ORTOPEDİK VE GÖRME ENGELLİ BİREYLER İÇİN KONAKLAMA TESİSLERİNDE YAPILMASI GEREKEN DÜZENLEMELER*


ORTOPEDİK VE GÖRME ENGELLİ BİREYLER İÇİN KONAKLAMA TESİSLERİNDE YAPILMASI GEREKEN DÜZENLEMELER*



ORTOPEDİK VE GÖRME ENGELLİ BİREYLER İÇİN KONAKLAMA TESİSLERİNDE YAPILMASI GEREKEN DÜZENLEMELER*
Arş.Gör.Dr. Hande ŞAHİN** Doç.Dr. Sibel ERKAL***
ÖZET
Günümüzde Dünya’da çok sayıda engelli bulunmakta ve engelli bireylerin sayıları her geçen gün artmaktadır. Engelli bireyler, konutlarından başlayarak tüm mekanlarda ve bunlara ulaşım sürecinde sayısız engellerle karşılaşmaktadır. Bu engeller, engelli insanlarda işlevsel performans yetersizlikleri ve değişik problemler doğurmakta, onların yaşam kalitelerini düşürmekte, çeşitli psikolojik ve sosyal sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu çalışma ortopedik ve görme engelli bireyler için konaklama tesislerinde yapılması gereken düzenlemelerin incelenmesi amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Ortopedik Engelli, Görme Engelli, Konaklama Tesisi
ARRANGEMENT SHOULD BE MADE IN ACCOMMODATION FACILITIES FOR ORTHOPEDIC AND VISUALLY IMPAIRED INDIVIDUALS
ABSTRACT
Today, there are many handicapped people in the world, and their number is gradually increasing. Handicapped people encounter countless obstacles everywhere both outside and in their own houses. These obstacles result in functional performance deficiencies and other problems for handicapped people, lower their quality of life qualities and cause various psychological and social problems. This study was planned and carried out to examine that arrangement should be made in accommodation facilities for orthopedic and visually impaired individuals.
Key Words: Orthopedic Impaired, Visually Impaired, Accomodation Facility
1.Giriş
Kişilerin doğuştan veya sonradan doğal afetler, yetersiz beslenme,
hastalıklar veya kazalar sonucu bedensel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini
çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle engelli olması, yaşamsal aktivitelerini
kısmi veya tam olarak engellemekte ve en önemlisi sosyal yaşamlarını
sürdürmelerini zorlaştırmaktadır (Aytaç, 2005; Beşer ve diğerleri, 2006).
___________
*Bu çalışma “Engelli Bireylerin Konaklama Tesislerinden Memnuniyet Durumlarının İncelenmesi” adlı doktora tezinin kavramsal çerçeve kısmının bir bölümünü oluşturmaktadır. **Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi, Aile ve Tüketici Bilimleri Eğitimi Bölümü ***Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü


Dünya’nın çeşitli yerlerinde bireyler büyük oranda tedavi edilemeyen,
belirli fonksiyonları yerine getirebilme yeteneklerinin kaybolduğu ya da
engellendiği fizyolojik eksikliklerle yaşamak zorundadır (Burcu 1999:83).
Engelli bireyler, konutlarından başlayarak tüm mekanlarda ve bunlara
ulaşım sürecinde sayısız engellerle karşılaşmaktadır (Müftüoğlu 2006:2). Bu
engeller, engelli insanlarda işlevsel performans yetersizlikleri ve değişik
problemler doğurmakta, onların yaşam kalitelerini düşürmekte, çeşitli psikolojik ve
sosyal sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır (Ünügür 2003:99). Engelli
insanların sorunları, küresel insan hakları sorunudur ve ülkemizde de özellikle
toplumla bütünleşme yönünde yoğun sorunlar içinde yaşadıkları bilinmektedir.
Yaşamın pek çok alanına yayılan bu sorunlar engelli bireylerin içinde yaşadıkları
toplumla işlevsel bir bütünlük içinde yaşamalarını güçleştirmektedir (Subaşıoğlu
2008:399). Bu sosyal sorunun çözülebilmesi için engelli bireylerin dış
mekanlardaki etkinliklere erişebilmesi ve oradaki sosyal ortamlara katılabilmesi
gerekmektedir (Müftüoğlu, 2006:2). Bu kapsamda engelli bireylerin günümüzün
sosyal ve kültürel etkinliklerinden birisi olan turizm hareketinin dışında kalması
beklenemez. Engelli bireylerin bu önemli etkinliğin içinde yer almaları onların
yaşamlarını zenginleştirmenin yanı sıra, ülkelerin turizm gelirlerinin artması ve
turizm potansiyelinin gelişmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır (Artar ve
Karabacakoğlu 2003:7).
Turizm, toplumdaki tüm bireylerin faydalanması gereken bir hak haline
gelmiştir. Bu nedenle herhangi bir engelinden dolayı seyahate çıkamayanların da
turizme katılımının teşvik edilmesi gerekmektedir (Toskay, 1989:5). Dünya’da ve
Türkiye’de engelli bireylerin turizm faaliyetlerine katılımları konusunda bazı yasal
düzenlemeler bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde 1990 yılında
yürürlüğe giren “Engelli Amerikalılar Yasası” (The Americans with Disabilities
Act) engellilere istihdam, ulaşım, ortak kullanım alanları, yerel ve merkezi
hükümet hizmetleri, iletişim gibi alanlarda eşit imkanlar sağlayan geniş kapsamlı
bir vatandaşlık hakları yasasıdır. Yasanın 3. bölümü; restoran, otel, tiyatro vb. özel
kuruluşlara ait bütün ortak kullanım alanlarını kapsamaktadır. Bu yasa, engelli
kişilerin restoran, otel vb. yerlere fiziksel olarak erişmesinde ve buralardaki
hizmetlerden yararlanmasında eşit haklar tanımaktadır. Görme, işitme ve ortopedik
engelliler için bu gibi yerlerde gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamaktadır
(ADA, 2002, s. 3, ADA, 2005, s. 1).


Almanya’da konaklama tesisinin ulaşılabilir olması, engelli bireyin her
koşul altında bu tesise gelebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Almanya’daki
konaklama tesisleri bir turizm organizasyonu olan “Fremdenverkehr - Marketing
GmbH Bonn” tarafından dikkatlice incelenerek A, B ve C şeklinde
sınıflandırılmıştır. Ayrıca çeşitli eyaletlerde görme engellilerin refakatçileriyle
birlikte tatil yapabilecekleri, bölgesel örgütler tarafından yönetilen tatil köyleri
bulunmaktadır. Bu olanaklara ilaveten bölgesel örgütler, yıl boyunca ilginç
programlar ve seminerler düzenlemektedir. Bazı ulusal seyahat acenteleri de
engelliler için özel turlar organize etmektedirler (EU, 2003a, Köseler, 2009, s. 3).
Belçika’nın Flemish bölgesindeki turist otoriteleri birkaç yıldan beri
“Mobility Flanders” adlı örgüt ile işbirliği yapmaktadır. Bu işbirliği, geleneksel
turist ofisi broşürlerine engelli sembollerini koymadan önce tesis ve işletmelerin
kontrolünü içermektedir (Artar ve Karabacak, 2003, s. 44).
Hollanda, engellilere yönelik hizmetler konusunda iyi bir geçmişe sahiptir.
“Royal Dutch Touring” adlı kurum tesislerin ve turizm cazibe merkezlerinin
denetlenmesinden, engelliler için konaklama tesisleri ile ilgili yaygın broşürlerin
basımına kadar bir dizi faaliyette bulunmaktadır (Engelsiz Turizm, 2010).
İngiltere’de engellilere yönelik ilk temel yasa olan 1944 Engelli Kişiler
(İstihdam) Yasası’nın (Employment Act of Disability People) ardından 1995
Engelliler Ayrımcılık Yasası (Disability Discrimination Act 1995-DDA 1995)
yürürlüğe girmiştir (EU, 2003b). “Engelliler Ayrımcılık Yasası” dünyada engelliler
için oluşturulmuş yasal çerçevenin iyi örnekleri arasında bulunmaktadır (Engelsiz
Turizm, 2010). DDA’da (Disability Discrimination Act) yer alan engelli tanımı ile
ilgili bazı hususlar Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ADA’daki (The Americans
with Disabilities Act) hususlar ile birbirlerine çok benzemektedir. Engelli
Ayrımcılığı Yasası’nın 1. maddesine göre kişinin sahip olduğu fiziksel veya ruhsal
bozukluk yan etki olarak günlük normal faaliyetlerini devam ettirme kabiliyetini
büyük ölçüde ve uzun süreli olarak etkiliyorsa engellilik olarak
nitelendirilmektedir. DDA, Avrupa’daki en fazla ilerleyen engelli ayrımcılığı
yasası olsa da Amerika’daki ADA ile kıyaslandığında biraz yetersiz kalmaktadır
(Çakmak, 2006, s. 51). İngiltere’de ayrıca “Otel ve Tatil Konsorsiyumu” (The
Hotel&Holiday Consortium) tekerlekli sandalye kullanıcıları için konaklama
tesislerinin sınıflandırılması kriterlerini belirlemiştir. Ülkede ayrıca sadece
engellilere yönelik olarak program hazırlayan seyahat acenteleri, engelliler için
özel olarak düzenlenmiş taşıma araçları ve konaklama tesisleri bulunmaktadır.


Konaklama tesislerinde, bölgede gezilebilecek yerleri engelliler açısından
inceleyen rehber kitaplar bulunmaktadır. Bu kitaplarda her konuda bölgenin profili
çıkarılmıştır. Ayrıca bütün engel grupları için kısaltmalar ve semboller İngilizce,
Fransızca ve Almanca olmak üzere üç dilde yazılmıştır (EU, 2003b).
İsveç’te konaklama tesisleri ulaşılabilirlik imkanlarına ve derecelerine göre
sınıflandırılmıştır (Yörük, 2003, s. 33). Bu sınıflandırmada şu kodlama
kullanılmıştır;
RWC: Tekerlekli sandalye kullanıcıları için düzenlenmiş tuvalet
H: İşitme özürlüler için ses yükseltici telefonu olan oda.
T: İşitme güçlüğü olanlar için yardımcı işaretler vb. bulunmaktadır (Yörük, 2003,
s. 33).
İtalya, herkes için turizm konusunda oldukça ileri bir yasal zemine sahiptir.
Bu ülkede, tesisler ve turizm aktiviteleri hakkında engelliler için oldukça aktif bilgi
sağlayan bölgesel kuruluşlar bulunmaktadır. İtalya'da engellilerin ihtiyaçlarına tam
olarak cevap veren konaklama tesisleri bulunmaktadır (Artar ve Karabacakoğlu,
2003, s. 7).
Engelliler turizm faaliyetlerine katılımlarında ve konaklama tesislerinden
yararlanmalarında pek çok sorunla karşılaşmaktadırlar (Erdoğan 1994; Düğer ve
Kayıhan 2001; Yörük 2003; Artar ve Karabacakoğlu 2003; Yaylı ve Öztürk 2006).
Çok az sayıda konaklama tesisi engelli bireyler için imkanlar sağlayabilmektedir.
Bu imkanlar içerisinde; özel ayrılmış park yerleri, uyarı sistemine sahip asansörler,
geniş bir girişi bulunan, elektrik düğmelerinin aşağıda yer aldığı, tutma ve ayar
yerleri olan yatakların bulunduğu, tekerlekli sandalyenin rahat hareket edebileceği
odalar ve uygun klozet, duş teknesi ve lavabo yükseklikleri olan banyolar
bulunmaktadır. Nitekim gerek ülkemizde, gerekse yabancı ülkelerde yapılan
araştırmalarda da; engelli bireylerin turizm faaliyetlerine katılımlarını, konaklama
tesislerinin engelli bireylere uygunluğunu, bedensel engellilerin turizm sektöründen
beklentilerini, engelli bireylerin seyahat engellerini inceleyen çalışmalar
bulunmaktadır (Arıcı 2010; Erdoğan 1994; Lazarus ve Kaufman,1988; Murray ve
Sproats 1990; Turco ve Stumbo 1998; Yörük 2003). Bu araştırmalarda; engelli
bireyler için konaklama tesislerinde yapılan düzenlemelerin fiziksel engellilere
özellikle de tekerlekli sandalye kullananlara yönelik olarak yapıldığı, görme, işitme
ve konuşma engellilere yönelik düzenlemelere fazla rastlanmadığı belirlenmiştir
(ESCAP, 2001). Engelli bireyler için konaklama tesislerinde alanlara göre
yapılması gereken düzenlemeler şu şekilde olmalıdır;


1.1. Park Alanları
Türkiye Otopark Yönetmeliği’ne göre; umumi bina ve bölge otoparkları ile
genel otoparkların giriş-çıkış ve asansörlerine en yakın yerlerinde birden az
olmamak şartıyla, her 20 park yerinden birinin engelli işareti konularak engelliler
için ayrılması zorunludur (Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 1993). Engelliler için
ayrılan park yerlerinin genişliği 3,50 m olmalıdır. Park yerlerinde engelli bireyin
aracına ulaşmasını veya aracından uzaklaşmasını engelleyecek herhangi bir
donanıma ve fiziksel bariyere yer verilmemelidir. Engelli aracına ulaşırken veya
aracından uzaklaşırken sütun, alçak duvar veya herhangi bir donanım türünde engel
ile karşılaşmamalıdır. Ayrıca engelliler için ayrılan park yerleri zemin üzerine sarı
renk ile işaretlenmeli ve ek bir tabela ile gösterilmelidir (OFD 2004:23).
1.2. Girişler
Birçok konaklama tesisinin girişi engelliler için uygun değildir. Girişte
merdiven bulundurulması zorunlu ise bir trabzan da mutlaka olmalıdır. Farklı
seviyedeki yerler birbirine rampalarla bağlanmalıdır. Rampa eğimleri beş
dereceden dik olmamalı, yanlarında trabzan düzenlenmelidir.
Tesis girişlerinin kolay algılanabilir ve ulaşılabilir olması gereklidir.
Girişler iyi aydınlatılmalı, kaygan olmayan sert malzeme ile kaplanmalıdır (Yörük
2003:79). Girişlerde döşeme malzemesi olarak fırça tüylü ve kalın halılar
kullanılmamalıdır (OFD 2004:27). Giriş kapısı temiz genişliği en az 90 cm
olmalıdır (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2011). Girişte seviye farklılıkları varsa
uygun bir rampa düzenlenmelidir (Yörük 2003:79).
Giriş kapıları kolayca açılabilmelidir. Döner kapılar engelliler için uygun
değildir. Giriş kapısı duvarla aynı hizada olup bir düzlem oluşturmamalı, aralarında
en az 20 cm mesafe olmalıdır. Bu düzenleme görme engellilerin yönlerini kolayca
bulmalarını sağlar (OFD 2004: 27)
Camlı kapılar ve bölmeler kontrast renkli bir bant ile işaretlenmelidir (OFD
2004:27). Zeminler kaymayan malzemeden yapılmalıdır (TSE 1991:10).
1.3. Resepsiyon Alanları
Konaklama tesislerinin resepsiyon masasının yüksek oluşu engelliler için
bir problem oluşturur. Bu nedenle oturarak check-in/out işlemlerini yaptırmak
isteyen engelliler için resepsiyon masalarında özel bir alçak bölüm yapılmalıdır
(Artar ve Karabacakoğlu 2003:16). Resepsiyon masasının boyutları tekerlekli
sandalye kullanan bir kişinin rahatlıkla hareket edebilmesi için 90 cm genişliğinde,
80-85 cm boyunda olmalıdır (Davies ve Beasley 1994:53). Resepsiyon masasının
yüksekliği Turizm tesisleri Yönetmeliği’nde ise 90 cm olarak verilmiştir (T.C.


Kültür ve Turizm Bakanlığı 2011).Tekerlekli sandalyenin bankoya iyice
yanaşabilmesi için 50 cm derinliğinde ve 70 cm yüksekliğinde bir diz boşluğunun
bırakılması gereklidir (Davies ve Beasley 1994:53).
1.4. Koridorlar
Koridorlar ve geçiş yerleri iki tekerlekli sandalyenin karşılıklı geçişine
uygun olmalıdır. İki tekerlekli sandalyenin bir alanda yan yana geçebilmesi için en
az 152,5 cm genişlik olması gerekmektedir. Bu alanlarda ayrıca engellilere zarar
verebilecek süsleme ve dekorlardan kaçınılmalıdır. Örneğin; duvara monte edilen
yangın söndürücüler, dekoratif saksılar ve heykeller gibi engel olabilecek eşya ve
araçlar bulunmamalıdır. Bu tip engeller görme engelliler veya tekerlekli sandalye
kullanıcıları için problem hatta tehlike oluşturabilmektedir. Koridorlarda görme ve
ortopedik engelliler için tutunma barları bulunmalıdır (Davies ve Beasley 1994:61).
1.5. Asansörler
Asansörler değişik tipteki engelliler için farklı sorunlar yaratabilmektedir.
Asansör kabinin genişliği en az 110 cm, derinliği ise en az 140 cm olmalıdır (OFD
2004:35).
Asansör kabini önünde kullanım amacına uygun yeterli alan bırakılmalıdır.
Kabin içi tekerlekli sandalye kullananlar için uygun genişlikte olmalı, tekerlekli
sandalyenin manevra yapabilmesine olanak sağlamalıdır. Çağırma düğmelerinin en
küçük boyutu en az 19 mm olmalı, yukarı çıkışı gösteren düğme üstte bulunmalıdır
(TSE 1991:3). Düğmeler zemin döşemesinden 90-120 cm yükseklikte ve tekerlekli
sandalye yaklaşmasına izin verecek konumda yer almalıdır (T.C. Kültür ve Turizm
Bakanlığı 2011). Kabin içinde yerden 85-90 cm yükseklikte tutunma bantları
olmalıdır. Ayrıca kabin içinde telefon bulundurulması ve açılır-kapanır küçük bir
oturma yeri bulunması tavsiye edilmektedir (TSE 1991:3).
Asansör kapıları otomatik sürgülü kapılar olursa çok daha kolaydır. Döner
açılır kapılar hareket alanını azaltacağı için bu tür kapılardan kaçınılmalıdır
(Mülayim ve Özşahin 2011:1663).
1.6. Merdivenler
Merdivenler engelliler için tesislerdeki sorunların en başta gelenidir.
Yürüyen merdivenler engelliler için uygun değildir (Aydeniz ve Şendur 2003).
Görme engellilerin kullandığı merdivenler yandan yaklaşılmasını sağlamak
amacıyla yürüyüş istikametine dik olarak planlanmalıdır. Bu mümkün değilse,
uygun malzeme ve donanımlarla merdiven başlangıcı çok iyi belirtilmelidir.
Basamak genişliği yaklaşık 30 cm olmalıdır. Basamak yüksekliği eğimli
olduğunda, eğimin alt tarafı yatay yüzeyle en az 60 derecelik açı yapmalıdır. Uzun


ve dik merdivenler 8-10 basamakta bir sahanlıkla kesilmelidir. Merdivenin her iki
yanında trabzan bulundurulmalıdır.
Renk kontrastı ve aydınlatmanın iyi sağlanmış olması özellikle görme
engelli bireyler için oldukça güvenli bir ortam sağlamaktadır. Tek bir yerden
aydınlatılması gölge ve parlamaya neden olacağından, bunu engellemek için
dağınık bir şekilde aydınlatılmış olmalıdır (Davies ve Beasley 1994:57).
1.7. Rampalar
Farklı seviyelerdeki yerler birbirine rampalarla bağlanmalıdır. Rampa
yüzeyleri sert, kaymaz ve düzgün olmalıdır. Her rampanın başlangıcında, bitiminde
ve aynı zamanda kapıların önlerinde yatay bir manevra alanı bulunmalıdır. Eğimi
%6’nın üzerindeki uzun rampalar sahanlık ile bölünmelidir (OFD 2004:21).
1.8. Yatak Odası
Yatak odasındaki konaklama tesisi bilgilerini içeren dokümanlar büyük ve
kalın puntolarla yazılmalıdır. Renk kontrastının iyi kullanılması görüş zorluğu
çeken engelli bireylerin işini kolaylaştıracaktır. Örneğin; kapının genel rengi ile
kapı kolu kontrast renklerde olmalıdır.
• Odalar, bedensel engellinin rahatça hareket edip odayı kullanabileceği
şekilde, uygun büyüklük ve konumdaki eşyalarla tefriş ve dekore edilmeli,
dengesiz duran, sivri köşeli eşyalar bulundurulmamalıdır.
• Zemini kaygan olmamalıdır.
• Kalın, yumuşak, kaygan halı kullanılmamalıdır.
• Dolap kapıları sürgülü ve askı yüksekliği en fazla 140 cm olacak şekilde
düzenlenmelidir.
• Elektrik düğme ve prizleri zemin döşemesinden en fazla 120 cm, en az 40
cm yükseklikte olacak şekilde düzenlenmelidir.
• Yatak başucunda merkezi aydınlatma düğmesi bulunmalıdır (T.C. Kültür
ve Turizm Bakanlığı 2011).
• Görme engellilere odaları tanımada kolaylık sağlamak amacıyla, kapı
üzerine kabartma olarak yazılmış ve yerden yüksekliği kapı kolu hizasında
olan harf ve rakamlar yerleştirilmelidir (Şafak ve diğerleri 2004:10).
• Oda kapılarında görme engellilerin kolaylıkla anlayabileceği türden
numaralar bulunmalıdır. Bu numaralar helvatica veya benzeri biçimdeki
kolayca okunan bir yazı karakterinde olmalı, italik biçimde yazılmamalıdır.
Yazı karakterlerinin asgari boyutu 1,5 cm olmalıdır. Yazılar kapı kolunun


bulunduğu kenarda ve zeminde 140 cm ile 180 cm arasında bir yüksekliğe
sahip olmalıdır (OFD 2004:53).
• Yatağın kenarları karyola kenarlarını bir miktar taşmalıdır
(Karamehmetoğlu 2006).
Kapı boşlukları tekerlekli sandalyeyle, yürüteç ya da koltuk değneği
kullanan engellinin kapıya, kapı kasasına ya da kapı koluna çarpmadan
geçebileceği genişlikte olmalıdır. İdeal olarak kapı boşluğu tekerlekli sandalyenin
ölçüsünün dışında, el ve kol için de belli bir payı içermelidir. Bu pay aynı zamanda
tekerlekli sandalyenin, kapı boşluğundan her zaman tam dik konumda geçemediği
düşünüldüğü için de gereklidir. Standartlar, kapı 90 derece açıldığında 80 cm
boşluk kalması gerektiğini belirtmektedir (Yörük 2003:94). Kapı kolunun ise
yerden yüksekliği 100-110 cm olmalıdır (TSE 1991:18)
Yatak odasında dolaplar erişilebilir bir alan üzerinde yer almalıdır.
Tekerlekli sandalye kullanan engelli bireylerin giyinme dolabında rahatça
ulaşabileceği yükseklik 112 cm olarak belirtilmektedir. Tekerlekli sandalyenin
önden yaklaşabilmesi için gereken alan ise 40 cm olmalıdır (TSE 1991:54).
Engelli bireylerin bir konaklama tesisinde rahat edebilmesi için kaldığı oda
kadar, yattığı yatak da önemlidir. Yüksekliği ayarlanabilen yataklar, tekerlekli
sandalye kullanan kişilere çeşitli yatma pozisyonları için imkan sağlar. Karyolanın
hemen yanında engellinin ihtiyaç duyabileceği her şey ve kendisinin ihtiyacı olan
şahsi eşyalarını yerleştirebileceği yerler gereklidir (Erdem 2007:35).
1.9. Tuvalet
Engelli tuvaletleri için arkalarındaki ve yanlarındaki duvarda tutunma
barlarının bulunması oldukça yararlıdır (Yörük 2003:89). Tuvaletlerde bulunan
kapıların genişliği en az 81.5 cm olmalı, dışa açılmalıdır (TSE 1991:9). Rahat
hareket olanağı sağlamak üzere tuvaletin ekseni ile yandaki duvar arasında
minimum 45 cm boşluk bırakılmalıdır. Ayrıca tuvaletin önünde ve yanında
tekerlekli sandalye kullanıcılarının yanaşabilmesi, klozete yaklaşabilmeleri ve
klozete emniyetle geçebilmeleri için serbest alan bırakılmalıdır. Bu serbest alan
klozete ne yönden yaklaşılacağına bağlı olarak değişmektedir. Engelliler için
düzenlenmiş bir tuvalet bölümünde engelli bireyin klozete önden, yandan ya da
diyagonal bir biçimde geçişi için olanak sağlamalıdır.
Tutunma barları döşemeye paralel veya gerektiğinde düşey olarak ve kişiye
göre ayarlanabilen tipte düzenlenmeli, kullanım alanındaki hareketlere engel
olmamalıdır. Tutunma barlarının genişlik veya çapı 32 mm-38 mm olmalıdır.


Tutunma barları duvara yerleştirilmişse, duvarla bar arasında 38 mm mesafe
bulunmalıdır (TSE 1991:9).
Tuvaletlerde bulunan lavaboların yerden yüksekliği maksimum 86 cm
olmalı; önden yaklaşım için lavabo önünde 76x122 cm’lik net döşeme alanı
bulunmalıdır Lavabo altına dizin rahat girebilmesi için 68,5 cm boşluk
bulunmalıdır. Lavabonun altı ve duvar arası 20,5 cm olmalıdır. Minimum lavabo
derinliği ise 43 cm olmalıdır (Davies ve Beasley 1994:92; TSE 1991:10).
Tuvaletlerde bulunan aynaların yerden yüksekliği, ADAAG ve TSE standartlarına
göre, maksimum 101.5cm olmalıdır (Davies ve Beasley, 1994:92; TSE 1991:10).
1.10.Banyo
Banyo, tekerlekli sandalye girebilecek ve hareket edebilecek şekilde
planlanmalı, yer kaplaması kaygan olmamalıdır (TSE 1991:10).
Engellilerin küvete giriş ve çıkışlarında küvetin baş kısmında sabit bir
geçiş yüzeyi ya da oturma alanı sağlanmalıdır. Geçiş yüzeyi, engelli kişinin küvet
girişinde bir müddet oturabilmesini sağlayan bir yüzeydir. Bu sabit geçiş yüzeyinin
40 cm derinliğinde olması ve küvet önünde tekerlekli sandalye ile paralel
yaklaşıma izin verecek bir serbest alanın bırakılması gerekmektedir.
Duş ünitesi hortumu en az 150 cm boyunda hem sabit bir duş başlığı ve
hem de el duşu (telefon tipi) biçiminde kullanılabilecek bir duş ünitesi
sağlanmalıdır. Eğer küvet çevresinden bir bölme ile ayrılıyorsa bu tür bölmeler
kumandaları ya da tekerlekli sandalyeden küvete geçişi engellememelidir (Yörük
2003:132).
1.11.Restoran, Kafe ve Barlar
Barlar ve restoranlardaki masaların bazılarının tekerlekli sandalyeli
kullanıcılar için hazırlanması gerekir. Bunun için sabit sandalyeli olmayan, alt
boşluğunun ölçülerinin engelli konuklar için yeterli olduğu masalar kullanılmalıdır.
Ayrıca restoranlarda görme engelliler için büyük ve kalın harflerle yazılı mönüler
olmalıdır. Görme engelli alfabesi ile yazılmış mönülerin bulunması en ideal
olanıdır ancak görme engellilerin bu alfabeyi bilme oranının %15 olduğu
düşünüldüğünde bu çok önemli olmamaktadır (Artar ve Karabacakoğlu 2003:18).
Restoran ve kafeteryalarda, yiyecek ve içecek hizmetlerinin verildiği servis
masalarının yerden yüksekliği 71cm-86.5cm arasında olmalıdır. Masalardaki diz
boşluğu alanı en az 68.5cm yüksekliğinde, en az 48.5cm derinliğinde, genişliği ise
en az 76cm olmalıdır (Davies ve Beasley, 1994:109). Turizm Tesisleri


Yönetmeliği’nde bu yükseklik 70 cm, genişlik ise en az 50 cm olarak verilmiştir
(T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2011).
1.12.Havuz, Sauna ve Hamam
Havuz, sauna ve hamam gibi mekanlarda mekana ulaşım kadar mekan
içinde erişebilirlik de önemlidir. Özellikle sauna ve hamamda zeminde gereksiz
yükseltilerden kaçınılmalıdır. Tekerlekli sandalyenin manevra alanı kadar boş alan
bırakılmalıdır. Havuzlar daha geniş alanlar olduğu için hareket sorunu sauna ve
hamama göre daha az yaşanmaktadır. Havuzlardaki en büyük sorun ise
kullanıcıların havuza giriş-çıkışlarında olmaktadır. Giriş ve çıkışlarda yaşanan
sorunun en kolay çözümü; havuz kenarı ile havuz içinde dönel, yatay ve düşey
çalışabilen asansörler kurulmasıdır (Mülayim ve Özşahin 2011:1676).
2.Sonuç ve Öneriler
Turizm yapılarında engelliler için yapılacak olan düzenlemeler diğer
kullanıcılar için engel teşkil etmemelidir. Örneğin; engelliler için tuvalet
kabinlerinin yapılması, normal tuvalet kabinlerinin daraltılmasına neden
olmamalıdır. Engelliler için düzenlenmiş özel mekanlar oluşturmaktansa, ortak
mekanların herkes için ulaşılabilir kılınması en doğru yaklaşım olmaktadır (Yörük,
2003, s. 168).
Turizm alanındaki engelli gruplarına gösterilecek hizmetlerden en önemlisi
çevresel kontroldür (Çağdaş Toplum, Yaşam ve Özürlüler, 1999). Engelli bireylere
yönelik olarak; geniş bir girişi olan genel kullanım alanlarının bulunduğu, açma-
kapama düğmelerinin aşağıda yer aldığı, kenarlarında tutma yerleri olan tuvalet ve
banyoların olduğu, engel tipine göre her gruba ayrı olarak hazırlanmış bilgi
formunun yer aldığı konaklama tesisi sayısı yok denecek kadar azdır (ESCAP,
2001). Engellilerin toplum yaşantısına engelli olmayanlarla eşit fırsatlarla
katılabilmelerinin sağlanmasında bu mekansal düzenlemeler önemli yer
tutmaktadır (Çağdaş Toplum, Yaşam ve Özürlüler, 1999). Çok basit bazı mimari
düzenlemeler ile engellilerin bir çoğunun konaklama tesislerindeki etkinliklere
katılabilmeleri sağlanabilir (Şafak ve diğerleri, 2004, s. 7). Engelli bireylerin
konaklama tesislerinden memnuniyet düzeylerini arttırabilmek için;
• Engelli bireyler için konaklama tesislerinde düzenlemeler yapılırken
engellilerin görüşleri alınarak bu düzenlemelerin yapılması,
• Sadece 4 ve 5 yıldızlı otellerde değil diğer tüm konaklama tesislerinde de
engellilere yönelik düzenlemelerin yapılması,


• Konaklama tesislerinde engellilere yönelik yapılan düzenlemelerin tüm
engel türleri dikkate alınarak yapılması,
• Konaklama tesislerinde bulunan engelli odası sayısının toplam oda
sayısının %1’i oranında değil, daha fazla sayıda olması,
• Konaklama tesislerinde engelliler için ayrılmış alanlarda yapılan
düzenlemelerde engellilerin kullandığı yardımcı araçların ölçülerinin
dikkate alınması,
• Belirli dönemlerde konaklama tesislerini engelliler açısından inceleyen
araştırmalar yapılıp, bunların engelli bireylere duyurulması,
• Engelli bireylerin hakları konusunda bilinçlenmelerinin sağlanması,
• Engelli bireylere yönelik standartlar, yönetmelikler hazırlanırken engelli
bireylerin ve kullandıkları yardımcı araçların ölçülerinin gözden
geçirilmesi,
• Turizm tesislerinin yapım aşamasında engelli bireylerin rahat hareket
etmesini sağlayacak fiziki ve mimari düzenlemelerin yapılarak, bu
düzenlemelerin denetlenmesi,
• Konu ile ilgili çalışmaların arttırılarak engelli bireylerin yaşam kalitelerinin
geliştirilmesi, önerilebilir.


Kaynaklar AMERİCAN WİTH DİSABİLİTİES ACT (2005). A Guide to Disability Rights
Laws. Erişim: 30.06.2008 [http://www. ada . gov/cguide.htm]
AMERİCAN WİTH DİSABİLİTİES ACT (2002). ADA Accessibility Guiedelines
for Buldings and Facilities (ADAAG) Erişim: 10.03.2009 [http://www.
access-board.gov/adaag/ html/figures..html]
ARICI, S. (2010). Bedensel Engellilerin Turizm Sektöründen Beklentilerinin Tespit
Edilmesine Yönelik Bir Araştırma. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi,
Ankara.
ARTAR, Y. ve KARABACAKOĞLU, Ç. (2003). Türkiye’de Özürlüler Turizminin
Geliştirilmesine Yönelik Olarak Konaklama Tesislerindeki Alt Yapı
Olanaklarının Araştırılması. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi.
AYDENİZ, A. ve ŞENDUR, Ö.F. (2003). Ortopedik Engelliler İçin Mimari
Düzenlemeler. [http://www.ftrdergisi.com/ eng/yazilar.asp?
yaziid=402&sayiid] Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi 49(6)
AYTAÇ, S. (2005). İstihdam ve Koruma Alanı Yaratmak Üzere Özürlüler İçin
Sosyal Yaşam. Sosyal Siyaset Konferansları 49. Kitap, İstanbul.
BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI (1993). Otopark Yönetmeliği. Erişim:
12.03.2009 [http://www.mevzuat.adalet. gov .tr/html/20365.html]
BEŞER, E., ATASOYLU, G., AKGÖR, Ş, ERGİN, F. ve ÇULLU, E. (2006).
Aydın İl Merkezinde Özürlülük Prevelansı, Etiyolojisi ve Sosyal Boyutu.
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 5(4); 267-275.
ÇAĞDAŞ TOPLUM, YAŞAM VE ÖZÜRLÜLER (1999). Çağdaş Toplum, Yaşam
ve Özürlüler. I. Özürlüler Şurası. Ankara: Takav Matbaacılık ve Yayıncılık
A.Ş.
ÇAKMAK, N.M. (2006). Türk Kamu Hukuku Açısından Engellilerin Hukuki
Statüsü. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
DAVİES, T.D. ve BEASLEY, K.A. (1994). Accessible Design for Hospitality.
NewYork: McGraw-Hill Inc.
DÜĞER, T. ve KAYIHAN, H. (2001). Tekerlekli Sandalye Kullanan Kişiler İçin
Çevresel Mimari Engellerin İncelenmesi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi 1(1); 8-
15.
ENGELSİZ TURİZM (2010). Erişim: 06.01.2010 [http://www.xing.com/net/ cem_
turizm/genel-tart%C4%B1smalar-199401/herkes-icin-turizm]


ERDEM, H.E. (2007). Ankara’da İç ve Dış Mekan Tasarımlarında Tekerlekli
Sandalye Kullanıcılarının Yaşam Analizi. Yüksek lisans tezi, Gazi
Üniversitesi, Ankara.
ERDOĞAN, A. (1994). Turizm Çeşitlendirmesinde Bir Alternatif: Özürlüler
Turizmi ve Türk Turizmindeki Durumu. Yüksek lisans tezi, İstanbul
Üniversitesi, İstanbul.
ESCAP (2001). Promotion of Barrier-Free Tourism for People with Disablities in
the Asian and Pasific Region. Economic and Social Commision for Asia and
Pasific (ESCAP), Seminar on Sustainable Development of Ecotourism in
Pasific Island Countries, Suva Fiji.
EU (2003-a). Travel Guide for Tourists With Disabilities- Germany. Brussels:
European Union.
EU (2003-b). Travel Guide for Tourists With Disabilities- United Kingdom.
Brussels: European Union
KARAMEHMETOĞLU, Ş. S. (2006). Yaşlılar İçin Fiziksel Çevrenin
Düzenlenmesi. [http://www.ftrdergisi.com/ eng/ yazilar . asp?
yaziid=419&sayiid] Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi 52 (1).
KÖSELER, H. (2009). Almanya’da Görme Özürlüler. Erişim: 28.08.2009
http://www.altinokta .org.tr/yazarlar / Halil_ Koseler_almanyada _
gorme_ozurluler.doc
LAZARUS, B. VE KAUFMAN, J.E. (1988). Handicapped Guests and the
Hospitality Curriculum. Cornell Hotel and Restaurant Administration
Quarterly 29(2); 69-70
MURRAY, M., SPROATS, J. (1990). the Disabled Traveler: Tourism and
Disability in Australia. The Journal of Tourism Studies 1;9-14
MÜFTÜOĞLU, U. (2006). Tekerlekli Sandalye Kullanan Bedensel Engellilerin
Kentsel Mekanları Kullanım Olanaklarının Trabzon Kent Merkezi Örneği
Üzerinde İncelenmesi. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi,
Trabzon.
MÜLAYİM, A. ve ÖZŞAHİN, B. (2011). Bedensel Engellilerin Konaklama
Sorunları ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir İnceleme. Öz-Veri Dergisi 7 (2);
1663-1684.
OMURİLİK FELÇLİLERİ DERNEĞİ (2004). Özürlü Kişilere Uyarlanmış Yapı:
SN 521 500 Normlarıyla Ulaşılabilirlik Klavuzu, İstanbul


SUBAŞIOĞLU, F. (2008). Üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri’nin
“Engellilik Farkındalığı” Üzerine Bir Araştırma. Bilgi Dünyası 9(2); 399-
430.
ŞAFAK, Ş., ERKAL, S. ve ASLAN, Ö. (2004); Turistik Konaklama Tesislerinde
Engelli Bireylere Yönelik Fiziksel Çevre Düzenlemesi. Sağlık ve Toplum 14
(2); 7-11
T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI (2011). Turizm Tesislerinin
Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına
Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2011/1 Erişim: 04.10.2011
[http://www.kultur.gov.tr/TR/dosya/1-281464/h/teblig.pdf]
TOSKAY, T. (1989). Turizm Olayına Genel Yaklaşım. İstanbul: Der Yayınları.
TSE (1991). TS 9111 Özürlü İnsanların İkamet Edeceği Binaların Düzenlenmesi.
Ankara: Türk Standartları Enstitüsü Matbaası.
TURCO, D. VE STUMBO, N. (1998). Tourism Constaints for People with
Disabilities. Parks & Recreation 33(9); 10-16
ÜNÜGÜR, M. (2003). Özürlülerin Ergonomik Boyutları. Mimarist Dergisi
2003/2;99102.
YAYLI, A. ve ÖZTÜRK, Y. (2006). Konaklama İşletmeleri Yöneticilerinin
Bedensel Engelliler Pazarına Bakış Açıları Üzerine Bir Araştırma. Anatolia:
Turizm Araştırmaları Dergisi 17 (1); 87-97
YÖRÜK, Ü. K. (2003); Turizm Yapılarının Tasarımında Özürlü Etmeninin
İrdelenmesi. Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

SEDEF HASTALIĞI ÜZERİNE BİR SÖYLEŞİ