KONAKLAMA YAPILARININ ENGELLİLERE YÖNELİK ODA DÜZENLEMELERİNİN İRDELENMESİ
KONAKLAMA YAPILARININ ENGELLİLERE YÖNELİK ODA DÜZENLEMELERİNİN İRDELENMESİ
Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi İç Mimari ve Çevre Tasarımı Bölümü, Antalya
ÖZET
1.GİRİŞ
Pehlivanoğlu İÜ Sanat ve Tasarım Dergisi
yaşlı insanları, hamileleri ve çocuklarda eklenecek olursa, toplam rakam dünya nüfusunun neredeyse yarısını oluşturmaktadır (Panero and Zelnik, 1979). Ayrıca insan ömrü uzadıkça yaşlılığa bağlı engelli nüfusu da artmaktadır.
28
Konaklama Yapılarının Engellilere Yönelik Oda Düzenlemelerinin İrdelenmesi
Ramada Otel (Toplam 223 oda, 2 adet engelli odası) Porto Bello Otel (Toplam 346 oda, 3 adet engelli odası) Rixos Downtown (Toplam 364 oda, 4 adet engelli odası)
Resort Otel olarak,
Limak Atlantis Belek ( Toplam 373 oda, 3 adet engelli odası) Corinthia Tekirova (Toplam 512 oda, 7 adet engelli odası) incelenmiştir. Otellerin engelli odalarının erişilebilirlik bakımından engellilere uygun olup olmadığı beş puanlık Likert ölçeğine göre (1= mükemmel, 2= iyi, 3=ortalama, 4=kötü, 5= çok kötü) değerlendirilmiştir. Avrupa Komisyonu 2004 Standartları “Engelliler için erişilebilir turizm konusunda bilgi geliştirilmesi” kitapçığından yola çıkılarak yapılan incelemede otellerin;
1. Oda kapıları 2. Oda koridor ve hareket alanları 3. Oda tuvalet ve duş alanları 4. Oda gardırop kullanımları 5. Oda balkon çıkışları 6. Oda içindeki teknik donanımlar değerlendirilmiştir.
3. ENGELLİ ODALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Pehlivanoğlu İÜ Sanat ve Tasarım Dergisi
31
Pehlivanoğlu İÜ Sanat ve Tasarım Dergisi
Konaklama Yapılarının Engellilere Yönelik Oda Düzenlemelerinin İrdelenmesi
ELEKTRİK ANAHTARI YÜKSEKLİĞİ 90-140 CM ARALIĞINDA MI?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
1 1 1 1 1
ODADA ACİL YARDIM DÜĞMESİ VAR MI?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
5 5 5 1 5
KAPI İLE İRTİBATLI ODA SERVİS DÜĞMESİ VAR MI?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
1 5 5 5 5
TUVALET YANINDA TUTAMAK VAR MI?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
1 1 1 1 1
Pehlivanoğlu İÜ Sanat ve Tasarım Dergisi
tutulmuştur. Hatta banyo hacimlerinde tekerlekli sandalye ile hareket mesafesi olmayan otellerin banyo kapılarının söküldüğü görülmektedir.
5. SONUÇ
• Bakanlık Eğitim ve Araştırma Müdürlüğü tarafından otel ve restoran gibi turistik işletmelere, engelli pazarının potansiyeline yönelik eğitim çalışmaları verilebilir.
• Bakanlık ve TÜRSAB Engelsiz Turizm Komitesi işbirliğiyle, her yıl engellilere en iyi hizmeti veren işletmelere özel ödül verilebilir.
• Yalnızca engellilere yönelik hizmet vermek amacıyla yapılan işletmelere özel yatırım teşvikleri verilebilir.
• Bakanlık yalnızca bu özel pazara yönelik ürünleri içeren broşür, CD gibi tanıtım materyalleri üretebilir.
• Bakanlık, turistik işletmelerin engellilere yönelik sundukları ürünlerini geliştirmelerini teşvik etmek amacıyla bu işletmelere özel sertifika verilebilir.
Konaklama Yapılarının Engellilere Yönelik Oda Düzenlemelerinin İrdelenmesi
KAYNAKLAR
▪ Darcy, S. ve Pegg, S. 2011. Towards Strategic Intent: Perceptions of disability sevice provision amongts hotel accomodation managers. International Journal of Hospitality Management (30) 468-476.
▪ Kaplan, H., Yüksel, Ü., Gültekin, B., Güngör, C., Karasu, N., Çavuş, M. 2010. Yerel Yönetimler için Ulaşılabilirlik Teknik El Kitabı, T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Ankara.
▪ Kilimci, 2008. Turizm engel tanımaz. Engelli Turizm 5; 257-261.
▪ Poria, Y., Reichel, A., Brandt, Y. 2011. Dimensions of hotel experience of people with disabilities: an exploratory study. International Journal of Contemporary Hospitality Management Vol. 23 No. 5, s:579, 2011.
▪ Resmi Gazete 2005. Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişki Yönetmelik, http://www.resmigazete.gov.tr (Erişim tarihi: 20.01.2012).
▪ TÜRSAB, 2008. Dünyada ve Türkiye’de Engelsiz Turizm Pazarı. TÜRSAB Ar-Ge Departmanı Raporu.
▪ Westcott, J., 2004. Improving information on accessible tourism for disabled people, Official Publications of the European Communities, Italy.
▪ WHO (World Health Organization) ve WB (World Bank ) 2011. World report on disability 2011.
▪ Yau, K. M., McKercher, B., Packer, T. L. 2004. Travelling with disability, More than a access issue, Annals of Tourism Research, Vol. 31, No. 4, 958.
35
İNÖNÜ
ÜNİVERSİTESİ SANAT VE TASARIM DERGİSİ Inonu University Journal of Art
and Design ISSN: 1309-9876 E-ISSN:1309-9884 Cilt/Vol. 2 Sayı/No.4
(2012): 27-35 KONAKLAMA YAPILARININ ENGELLİLERE YÖNELİK ODA
DÜZENLEMELERİNİN İRDELENMESİ
Burcu PEHLİVANOĞLU*Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi İç Mimari ve Çevre Tasarımı Bölümü, Antalya
ÖZET
Konaklama
yapıları, yolcuların geçici olarak kullandıkları dinlenme, eğlenme,
çalışma gibi ihtiyaçları çerçevesinde programlanmış konutlar olarak
tanımlanmaktadırlar. Bu yapılar çok farklı çevrelerden gelen kişilerin
kullanımına yönelik olarak tasarlanmış alanlardır. Konaklama mekânları,
normal bireylerin kullandığı alanlar olmakla beraber, toplumun hiç de
azımsanmayacak bir bölümünü oluşturan engelliler, yaşlı-çocuk gibi
hareket kısıtlılığı yaşayan bireylerin de tatil veya iş seyahatleri için
kullandıkları alanlardır. Ancak engelli ve hareket kısıtlılığı olan
bireyler, konaklama yapılan süre zarfında tasarımdan kaynaklanan
sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Bu sorunların çözümlenebilmesi için
mekânların ergonomik ve ayrıntıları düşünülmüş olarak tasarlanması
gerekmektedir. Bu çalışmada, Antalya Bölgesi’nde yer alan konaklama
yapılarında bulunan engelli odalarının mekân tasarımı ve uygulamalarında
karşılaşılan sorunlar tespit edilerek çözüm önerileri getirilmeye
çalışılacaktır. Çalışma alanı olarak Antalya Bölgesi’nde seçilen beş
farklı beş yıldızlı otelin engelli odaları seçilmiştir. Engelli
odalarının tasarım kriterleri için Başbakanlık Özürlüler İdaresi
Başkanlığı, Yerel Yönetimler için Ulaşılabilirlik Teknik El Kitabı ve
Avrupa Komisyonu Standartları ‘Engelliler için erişilebilir turizm
konusunda bilgi geliştirilmesi’ kitapçığı referans alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Erişebilirlik, engelli odası, oda, turizm, konaklama yapıları
ANALYZING DISABLED PEOPLE ROOM ARRANGEMENTS OF ACCOMMODATION PLACES
ABSTRACT
Accommodation
buildings are defined as places where travelers temporarily use for
their various needs such as rest, entertain and work. These buildings
are places which are designed for the use of people coming from many
different environments. On the one hand accommodation buildings are used
by normal individuals but they are also used by individuals having
movement limitations such as disabled people, old people, and children
for holiday or business trips. But disabled people and people having
movement limitations face problems due to the design of accommodation
areas. The places should be designed ergonomically and the details
should be taken into account in order to solve these problems. In this
study, place design of disabled people rooms in accommodation areas in
Antalya region and their problems in practice will be detected and
solution recommendations will be offered. Disabled people rooms of five
different five stars hotels in Antalya region have been chosen as
subject of work. Accessibility Technic Manual for Local Management of
Administration of Disabled People of Prime Ministry and ‘Improving
information on accessible tourism for disabled people’ manual of
European Commission Standards have been taken reference.
Keywords: Accessibility, disabled room, room, tourism, accommodation structures1.GİRİŞ
Birleşmiş
Milletler (BM) Engelli Hakları Sözleşmesi’yle birlikte hakları dile
getirilen engelliler için tüm dünyada ‘Engelsiz Turizm’ düşüncesi
giderek yaygınlaşmaktadır (Kilimci, 2008). Dünyada; 2008 verilerine göre
600 milyondan fazla (TÜRSAB, 2008), 2009 verilerine göre 650 milyondan
fazla (Darcy and Pegg, 2011) ve 2011 verilerine göre ise 785 milyondan
fazla (WHO and WB, 2011) engelli insan bulunduğu tespit edilmiştir. Bu
sayıya hareketleri kısıtlanmış
*
Yazışma yapılacak yazar: burcupeh@gmail.com Makale metni 31.01.2012
tarihinde dergiye ulaşmış, 26.04.2012 tarihinde basım kararı alınmıştır.Pehlivanoğlu İÜ Sanat ve Tasarım Dergisi
yaşlı insanları, hamileleri ve çocuklarda eklenecek olursa, toplam rakam dünya nüfusunun neredeyse yarısını oluşturmaktadır (Panero and Zelnik, 1979). Ayrıca insan ömrü uzadıkça yaşlılığa bağlı engelli nüfusu da artmaktadır.
Yapılan
araştırmalar sonucunda engelli nüfusun %70’inin seyahat ettiği
belirlenmiştir. Bu kişilerin genellikle bir ya da birkaç kişinin
refakatiyle seyahat ettikleri düşünüldüğünde Avrupa’da seyahat eden
potansiyel rakamın 130 milyon kişi ve bunların yaklaşık turizm
harcamasının 80 milyar Avro’da fazla olduğu düşünülmektedir (TÜRSAB,
2008). Turizm açısından oldukça yüksek bir pazara sahip engelli turizmi
hakkında yapılan akademik çalışmalar ne yazık ki çok kısıtlıdır (Yau,
McKercher and Packer, 2004; Öztürk vd., 2007).
Chen
(2004), engelliler için engelsiz turizm sağlamanın hükümetlerin
sorumluluğu olduğunu belirtmiştir (Poria, Reichel ve Brandt, 2010).
Engelliler için yıllardır ihmal edilmiş etkili yasal düzenlemelerin
birçok ülkede (özellikle de gelişmiş ülkelerde) hayata geçirilmesi ve bu
yasal düzenlemelerin etkisini göstermesi ile birlikte, engelliler daha
fazla seyahat etmeye başlamışlardır (TÜRSAB, 2008). Ülkemizde yaşayan
veya ülkemize gelen engelli insanların turizm hareketi içerisinde yaşam
standartlarını iyileştirmek amacıyla 1991 yılından itibaren Turizm
Bakanlığı tarafından çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Halen yürürlükte
olan 21.06.2005 tarih ve 25852 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan
yönetmeliğe göre; toplam kapasitesi 80 oda ve üzerinde olan oteller ile
tatil köylerinde en az 1 oda olması gerekmektedir (Resmi gazete, 2005).
Bu düzenlemeyle birlikte 2008 verilerine göre ülkemizde bulunan Turizm
Tesislerinde 1176 adet engellilere özel oda bulunmaktadır. Çalışma alanı
olan Antalya İli’nde ise 605 oda engellilere ait özel odadır (TÜRSAB,
2008).
Konaklama
yapılarında fiziksel engeller pek çok özürlü bireyin seyahat
olanaklarını kısıtlamaktadır. Diğer mekânlarda olduğu gibi konaklama
mekânları da fiziksel çevrenin düzenlenmesi, planlama ve tasarım
aşamasından itibaren, tüm engelliler dâhil, bütün insanların kullanım ve
erişebilirlik gereksinimlerini karşılaması, erişilebilir ve
kullanışlılık olarak tanımlanmaktadır (Kaplan vd., 2010).
Engellilere
yönelik tasarım konusundaki en büyük sıkıntı normal bir bireyin engelli
ihtiyaçları konusunda çok az deneyim sahibi olmasıdır. Örneğin bir otel
odasının elektrik anahtarı yüksekliğinde yapılacak küçük bir değişiklik
normal bir birey için önemli olmaz iken engelli bir birey için çok şey
ifade edebilmektedir. Engelli bir birey için iç mekânda yapılacak
uygulamalar antropometrik ölçü açısından normal insanlardan farklı olan
çocuklar için de hayat kolaylaştırıcıdır. Örneğin iç mekânda merdiven
yanında rampalı çözümler çocukları merdiven kazalarına karşı
korumaktadır.
İç
mekan tasarımı yaparken farklı türde engel düzeyleri göz önünde
bulundurulmalıdır. Hareket, görme, işitme bozuklukları ve öğrenme
güçlüğü çeken bireylerin yetenekleri ve seyahat için gereksinimleri
farklıdır. Yapının engellilere uygun olarak tasarlanması mimari proje
safhasında düşünülmesi gereken bir durumdur. Bunun yanında yapı
oluştuktan ve tesis işler hale geldikten sonra da pek çok önlem
alınabilmektedir. Öncelikli olarak otelde çalışan personelin bu konuda
bilinçlendirilmek üzere eğitilmesi gerekmektedir. Çünkü yaşamsal
mekânların dışında müşteriyle birebir ilişki müşteri memnuniyeti
açısından önemlidir. Çalışan personelin anlayışlı ve nazik davranması
ayrıca engelliye ayırımcı bir tavırla yaklaşmaması iç mekânda
uygulanması gereken tasarım prensiplerini desteklemektedir.
Günümüzde
turizm tesisleri fiyat, kalite ve ilgi çekicilik bakımından
birbirleriyle yarışmaktadır. Bununla birlikte bir turizm tesisinin her
kullanıcı için erişilebilir olması ülke ekonomisi bakımından oldukça
önemlidir. Erişebilirlik otelle ilgili tüm imkânlardan faydalanmak üzere
bireylerin önünde bir engel olmamasını ifade etmektedir. Engelli
bireyler açısından değerlendirdiğimiz zaman erişebilirlik sadece
tekerlekli sandalye kullanıcılarını ilgilendiren bir kavram değil,
engelli tüm bireylerin bağımsız olarak girebileceği binalar, açık
alanlar ve tesisler için kullanılan bir terimdir. Bir turizm tesisinin
diğerlerinden daha erişilebilir olması ve bu konuda müşterilerini
bilgilendirmesi o turizm tesisine rekabet ortamında avantaj
sağlamaktadır.
Engelliler
için konaklama faaliyeti bir bilet satın alma, rezervasyon veya paket
tur için ödeme yapmak kadar basit bir eylem değildir. Engellilerin ve
onlarla seyahat eden bireylerin tam katılımlarını engelleyen pek çok
pratik ve sosyal engel bulunmaktadır (Yau et al., 2004).
Engelli
olan ve erişebilirlikleri kısıtlanmış bireyler, engellilere uygun
tasarlanmış bir konaklama mekânının sadık müşterisi haline
dönüşebilmektedir. Aynı zamanda engelli bireylerle seyahat etmekle
yükümlü olan insanlar anne-baba,28
Konaklama Yapılarının Engellilere Yönelik Oda Düzenlemelerinin İrdelenmesi
eş,
arkadaş da bu sayının daha da artmasına sebep olmaktadır. Turizm
tesislerinin mekân düzenlemelerinde popülâsyonun pek çok kesimine hitap
edebilmesi için engelsiz tasarım kriterlerine uygun düzenlemeler yapmak
zorunda oldukları görülmektedir.
Bu
çalışmanın amacı Türkiye’de turizmin başkenti olarak bilinen Antalya
Bölgesi’nde yer alan bazı Turizm Tesisleri’nde bulunan engelli
odalarının, Engelli odalarının tasarım kriterleri için Başbakanlık
Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Yerel Yönetmelikler için Ulaşılabilirlik
El Kitabı, Avrupa Komisyonu Standartları ‘Engelliler için erişilebilir
turizm konusunda bilgi geliştirilmesi’, kriterlerine göre
değerlendirilmesi, eksikliklerin belirlenmesi ve yapılan bazı
yanlışlıklar için çözüm önerileri sunmaktır.
2. MATERYAL VE YÖNTEM
Bu
çalışma kapsamında materyal olarak Akdeniz Bölgesi’nde Antalya şehri
sınırları içinde beş adet beş yıldızlı otel incelenmiştir. Antalya
turizm kapasitesi bakımından en fazla yatak sayısına sahip ilimizdir.
Ancak yönetmeliklerin doğru bir şekilde uygulanmaması sonucunda
erişilebilirlik konusu üzerinde yeniden düşünülmeyi gerektirmektedir.
Çalışmada şehir içi oteli olarak,Ramada Otel (Toplam 223 oda, 2 adet engelli odası) Porto Bello Otel (Toplam 346 oda, 3 adet engelli odası) Rixos Downtown (Toplam 364 oda, 4 adet engelli odası)
Resort Otel olarak,
Limak Atlantis Belek ( Toplam 373 oda, 3 adet engelli odası) Corinthia Tekirova (Toplam 512 oda, 7 adet engelli odası) incelenmiştir. Otellerin engelli odalarının erişilebilirlik bakımından engellilere uygun olup olmadığı beş puanlık Likert ölçeğine göre (1= mükemmel, 2= iyi, 3=ortalama, 4=kötü, 5= çok kötü) değerlendirilmiştir. Avrupa Komisyonu 2004 Standartları “Engelliler için erişilebilir turizm konusunda bilgi geliştirilmesi” kitapçığından yola çıkılarak yapılan incelemede otellerin;
1. Oda kapıları 2. Oda koridor ve hareket alanları 3. Oda tuvalet ve duş alanları 4. Oda gardırop kullanımları 5. Oda balkon çıkışları 6. Oda içindeki teknik donanımlar değerlendirilmiştir.
3. ENGELLİ ODALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Engelli
odaları mümkünse ana merkez yapının içinde ve zemin katında
planlanmalıdır. Ana merkez yapının içinde planlanmasının sebebi restoran
ve diğer hizmetlere daha yakın olması gerekliliğidir. Görme zorluğu
çeken müşteriler için kapı numarası kapıdan tam kontrast renkte olacak
şekilde planlanmalıdır. Tekerlekli sandalye kullanan bireye uygun olarak
kapı üzerine yerleştirilmiş göz deliği de düşünülmesi gereken önemli
bir ayrıntıdır (Şekil 1).
29Pehlivanoğlu İÜ Sanat ve Tasarım Dergisi
Şekil
1. Oda kapısı üzerindeki tekerlekli sandalye kullanıcılarına uygun
yükseklikteki göz deliği, Limak Atlantis Resort, Belek, 2011
Odadaki
kıyafet dolapları ve elektrik düğmeleri tekerlekli sandalyedeki bireyin
oturum yüksekliği olan 90-140 cm aralığında olmalıdır. Oda kapısından
girildikten sonraki ideal koridor genişliği 90 cm alt sınır olmakla
birlikte ideal olarak 120 cm olarak planlanmalıdır (Westcott, 2004). Oda
içine yerleştirilecek ve resepsiyon alanı ile irtibatlı özellikle
yangın tehlikesine karşı acil yardım düğmesi odalarda olması gereken bir
diğer araçtır (Şekil 2). Oda içine yerleştirilen düğmeler konusunda
otel yönetiminin engelli müşterilerini önceden bilgilendirmesi
gerekmektedir. Ayrıca oda içine yerleştirilecek olan “lütfen rahatsız
etmeyiniz” veya “odanın temizlenmesi” isteğine bağlı olarak bir başka
ışıklı düğmenin iç mekânda yatağa yakın bir bölgede, oda kapısıyla
ilişkili olarak tasarlanması gerekmektedir (Şekil 3). Duyma engellilere
yönelik olarak odalarda altyazılı tv bulunabilir; az duyanlar için ise
odalarda TV’ye bağlı kulaklı sistemleri önerilmektedir.
Şekil 2. Odada bulunan acil yardım düğmesi, Limak Artlantis Resort, Belek, 2011
30
Sekil
3. “Lütfen rahatsız etmeyiniz” veya “Odanın temizlenmesi” isteğine
bağlı olarak tasarlanmış yatak başı, oda kapısı bağlantılı düğme, Ramada
Otel, Antalya, 2011
Az
gören kişiler için mobilya yerleşimi daha önceden konuşulmalıdır. Bu
kişileri yönlendirmede yardımcı olan evcil hayvanlar odada kalmak
istenirse, evcil hayvanlara yönelik oda içinde bir bölüm ayrılabilir.
Ayrıca alerjik kişiler bu odalarda daha sonra konaklamamalıdır. Evcil
hayvanlarla ilgili yasaklar da otel rezervasyonu sırasında müşterilerle
görüşülmelidir.
Oda
içinde geçiş alanları için yatak yanında tekerlekli sandalyenin
girebileceği alanların oluşturulması önemlidir. Ayrıca oda da tekerlekli
sandalyenin dönebileceği 152,5 cm’lik alanların düşünülmesi gerekir
(Kaplan vd., 2010). Oda içinde balkon varsa dışarı çıkmak için eşikler
rampalarla desteklenmelidir (Şekil 4).
Şekil 4. Balkona çıkmak için tekerlekli sandalye kullanıcılarına uygun rampalar, Limak Artlantis Resort, Belek, 2011
Engellilere
yönelik tasarlanmış otel odalarında mutlaka banyo da engellilere uygun
olarak planlanmış olmalıdır. Kapısının dışa koridora açılması gerekir ki
ıslak hacminde mekân kazanılsın aksi halde tekerlekli sandalyedeki kişi
banyo hacmi darsa kapıyı kapatamaz. Burada amaç herhangi bir yardım
almadan tuvalet veya duş bölümüne geçmelerini mümkün kılmaktır. Klozetin
kenarlarında tutamak olması ve tekerlekli sandalyeyi koyacak kadar alan
olması gerekmektedir (Şekil 5). Klozetin yüksekliği minimum 45 cm
ideali ise 50 cm olmalıdır (Westcott, 2004). Ayrıca duş bölümü mümkünse
küvetsiz ve eşiksiz olarak planlanmalıdır. Bununla birlikte duşun içinde
katlanır bir oturak ve tutamaklar bulunmalıdır.
Konaklama Yapılarının Engellilere Yönelik Oda Düzenlemelerinin İrdelenmesi31
Pehlivanoğlu İÜ Sanat ve Tasarım Dergisi
Şekil 5. Tekerlekli sandalye yanaşma mesafesi olmayan banyo ve yüksek duş, Porto Bello, Antalya, 2011
Lavabonun
yerden yüksekliği altına tekerlekli sandalye girebileceği ölçüde en az
70 cm olmalıdır (Westcott, 2004). Buradaki bataryalar el becerisi
yetersiz kişiler için zor açılıp kapanmayacak biçimde tercih
edilmelidir. Engelli tuvaletinde otomatik sistemli açılır kapanır
batarya sistemleri düşünülebilir. Lavabo üzerinde bulunan ayna eğimli
bir şekilde yerleştirilmelidir (Şekil 6). Sabunluk, saç kurutma makinesi
ve havluluk çok yükseğe monte edilmemelidir.
Şekil 6. Uygun duş çözümü ancak yüksekliği uygun olmayan lavabo ve eğimli olmayan ayna, Rixos Downtown, Antalya,2011
32Konaklama Yapılarının Engellilere Yönelik Oda Düzenlemelerinin İrdelenmesi
Odaların
tekerlekli sandalye kullanıcıları için geniş tasarlanması önemlidir.
Standart büyüklükte yapılandırılmış odalar, engellilere uygun olarak
çözülmeye çalışılsa da belirli darlıklar olduğu görülmektedir. Bunun
sebebi de standart tasarlanmış odalar daha sonra engelli odaları haline
dönüştürülmektedir. Halı eğer kalınsa tekerlekli sandalye ile üzerinde
hareket zorlaşmaktadır. Aynı zamanda koltuk değneği kullanıcıları için
de halı güvenlik hissi oluşturmaktadır. Bu sebepten mekânlarda ince halı
tercih edilmelidir (Poria et al. 2011).
4. ARAŞTIRMA BULGULARI
DOLAP İÇİ ASKI YÜKSEKLİĞİ İDEAL ARALIKTA MI? Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
5 5 5 3 5ELEKTRİK ANAHTARI YÜKSEKLİĞİ 90-140 CM ARALIĞINDA MI?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
1 1 1 1 1
ODADA ACİL YARDIM DÜĞMESİ VAR MI?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
5 5 5 1 5
KAPI İLE İRTİBATLI ODA SERVİS DÜĞMESİ VAR MI?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
1 5 5 5 5
YATAK YANINA YAKLAŞILABİLECEK KADAR ALAN VAR MI? Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
1
2 2 1 1 ODA İÇİNDE VEYA BALKONDA EŞİK ENGELLELİRE UYGUN DÜŞÜNÜLMÜŞ MÜ?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia
Tekirova
3
5 3 1 2 TUVALET YANINDA TEKERLEKLİ SANDALYE KOYACAK KADAR ALAN VAR MI
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia
Tekirova
4 5 4 1 3TUVALET YANINDA TUTAMAK VAR MI?
Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova
1 1 1 1 1
LAVABO YÜKSEKLİĞİ UYGUN MU? Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova 1 1 5 1 1
AYNA EĞİMLİ YERLEŞTİRİLMİŞ Mİ? Ramada Porto Bello Rixos Downtown Limak Atlantis Belek Corinthia Tekirova 1 5 5 1 5
Tablo
1. Araştırma Kapsamında Bulunan Otellerin Başbakanlık Özürlüler İdaresi
Başkanlığı ‘Yerel Yönetimler için Ulaşılabilirlik’ Teknik El Kitabı ve
Avrupa Komisyonu Standartları ‘Engelliler için Erişilebilir Turizm
Konusunda Bilgi Geliştirilmesi’ kitapçığı kriterlerine göre
değerlendirilmesi (1= mükemmel, 2= iyi, 3=ortalama, 4=kötü, 5= çok
kötü).
Yapılan
incelemede seçilen beş adet beş yıldızlı otelin odalarının genelde ana
binanın zemin katına yerleşmediği ve odalara asansörle ulaşılması
gerektiği görülmüştür. Oteller planlanırken engellilere uygun odaların
proje safhasında planlanmadığı görülmektedir. Çünkü engelli odaları ve
banyoları tekerlekli sandalye geçiş mesafesinden dolayı diğer odalardan
büyük tasarlanmaları gerekmektedir. İncelenen bütün otellerde odalar
diğer odalarla aynı büyüklükte
33Pehlivanoğlu İÜ Sanat ve Tasarım Dergisi
tutulmuştur. Hatta banyo hacimlerinde tekerlekli sandalye ile hareket mesafesi olmayan otellerin banyo kapılarının söküldüğü görülmektedir.
5. SONUÇ
Çalışmada
görülmektedir ki engelli odası olmasına rağmen beş otelden sadece bir
tanesinin giysi askı yüksekliği uygun ölçülerde tasarlanmıştır. Otel
odalarında askı yükseklikleri tekerlekli sandalyede oturan bireylere
göre programlanmak durumundadır. Elektrik düğmelerinin genel
ulaşılabilirlik standartlarında olduğu görülmektedir.
Odaların
acil bir durumda resepsiyonla irtibatlı acil yardım düğmelerinin
bulunması gerekmektedir. Bu düğmenin 5 otelden sadece bir tanesinde
düşünüldüğü görülmüştür. Yine sadece bir otelde oda kapısı ile irtibatlı
oda servis düğmesi vardır. Otel odalarının genelinde yatağa bir
taraftan tekerlekli sandalyeyle yaklaşılıyorsa diğer taraftan
yaklaşılamadığı tespit edilmiştir. Odaların bazılarında banyo ile oda
arasında eşik olduğu görülmüştür. Balkon oda arasındaki eşiklerin ise
geçici rampalarla çözüldüğü görülmektedir. Tuvalet yanında genellikle
tutamak vardır, ama büyük bir çoğunluğunda tekerlekli sandalyenin
döneceği ve yanaşma mesafesi düşünülmemiştir. Tek başına lavabo
tasarlandıysa yüksekliğinin uygun olduğu ancak Hilton tipi lavaboların
altına tekerlekli sandalye giremeyecek gibi düşünüldüğü görülmektedir.
Lavabo üstü aynaları ise beş otelden sadece ikisinde eğimlidir.
Çalışmada Limak Atlantis Belek Otelin, kapı ile irtibatlı oda servis
düğmesinin bulunmaması haricinde diğer tüm kriterlere tam olarak uygun
olduğu tespit edilmiştir. Diğer 4 otelde ise kritelerin pek çoğuna
uyulmadığı gözlemlenmiştir. 5 otelin tamamında da tam olarak uyulan tek
bir kriter tespit edilmiştir. Bu kriter elektrik anahtarı yüksekliği
90-140 cm aralığında olması kriteridir.
Konaklama
yapılarında engellilerin daha rahat bir tatil yapabilmeleri için iç
mekân tasarımlarında dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibi
belirlenmiştir;
•
Engellilere yönelik tasarlanmış odalarda koridorlar geniş tutulmalı,
banyo kapıları koridora doğru açılmalı, mekan eşiklerden arındırılmış
olmalı ve balkon çıkışlarında yükselti veya eşik varsa geçici rampalarla
desteklenmelidir.
•
Oturma yüksekliğindeki kişilerin erişebileceği yükseklikte göz deliği,
elektrik düğmesi, kapı kolu, giysi askısı ve raf tasarlanmalıdır. Oda
içindeki mobilya ve yatak tekerlekli sandalye ile yanaşılacak biçimde
programlanmalıdır. Banyo hacminde tekerlekli sandalyenin dönebileceği
kadar ortada boşluk bulunmalı, lavabo ve klozet erişim yüksekliğinde
olmalıdır. Küvet hiç uygun bir çözüm olmamakla birlikte duş bölümü de
eşiksiz tasarlanmalıdır.
•
Engelli bireyler sadece tekerlekli sandalye kullanıcıları olarak
düşünülmemeli görme, işitme ve hareket zorluğu çeken bireyler de yapılan
bu tasarımdan faydalanabilmelidir. Örneğin duyma güçlüğü çeken bireyler
için altyazılı TV sistemi önerilebilir.
TC. Kültür ve Turizm Bakanlığının aşağıdaki alanlarda öncü rol üstlenebileceği düşünülmektedir (TÜRSAB, 2008):• Bakanlık Eğitim ve Araştırma Müdürlüğü tarafından otel ve restoran gibi turistik işletmelere, engelli pazarının potansiyeline yönelik eğitim çalışmaları verilebilir.
• Bakanlık ve TÜRSAB Engelsiz Turizm Komitesi işbirliğiyle, her yıl engellilere en iyi hizmeti veren işletmelere özel ödül verilebilir.
• Yalnızca engellilere yönelik hizmet vermek amacıyla yapılan işletmelere özel yatırım teşvikleri verilebilir.
• Bakanlık yalnızca bu özel pazara yönelik ürünleri içeren broşür, CD gibi tanıtım materyalleri üretebilir.
• Bakanlık, turistik işletmelerin engellilere yönelik sundukları ürünlerini geliştirmelerini teşvik etmek amacıyla bu işletmelere özel sertifika verilebilir.
Sonuç
olarak, araştırma kapsamında bulunan beş yıldızlı otellerin çoğunda
engelliler için uygun olmayan ve sadece yapılmış olmak için tasarlanan
mekânlardan oluşturulduğu tespit edilmiştir. Bu durumun ülkemizin Turizm
Başkenti olarak bilinen Antalya İli’ne hiç yakışmadığı görülmektedir.
Bu durumun düzeltilmesi için Turizmcilerin, Akademisyenlerin, İç
Mimarlar-Mimarlar Odası’nın ve Yerel yönetimlerin bir araya gelip bu
soruna farklı açılardan çözüm aramaları gerekmektedir.
34Konaklama Yapılarının Engellilere Yönelik Oda Düzenlemelerinin İrdelenmesi
KAYNAKLAR
▪ Darcy, S. ve Pegg, S. 2011. Towards Strategic Intent: Perceptions of disability sevice provision amongts hotel accomodation managers. International Journal of Hospitality Management (30) 468-476.
▪ Kaplan, H., Yüksel, Ü., Gültekin, B., Güngör, C., Karasu, N., Çavuş, M. 2010. Yerel Yönetimler için Ulaşılabilirlik Teknik El Kitabı, T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Ankara.
▪ Kilimci, 2008. Turizm engel tanımaz. Engelli Turizm 5; 257-261.
▪
Öztürk, Y., Yaylı, A., Yeşiltaş, M., 2008. Is the Turkish tourism
industry ready for a disabled customer’s market? The views of hotel and
travel agency managers. Tourism Management (29) 382-389.
▪
Panero, J., Zelnik, M. 1979. Human dimension and interior space: a
source book of design reference standards. Architectural press, s:320,
London▪ Poria, Y., Reichel, A., Brandt, Y. 2011. Dimensions of hotel experience of people with disabilities: an exploratory study. International Journal of Contemporary Hospitality Management Vol. 23 No. 5, s:579, 2011.
▪ Resmi Gazete 2005. Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişki Yönetmelik, http://www.resmigazete.gov.tr (Erişim tarihi: 20.01.2012).
▪ TÜRSAB, 2008. Dünyada ve Türkiye’de Engelsiz Turizm Pazarı. TÜRSAB Ar-Ge Departmanı Raporu.
▪ Westcott, J., 2004. Improving information on accessible tourism for disabled people, Official Publications of the European Communities, Italy.
▪ WHO (World Health Organization) ve WB (World Bank ) 2011. World report on disability 2011.
▪ Yau, K. M., McKercher, B., Packer, T. L. 2004. Travelling with disability, More than a access issue, Annals of Tourism Research, Vol. 31, No. 4, 958.
35
Yorumlar
Yorum Gönder