ÖĞRETMEN ADAYLARININ GÖRME VE İŞİTME ENGELLİ BİREYLERE KARŞI FARKINDALIKLARININ PROBLEM-TABANLI ÖĞRENME YAKLAŞIMI KULLANILARAK ARTTIRILMASI
ÖĞRETMEN
ADAYLARININ GÖRME VE İŞİTME ENGELLİ BİREYLERE KARŞI FARKINDALIKLARININ PROBLEM-TABANLI
ÖĞRENME YAKLAŞIMI KULLANILARAK ARTTIRILMASI
Dr. Fatih GÜRSUL
Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü
e-posta: fatihg@hacettepe.edu.tr
|
Yrd. Doç. Dr.
Hakan TÜZÜN
Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü
e-posta: htuzun@hacettepe.edu.tr
|
ÖZET
Bu çalışmada
problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı ile hazırlanan sınıf ortamında, öğrencilerin ilgili
yaklaşım ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi ve bu yaklaşım ile öğretmen
adaylarının görme ve işitme engelli bireylere karşı farkındalık bilincinin arttırılması
amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Hacettepe
Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sınıf Öğretmenliği Anabilim
Dalı ikinci sınıfında bilgisayara giriş dersini alan 50 öğrenci
oluşturmaktadır. Öğrencilerin süreçte karşılaştığı sorunları belirlemek amacıyla açık uçlu sorulardan
oluşan anket ile veriler toplanmış, verilerin analizinde betimsel istatistik
yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin derse yönelik algıları
iki boyutta sınıflandırılmıştır. Olumlu yönler etkileşim, erişim, öz-güven,
öz-farkındalık, kalıcılık, kendini ifade etme ve eğlenceli ders; olumsuz yönler ise donanım, zaman, kaynaklar
ve yöntem olarak belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Problem-Tabanlı Öğrenme, Farkındalık
Summary
The purpose of this study was to identify opinions of teacher candidates towards a problem-based learning environment in which the focus was increasing awareness of teacher candidates towards visually and audioally impaired people.
Keywords
Problem-Based Learning, Awareness
GİRİŞ
Geleceğin teminatı olan çocuklarımızı
yetiştirecek olan öğretmen adaylarında engellilere karşı farkındalık ve
duyarlılık bilincinin oluşması çok önemlidir. Görme engelliler aileleri ve
çevreleri tarafından desteklendiklerinde lise ve üniversitelerde diğer
öğrencilerle beraber karma eğitim almaktadır (Şapçı, 2005). Karma eğitimde
öğretmenlere büyük roller ve görevler düşmektedir. Öğretmen adaylarının bu rol
ve görev bilincini kazanmaları için YÖK
öğretmen yetiştirme programlarına “özel eğitim” dersini dahil etmiştir. Özel eğitim
dersi kapsam ve içeriği aşağıdaki konulardan meydana gelmektedir (YÖK, 2007): özel eğitimin tanımı, özel eğitimle ilgili
temel ilkeler, engelliliği oluşturan nedenler, erken tanı ve tedavinin önemi,
engele bakışla ilgili tarihsel yaklaşım, zihinsel engelli, işitme engelli,
görme engelli, bedensel engelli, dil ve iletişim bozukluğu olan, süregelen
hastalığı olan, özel öğrenme güçlüğü gösteren, dikkat eksikliği ve
hiperaktivite bozukluğu olan, otistik ve üstün yetenekli çocukların özellikleri
ve eğitimleri, farklı gelişen çocukların oyun yoluyla eğitimi, özel eğitime
muhtaç çocukların ailelerinde gözlenen tepkiler, ülkemizde özel eğitimin
durumu, bu amaçla kurulmuş kurum ve kuruluşlar.
20. Yüzyılın yarısına kadar özel eğitimin
engelliler için ayrılmış özel eğitim ortamlarında verilmesi gerektiğine inanılmıştır.
Bu dönemlerde bir çocuğun özel yardıma gereksinim duyması demek, bu çocuğun
normal okul programından ayrı kurumlarda eğitim alınması anlamına gelmiştir.
Zaman içinde bu eğitim ortamlarının olumsuz yönlerinin görülmeye başlanması,
insan hakları ve demokrasi alanında yaşanan gelişmeler ve eşitlik düşünceleri,
ayrıştırılmış özel eğitimden özel gereksinimli bireyin normal eğitim
sınıflarında akranlarıyla birlikte eğitim alması temeline dayanan kaynaştırma
eğitimine doğru bir geçişin başlamasına neden olmuştur. Bu gelişmeler ışığında
birçok ülke kaynaştırma eğitiminin yasal mevzuatını oluşturmuş ve kaynaştırma
eğitimini uygulamaya başlamıştır (Akçamete ve arkadaşları, 2005).
Milli Eğitim Bakanlığının yeni programı,
öğrencilerin gerçek hayat bağlamında bilgiyi kendi yaşantılarından yola
çıkarak, yine kendisinin yapılandırmasını hedeflemektedir. Yapılandırmacılık
yaklaşımını baz alan bakanlık yeni programda öğrencilerce kazanılması beklenen
çeşitli beceri ve özellikler belirlemiştir. Ortak temel beceriler olarak
belirtilen bu becerilerin, sadece belirli derslerde değil, bütün program
çerçevesinde kazandırılması hedeflenmektedir. Öğrenciye kazandırılması beklenen
ortak temel beceriler şunlardır: Eleştirel düşünme becerisi, yaratıcı düşünme
becerisi, iletişim becerisi, araştırma ve sorgulama becerisi, problem çözme
becerisi, teknoloji kullanma becerisi, girişimcilik becerisi, Türkçe’yi
kullanma becerisi.
Yapılandırmacı öğrenmenin ana öğretisi,
insanların dünya görüşlerini kendi bilgileriyle kendilerinin yapılandırıyor
olmalarıdır (Ishii, 2003). Yapılandırmacılık bir bilme kuramıdır. Bilme; bilen,
bilinen, bilgiyi yapılandırma süreci ve bu süreci etkileyen değişkenlerle
ilgili açıklamaları içermektedir. Yapılandırmacılığa göre bilgi, duyularımızla
veya çeşitli iletişim kanalları ile edilgin olarak alınan veya dış dünyada
bulunan bir şey değildir. Aksine; bilgi, öğrenen tarafından yapılandırılır,
üretilir. Bu nedenle yapılar kişiseldir (Açıkgöz, 2003). Yapılandırmacı
yaklaşım yöntemlerinden birisi problem-tabanlı öğrenmedir. Problem-tabanlı
öğrenme gerçek hayattan alınmış problemleri kullanarak öğrencilerin problem
çözme becerilerini ve bilgiyi elde etmelerini amaçlayan öğretim yaklaşımıdır
(Uden ve Beaumont,
2006).
Amaç
Bu çalışmada problem-tabanlı öğrenme
yaklaşımı ile hazırlanan sınıf ortamında, öğrencilerin ilgili yaklaşım ile
ilgili görüşlerinin belirlenmesi ve bu yaklaşım ile öğretmen adaylarının görme
ve işitme engelli bireylere karşı farkındalık bilincinin arttırılması
amaçlanmıştır.
Öğrencilere görme ve işitme engelli
bireyler hakkında farkındalık sağlamak için iyi yapılandırılmamış bir problem
verilmiştir. Problem-tabanlı öğrenme sürecinde problem öğrencilere sunulduktan
sonra Tablo 1’deki adımlar izlenmiştir.
Her hafta problemin çözümü için öğrenciler araştırma yapmış, disiplinlerarası
çalışmıştır. Öğretim elemanının yönlendirmesi ile her hafta yapılması gereken
görevler tartışılmış, kazanımlar paylaşılmıştır. Süreçte öğretim elemanının
rolü; problemin çözümünde öğrencilere kılavuzluk
etmek, öğrencilerle birlikte öğrenmek, öğrencilerin grup çalışmalarında ve
bireysel öğrenmelerinde sorumluluk almalarını sağlamak ve öğrencilerden gelen
sorulara geri bildirim sağlamak olmuştur. Problem çözümünde öğrenciler özel eğitim ile ilgili
kaynak ve uzmanlara ulaşmıştır. Bunun sonucunda gereksinim duyulan problem
çözümü için öneriler geliştirmişlerdir. Öneriler sınıfa sunulmuş alınan geri
bildirimlerle gruplar çözümlerini tekrar düzenlemiştir. Son olarak öğrenciler
süreci kapsayan kazanımları ve kaynakları içeren problem çözümüne ait raporu hazırlamıştır.
YÖNTEM
Araştırma Modeli
Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden
içerik analizi kullanılmıştır. Öğrenciler 6 hafta boyunca çalışmalarını problem-tabanlı
öğrenme yaklaşımı ile rasgele atanan gruplar halinde (10 grup 4’er kişi, 2 grup
5’er kişi) işbirliğine dayalı bir şekilde gerçekleştirmiştir.
Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu 2006 Bahar
döneminde Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sınıf
Öğretmenliği ikinci sınıfında bilgisayara giriş dersini alan 50 öğrenci
oluşturmaktadır.
Veri Toplama Araçları
Araştırma için veriler, açık uçlu
sorulardan oluşan bir anket aracılığı ile ve öğretmen adayları ile yapılan
yüzyüze görüşmeler sonucunda elde edilmiştir. Ankette 5 soru bulunmaktadır. Ankette
öğretmen adaylarının dersin işleniş yöntemine ilişkin olumlu, olumsuz,
zorlandıkları, kolay gelen yönleri ve öğretmen olduklarında bu yöntemi kullanıp
kullanmayacakları nedenleri ile açıklamaları istenmiştir.
BULGULAR
Araştırma sonucunda
öğrencilerin derse yönelik algıları iki boyutta sınıflandırılmıştır. Olumlu
yönler; etkileşim, erişim, öz-güven, öz-farkındalık, kalıcılık, kendini ifade
etme ve eğlenceli ders; olumsuz yönler
ise donanım, zaman, kaynaklar ve yöntem olarak belirlenmiştir.
Öğretmen adaylarının
işlenilen derse ilişkin olumlu yönde belirttikleri görüşler şunlardır: 1)
Öğretmen adaylarının kendi aralarında, öğretmenler ile, öğretim elemanı ile, uzmanlar
ile, sivil toplum kuruluşu temsilcileri ile ve engelli bireyler ile etkileşimlerinin
ve iletişimlerinin artması. 2) Engelli insanların ihtiyaçları karşısında
duyarlılık. 3) Engelli insanların yaşamlarındaki ayrıntıları öğrenme (Breyil
Alfabesi, v.b.) 4) Öğretmen adayları bilgisayar kullanımına ilişkin
öz-güvenlerinin arttığını belirtmişlerdir. 5) Öğretmen adayları bu ders yönteminin
öğrenci iken kendi derslerinde ve mezun olup öğretmen olduklarında ise mesleki
hayatlarında bilgisayarın, İnternetin niçin, neden ve nasıl kullanılması
konusunda farkındalık meydana getirdiğini belirtmişlerdir. 6) Öğretmen adayları
ezber ile değil araştırma yaparak öğrendikleri için bilgilerinin daha kalıcı
olacağını belirtmişlerdir. 7) Öğretmen adayları özellikle uzmanlar ile
görüşürken kendilerini rahatça ifade etme imkanı bulduklarını belirtmişlerdir.
8) Öğretmen adayları kaynaklara erişim için sadece kütüphane ve İnternetin
yeterli olmayacağını aynı zamanda uzmanlarla görüşme yapmanın, bizzat
araştırılan kişilerle görüşme yapmanın ve gazete ve dergi haberlerinin önemli
olduğunu belirtmişlerdir. 9) Öğrenciler problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı ile
tasarlanmış bir ders modelini beğenmiş ve bu modeli öğretmen olduklarında
kullanabileceklerini ifade etmişlerdir.
Tablo 1. Problem-tabanlı öğrenme süreci.
Süreç
Adımları
|
Açıklama
|
Süreç
|
İyi yapılandırılmamış problemin verilmesi
|
Sınıf öğretmeni olduğunuzu varsayınız. Sınıfınızda 3 görme engelli,
2 işitme engelli öğrenci olmak üzere toplam 25 öğrenci bulunmaktadır. Bu
öğrencilerle bir konuyu en etkili şekilde işlemek için teknoloji destekli bir
ders tasarımı yapıp gerekçelerini açıklayınız.
|
1. Hafta
|
Öğrencilerin problemi kavraması ve
kendilerine göre tanımlaması
|
Bazı sorularla öğrencilere yardımcı olundu. Bunlar:
|
|
Grupların belirlenmesi
|
Dörderli gruplar belirlendi.
|
|
Problemin çözümü için ihtiyaç duyulacak
kaynakların belirlenmesi
|
|
2. Hafta
|
Grup içinde görevlerin paylaşımı
|
Kaynaklara ulaşımın paylaştırılması,
belirli günlerde bir araya gelinerek tecrübelerin paylaşımı sağlanmıştır.
|
Sınıf dışı buluşma
|
Ulaşılan kaynaklar eşliğinde sınıfça elde
edilen bilgilerin öğretim elemanı kılavuzluğunda tartışılması ve mevcut çözüm
önerilerinin sunulması. PowerPoint sunumu ile konunun işlenmesine sınıfça
karar verilmesi.
|
|
3. Hafta
|
Kaynakların problem çözümünde kullanılması
|
Öğrencilerin “PowerPoint programının hangi özellikleri problemde
belirtilen sınıf ortamı için çözüm önerisi teşkil eder?” sorusunu
araştırmaları
|
4. hafta
|
Çözüm önerilerinin öğrenci ve öğretim
elemanı tarafından değerlendirilmesi
|
Seçilen konunun nasıl işleneceğinin
tartışılması ve grupların hazırlamış oldukları demonun sunulması
|
5. Hafta
|
Çözüm önerisinin
rapor halinde sunumu
|
Geri bildirimlerle sunumun tekrar
hazırlanması ve süreçte yapılanların, kaynakların ve sunumun rapor halinde
verilmesi
|
|
Raporların değerlendirilmesi
|
Öğretim elemanı tarafından daha önceden öğrencilere duyurulan kriterlere
göre öğrencilerin raporlarının değerlendirilmesi
|
6. Hafta
|
Öğretmen adaylarının
işlenilen derse ilişkin olumsuz yönde belirttikleri görüşler şunlardır: 1)
Öğretmen adayları yaşadıkları yerde bilgisayar veya İnternet yokluğundan dolayı
sıkıntı çektiklerini ifade etmiştir. 2) Engelli öğrenci veya insanlarla nasıl
iletişim kurmaları gerektiği hususunda sıkıntı çekmişlerdir. 3) Engelli insanlarla iletişim kurarken bazı soruların
onları incitebileceği düşüncesi ile sıkıntı çekmişlerdir. 4) Kaynaklara
erişimde sıkıntı yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bu sıkıntı özellikle röportaj
yapacağı uzman birini bulmada olmuştur. 5) Bu yöntemin geleneksel yönteme göre
daha fazla zaman gerektirdiğini belirtmişlerdir (Özellikle veri toplama aşamasında).
6) Öğrenciler bu şekilde ders işleniş yöntemlerine alışık olmadıklarından bazı
öğrenciler ilk hafta adapte olmada zorluklarla karşılaştıklarını
belirtmişlerdir.
SONUÇ
Öğretmen adaylarının
problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı ile yürütülen bir derste, etkileşim ve
iletişimlerinin artması, engelli insanlara karşı duyarlılık, bilgisayar kullanımına
ilişkin öz-güven artışı, bilgisayarın kendi yaşamında ve mesleki yaşamında
önemine ve kullanımına ilişkin öz-farkındalık oluşturması, bilgilerin kalıcı
olması, kendini ifade etmesine imkan vermesi, dersi ilginç ve farklı hale
getirmesi ve hangi kaynağa nasıl ve neden ulaşması gerektiğini bilmesi gibi
olumlu görüşler taşırken; donanım eksikliği, kaynaklara erişim sıkıntısı,
engelli insanlarla iletişim sıkıntısı, uzman insanların yeterince
ilgilenmemesi, yöntemin farklı oluşundan dolayı uyum sağlayamama gibi olumsuz
görüşler taşıdıkları sonucuna ulaşılmıştır.
KAYNAKÇA
1.
Açıkgöz, K.U. (2003) Aktif
Öğrenme, Eğitim Dünyası Yayınları 3. Baskı s 61.
2.
Akçamete,
G., Kış, A., Gürgür, H. (2005). Özel Gereksinimli Öğrenciler İçin Kaynaştırma
Modeli Geliştirme Projesi. Eğitimde İyi Örnekler
Konferansı, 15-16 Ocak, Sabancı Üniversitesi, İstanbul.
3.
Ishii, D. K. (2003)
Constructivist Views of Learning in Science and Mathematics, Clearinghouse for
Science , Mathematics, and Environmental Education.
4.
Lambros, A. (2002). Problem-Based
Learning in K-8 Classrooms: A Teacher's Guide to Implementation. Corwin Pres. CA.
5. Şapçı, B. (2005). Görmezlerin Temel ve
Mesleki Eğitimleri. Eğitimde İyi Örnekler Konferansı, 15-16 Ocak, Sabancı
Üniversitesi, İstanbul.
6.
Uden, L., Beaumont, C. (2006).
Technology and Problem-based Learning. S.25. Idea Group Inc.
7. YÖK. (2007). Yüksek Öğretim Kurumu - Öğretmen Yetiştirme - Eğitim
Fakültelerinde Uygulanacak Yeni Programlar. 20.11.2007 tarihinde
“http://www.yok.gov.tr/egitim/ogretmen/yeni_programlar_ve_icerik.htm”
adresinden indirilmiştir.
ÖZGEÇMİŞLER
Dr. Fatih Gürsul, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim
Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde görev
yapmaktadır. Doktora eğitimini 2008 yılında Ankara Üniversitesi, Bilgisayar
ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde tamamlamıştır. İlgi alanları
arasında çevrim-içi öğrenme, problem temelli öğrenme ve matematik eğitimi
bulunmaktadır.
E-posta: fatihg@hacettepe.edu.tr
Web:
www.fatihgursul.com
|
Yrd. Doç. Dr. Hakan Tüzün Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde öğretim üyesi olarak
görev yapmaktadır. Doktora eğitimini 2004 yılında İndiana Üniversitesinde
Öğretim Teknolojileri bölümünde tamamlamıştır. Araştırma alanları arasında
zengin öğrenme ortamları tasarımı yeralırken bu kapsamda öğrenenlerin
kültürünü ve topluluğunu gözönüne almaktadır.
E-posta:
htuzun@hacettepe.edu.tr
Web: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~htuzun/
|
Yorumlar
Yorum Gönder