GÖRME ENGELLİLER
1. GÖRME ENGELLİLER
1.1. Görme Duyusu
1.1.1. Görme Duyusunun Tanımı
Gözlerin
insanın en önemli duyu organı olduğu kabul edilir. Ancak görme süreci
içinde gözlerin işlevi ışığı sınır dürtülerine dönüştürmek ile
kısıtlıdır. Esas görme bir beyin işlevidir.
Görme, görsel imge ile beynin bu imgeyi algılamasının bütünleşmesini gerektirir.3
ÖĞRENME FAALİYETİ– 1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
Resim 1.1 :Görme organımız göz
09:17:06
Görme aşağıdaki sırayı izleyerek oluşur:
➢ Işık ışınları korneadan, göz sıvısından, göz bebeği ve göz merceğinden geçer. ➢ Göz bebeği ışığın yoğunluğuna göre büyür yada küçülür. ➢ Işık ışınları saydam sıvı içinden geçerek retinadaki koni ve çubuk hücreleri
uyarır. ➢ Görme süreci retinada başlar. Işık ışınları retinadaki koni ve çubuk hücrelerde
elektrik
tepkisine dönüştürülür. ➢ Optik sinir yoluyla beyindeki görme merkezine
iletilir. Eğer gözün bütün bölümleri görevlerini yerine getiriyorsa
iletilen bilgiler beyin tarafından yorumlanır ve görsel bir imgeye
dönüştürülür.
1.1.2. Gözün Anatomisi ve İşleyişi
Göz, kafatası üzerinde kendisi için bulunan çukurların içine yerleşmiştir. En dıştan içe doğru şu bölümlerden oluşur:
Resim 1.2: Gözün yapısıSkelera: Gözün en dışta bulunan tabakası. Diğer adı göz akıdır.
Konjuktiva:
Skleranın dışını kaplayan şeffaf zar.Konjuktiva gözün ön bölümünü nemli
ve temiz tutmaya yarayan birçok küçük bez içerir.Gözün küresini dış
etkilerden korur.
Kornea
(Saydam Tabaka): Skleranın irisin önünde bulunan şeffaf bölümü. Gözü
dış etkilerden korur. Işığı geçirir. Mercekle birlikte optik görüntüye
retinaya odaklar. Gözün ışık ışınlarını en güçlü kıran bölümüdür.
Göz
Sıvısı: Hemen korneanın arkasında bulunur. Bulunduğu boşluğa ön oda
denir. Bu sıvı sürekli üretilir ve boşaltılır. Kornea ve iris arasıdaki
atıkları temizler.
409:17:06
İris:
Gözün renkli kısmıdır. Korneanın arkasında bulunur. İrinis ortasında
göz bebeği denen açıklık bulunur. Göz bebeği büyüyüp küçülerek göze
giren ışığın miktarını ayarlar.
Mercek:
Renksiz, saydam yapılıdır. Oval biçimdedir. İrisin arkasında bulunur.
Göze giren ışık ışımalarını retina üzerine odaklar. Işık ışınların
retina üzerinde odaklayabilmek amacıyla uzayıp yuvarlaklaşarak şeklini
değiştirir.
Saydam
sıvı: Göz küresinin içinde bulunur. Berrak, jelatinsi bir sıvıdır. %
99’u sudur. Göze şeklini verir. Eğer sıvının niteliği bozulursa görme
bulunaklaşır.
Koroid
(damar tabakası): Sklera ve retina arasındaki tabaka. Birçok kan damarı
taşır ve gözü besler. Görme ile ilgili doğrudan görevi yoktur.
Retina
(ağ tabakası): Gözün en içteki bölümüdür. Retina görsel uyaranlara
tepki veren hücreleri içerir. Bunlar koni ve çubuk hücreleridir. Çubuk
hücreler büyük form ve hareketlere duyarlıdır. Az ışıkta bile iyi
işlevde bulunur. Koni hücreler renkler ve ince ayrıntılara duyarlıdır.
Görülenin ne olduğunun anlaşılmasından sorumludur. Gün ışığında ve iyi
aydınlatma koşularında iyi işlevde bulunur.
Maküla:
Retinanın merkezinde, koni hücrelerin yoğun olarak bulunduğu alan.
Merkezi görmeden sorumludur. Maküladaki zedelenme ince ayrıntıların ve
renklerin görülmesinde yetersizliğe yol açar.
Kör
nokta (optik disk): Optik sinirin başlangıcıdır. Optik sinir retinadaki
kör nokta ile başlar. Koni ve çubuk hücrelerden aldığı mesajı beyine
iletir.
1.1.3. Görme Duyusunun Önemi
İnsan
yaşantısında görme olayının önemi herkes tarafından bilinmektedir.
Gözümüzü insanın dışarıya açılan penceresi olarak düşünebiliriz. Görme
yeteneği ile, ışık, renk, biçim, hareket, boyut, uzaklık, varlıkların
uzayda tuttuğu yer ve ilişkilerini ya da bütünlüğü kavrayabiliriz.
Pek
çok görevi yerine getirebilme, normal görmeye bağlıdır. Ve bunun için
görme becerisi kullanılır. Eğitimsel olarak, dünyadaki pek çok ilginç
şey sunulan yazılı ve görsel mataryaller aracılığı ile öğrenilebilir.
Çevre ile ilgili olarak, bir yerden başka bir yere gidildiği görsel
işaretlere dayandırılarak farkedilir. Sosyal olarak, insanların yüzüne
ve beden diline bakılarak davranışlarımızın uygun olup olmadığına karar
vermede görsel ipuçları yardımcı olur. İnsanlar arkadaşlarını, işini,
oynayacağı spror dalını görsel bilgileri ile seçe. Bu nedenle, görmede
bozulma olduğunda her birey sahip olduğu görme kalıntısı miktarına bağlı
olarak öğrenme yöntemlerinde değişiklikler yapmak, sosyalizasyon,
eğlence ve meslek seçiminde kaybolan bilgiyi tamamlamaya yordımcı olacak
yollar bulmak zorundadır.
509:17:06
1.1.4. Görme Duyusunun Özellikleri
Görme,
gözde değil beyinde oluşur. Göz yalnızca beyine elektrik sinyalleri
gönderen bir aracıdır. Tıpkı bir kameranın görüntüyü sinyaller halinde
televizyon ekranına aktarması gibi.
Görme
duyusu olan gözün bu aktarmayı üç ana kısımdan oluşur: ➢ Kornea (saydam
tabaka) ve mercek, gözün ön tarafında yer alır ve ışığı odaklar. ➢
Retina (ağ tabaka) gözün arka tarafında ışığa duyarlı bir tabakadır. ➢
Ve optik sinirler, beyne giden büyük bir grup iletişim telinden oluşur.
Gözün diğer duyu organlarına göre 2 önemli üstünlüğü vardır:
Göz, diğer duyu organlarına göre çevreden, çok daha kolaylıkla, aralıksız, çok çeşitli ve zengin uyaran sağlar.
Algılanan
bu aralıksız uyaran akımı arasından ilgi duyulanları ya da gereğince
izlenemiyenleri daha yakından görmek, araştırmak diğer duyuların
incelenmesine sunmakta ta göz önemli bir üstünlük sağlar.
Buna
göre görme gücünden yoksun olanlar bu özgürlükten yararlanmamaktadır ve
bu durum yaşantılarında pek çok güçlüğün çıkmasına neden olmaktadır.
Görme yetersizliği insanın eğitimini de güçleştiren bir engel türüdür.
1.2. Görme Engelliler1.2.1. Temel Kavramlar
➢
Zedelenme: Bireyin psikolojik, fizyolojik, anatomik özelliklerinde
geçici ya da kalıcı türden bir yapı ya da işleyiş bozukluğu bulunmasına
zedelenme denir. Örneğin; iyi görememe, işitememe, zihinsel gerilik,
parmakların tutmaması, kolların felçli oluşu gibi durumlar birer
zedelenmedir.
➢
Yetersizlik: Bir insan için normal kabul edilen bir etkinliğin ya da
yapının zedelenme sonucu önlenmesi, sınırlanması haline yetersizlik
denir. Örneğin: Görme açısından gözün bölümlerinden herhangi birinde
zedelenme olursa görme gerçekleşemez ve yetersizlik ortaya çıkar.
Yetersizlik,
geçici – kalıcı, giderilebilir – giderilemez, gelen – gerileyen, etkisi
durumdan duruma değişebilen, bireysel özellikler göstermektedir.
609:17:06
Özür
– Engel: Bireyin yaşamı boyunca yaş, cins, sosyal ve kültürel
faktörlere bağlı olarak oynaması gereken roller bulunmaktadır.
Yetersizlik yüzünden rollerin yerine getirilemediği duruma özür – engel
denir. Örneğin; Görme duyusundaki herhangi bir yetersizlik sonucu
göremeyen veya az gören çocuk sosyal hayattaki bir çok rolünü yerine
getiremeyecektir. Bu durumda yetersizliği önüne engel olarak çıkmakta
veya çıkarılmaktadır.
1.2.2. Tanımı ve Sınıflandırma
Görme
engelinin tanımı iki açıdan ele alınarak açıklanabilir. Bunlar yasal ve
eğitsel tanımlardır. Yasal tanım tıp alanında çalışanlar tarafından
kullanılır. Eğitsel tanım ise eğitimciler tarafından kullanılan
tanımdır.
Yasal
Tanım: Tüm düzeltmelerle birlikte gören gözün doğan görme gücünün 1/10
inc yani 20/200 feet*(ayaklık) görme keskinliğine ya da daha azına sahip
olan veya görme açısı 20 derceyi aşmayan kişilere görme engelli ya da
kör denilmektedir. 20/200’ün anlamı ise görme yetersizliği olan kişinin
20 ayaktan görebildiğini, normal görme gücüna sahip olan kişi 200
ayaktan görebilmektedir. Görme açısının dar olmasının anlamı ise, normal
görme keskinliği olabilmesine rağmen görmesi sadece merkezdekilerle
sınırlı olup, çevrede yer alan nesneleri görememesidir.
Az
Görenlerin Yasal Tanımı: Tüm düzeltmelerle birlikte görme keskinliği
20/70, 20/200 arasında olan kişilere denilmektedir. Anlamı ise gören
kişinin 70 ayaktan gördüğünü az görenin 20 ayaktan görebilmesidir.
Eğitsel
Tanım: Eğitsel açıdan kör, eğitimde dokunsal ve işitsel materyallere
ihtiyaç duyan kişidir. Birey okuma için kabartma alfabe ya da konuşan
kitaplara ihtiyaç duyar. Görme duyusunu öğrenme amacıyla kullanılmaz.
Eğitsel
açıdan az gören, görme duyusunu öğrenme amacıyla kullanabilen kişidir.
Az gören bireyler gözlük, büyüteç gibi araç gereçlere, büyük pontolu
yazı, aydınlatma gibi materyal ve çevre düzünlemelerine ihtiyaç
duyarlar.
Yasal
tanıma göre kör olarak adlandırılan bireylerin bir çoğunun çeşitli
düzeylerde artık görmesi bulunmaktadır. Ancak, tanımda görme keskinliği
temel alındığı için görme keskinliği 20/200 ve altında olan her birey
kör olarak tanımlanmaktadır.
709:17:06
Sınıflandırma
Görme engellilerin sınıflandırılmasını üçe ayırarak inceleyebiliriz:
➢ Körler ➢ Az görenler ➢ Görme yetersizliği olanlar.
Körler:
Bütün düzeltmelere rağmen iki gözle görmesi 1/10’dan ve görüş açısı 20
dereceden aşağı olan eğitim – öğretim çalışmalarında görme gücünden
yararlanması mümkün olmayan kişidir.
Az
Görenler: Bütün düzeltmelere rağmen iki gözle görmesi 1/10 ile 3/10
arasında olan ve özel bir takım araç ve yöntemler kullanmadan eğitim
öğretim çalışmalarında görme gücünden yararlanılması mümkün olmayandır.
Görme
Yetersizliği Olanlar: Tüm düzeltmelere rağmen çocuğun görmesindeki
bozukluğun eğitim performansını olumsuz yönde etkilemesidir. Bu tanım az
gören ve kör olan tüm çocukları kapsamaktadır.
1.2.3. Tanımlama ve Değerlendirme
Bebeklik
ve erken çocukluk döneminde, görme bozukluğu olan çocuktan ilk
şüphelenenler ebeveynler ve çocuk doktorlarıdır. Çocuk elindeki nesneyi
görmek için yüzüne çok yaklaştırıyorsa, el – göz koordinasyonu zayıfsa,
göz hareketlerinin koordinasyonunda güçlük çekiyorsa bir göz doktoru
tarafından testlere tabi tutulmalıdır.
Görme bozukluğu tanısının konabilmesi için,Görme keskinliğinin,Görme fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Görme
keskinliği genellikle Snellen Kartı kullanılmakla ölçülmektedir.
Snellen Kartı 8 sıra E’ den oluşmuştur. Her sırada birden fazla E harfi
vardır. Her birinin kolları ayrı yönlere bakmaktadır. Görme keskinliği
ölçüden kişiden E’ lerin kollarının hangi yöne baktığını söylemesi
istenmektedir. Kart ya da ışıklı pano 20 ayak (6.04 m) uzağa
yerleştirilerek test edilmektedir. Sekiz sıradan her biri 4, 5, 6, 9,
12, 15, 21 ve 30, 60 metre uzaklığı ifade etmektedir.
Snellen
Kartı, görme bozukluğunun ölçülmesinde sınırlı kalmaktadır. Belli bir
uzaklıktaki görme keskinliğini ölçmektedir. Kişinin yakını nasıl
gördüğünü, yazılı materyali ne kadar iyi okuyacağını ortaya
çıkartmamaktadır. Ayrıca görme keskinliği ve görme yeterliliği aynı
beceriler değildir.
809:17:06
Görme
fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ise görme kapasitesi, görsel
dikkat, görme yeterliliği gibi faktörlere ilişkin kriterlerin
değerlendirilmeye alınması gerekmektedir.
Çocuğun
gözle ilgili bir probleminin olup olmadığının anlaşılması için ebeveyn
ve öğretmenin dikkat etmesi gereken konular 3 grupta toplanmıştır.
Çocuğun görme ile ilgili şikâyetleri➢ Çocuğun gözünde yanma ve kaşıntı vardır. ➢ Çocuk gözlerinin iyi görmediğini söyler ➢ Çocukta baş dönmesi, baş ağrısı vardır ya da yakından bakmayı gerektiren
işlerden sonra midesi bulanır. ➢ Çift görme ya da bulanık görme vardır.
Çocuğun görünüşü➢ Çocukta göz kayması vardır. ➢ Göz kapağı şiştir ya da gözleri çapaklıdır. ➢ Sık sık gözleri yaşarır.
Çocuğun gösterdiği davranışlar
➢ Gözlerini sık sık ve aşırı şekilde oğuşturur. ➢ Başını sallar ya da öne doğru uzatır. ➢ Gözlerinden birini kapatır ya da eliyle kapatır. ➢ Okumada zorluk çeker, başarısız olur. ➢ Yakın çalışması gereken işlerden rahatsız olur. Gözlerini olduğundan daha
fazla
kırpıştırır. ➢ Kitap veya elinde yaptığı herhangi bir işi gözüne yakın
tutar. ➢ Uzaktaki nesneleri açık bir şekilde tanımlayamaz. ➢ Gözlerini
kısarak bakar, kaşlarını çatar. ➢ Yukarıda belirtilen özellikler çocukta
görüldüğü takdirde mutlaka bir göz
doktoruna başvurulmalıdır.1.2.4. Yaygınlık
Yapılan
son araştırmalara göre ülkemizde 700.000 civarında görme engelli
kişinin olduğunu ve insanların pek çoğunun özellikle görme engeli
olmaktan çok korktuğnu göstermektedir. Her ne kadar görme
yetersizliğinin sıklığı diğer engellere oranla az olduğu bilinse bile bu
konunu nedenleri gözün tehlikeye açık olması en önemli duyu
organlarından biri olması ve güzellik kavramıyla yakından ilişkisi
olduğu için olabilir.
909:17:06
1.2.5. Nedenleri ve Başlıca Yetersizlik Türleri
Kalıtımsal
Nedenler: Bu tür körlüğün nesilden nesile genler yoluyla geçtiğine
inanılmaktadır. Böyle bir durumun meydana gelebilmesi için körlüğün
anne, baba her ikisi ya da kardeşlerde de bulunması gerekir. Bu nedenden
oluşan körlükler, tüm körlüklerin yaklaşık % 8’i civarındadır.
Doğum Öncesi Nedenler: Görme yetersizliğinin % 55’i doğum öncesi faktörler sonucu oluşmaktadır.
Kan
uyuşmazlığı: Annenin kanı Rh (-) (negatif) gebe kaldığı çocuğun kanın
Rh (+) (pozitif) oluşu anne karnındaki fetüse yabancı bir madde gibi
tepki yapmasına neden olmaktadır. Bu durum diğer engellerle beraber
körlüğün nedeni de olabilmektedir.
Rubella
(Alman Kızamığı): Gebeliğin ilk üç ayında anne Rubella hastalığına
yakalanmışsa annenin bedeninde lekeler görülür. Hastalık hafif nezle ve
ateş ile başlar. Eğer gebe kadın çocukluğunda bu hastalığı geçirmişse
bağışıklık kazanır. Geçirmemişse anne karnındaki bebeğin kör olmasına
neden olabilir.
➢
Doğal Frengi: Anne, babadan birinin veya her ikisinin gebelikten önce
frengi mikrobu taşımaları veya gebelik sırasında frengi hastalığına
yakalanmaları ve mikrobun bebeğe geçmesi ile körlük de görülebilir.
➢
Doğum Travması: Çeşitli nedenlerle doğumun, geç olması, zor olması,
müdahale gibi nedenlerle iki önemli sorun ortaya çıkabilir. Bunlardan
biri beyin kanamasıdır. Bu kanama görme merkezini etkilerse körlük
meydana gelebilir. İkincisi ise doğumun gecikmesi, kordonun boyuna
dolanması veya başka nedenlerle bebeğin bir süre oksijensiz kalmasıdır.
Bu süre 3 dakikayı geçince beyin hücreleri zedelenir. Etkilenen bölgenin
görme merkezi çevresinde olması körlüğü meydana getirebilir.
Diğer Nedenler
Gözü
Etkileyen Hastalıklar: Çiçek, kızıl, kızamıkçık, rubella (alman
kızamığı), A,B vitamini eksikliği, frengi, şeker hastalığı, menenjit
gibi hastalıklar örnek verilebilir. Bu hastalıkların görülmesi mutlaka
körlük meydana getirmeyebilir. Fakat gözde tahribat ve görme gücü
kaybına sebep olma ihtimali vardır. Beyin zedelenmeleri sonucunda veya
beyinde görme merkezinde urların olmasından dolayı da körlükler
görülebilir.
➢ Gözle İlgili Hastalıklar
Kırma
Kusurları: Kırma gücü çeşitli nedenlerle farklılaşabilir. Düzeltilmezse
yalnızca görme keskinliğinde azalmaya yol açarlar. Başlıca kırma
kusurları miyop, hipermetrop, astigmattır.
1009:17:06
Miyop:
Işık ışınlarının retinanın önünde odaklaşması sonucu ortaya çıkar. Kişi
yakınındaki nesneleri kolaylıkla görür. Uzaktakileri net göremez. Kalın
kenarlı mercekle düzeltir.
Hipermetrop:
Işık ışınlarının retinanın arkasında odaklaşması sonucunda oluşur. Kişi
yakındaki nesneleri net göremez. Uzaktaki nesneleri daha iyi görür.
İnce kenarlı mercekle düzeltilir.
Astigmat:
Kornea ya da merceğin yüzeyindeki düzensizlikler nedeniyle ışık
ışınlarının eşit biçimde kırılmamasıyla oluşur. Görüntü bozuk ya da
bulanıktır.
Diğer Görme Bozuklukları
Albinizm:
Kalıtımsal bir hastalıktır. Deride, saçta ve gözde renk pigmentlerinin
olmaması durumudur. Işığa aşırı duyarlılık ve astigmata neden olur.
Görme keskinliği azalır.
Şaşılık:
Göz kaslarındaki sorun nedeniyle her iki gözün içe veya dışa dönük
olması durumudur. Bu nedenle gözler aynı nesneye odaklanamazlar.
Göz Tembelliği (amblyopia): Gözde herhangi bir zedelenme olmasına karşın görmenin zayıf olmasıdır.
Katarakt:
Göz merceğinin saydamlığını yitirmesiyle oluşur. İki türü vardır.
Yaşlanmaya bağlı olarak gelişen katarakt yaşlanma sürecinin normal bir
bölümüdür. Ameliyatla düzeltilir. Doğumsal katarakt, doğum öncesi ve
doğum sonrası etkenler nedeniyle ortaya çıkabilir.
Göz Tansiyonu (Glokom): Göz içi basıncının artması ve bu basınç nedeniyle retinadaki sinirlerin etkilenmesi sonucunda oluşur.
Prematür
Retinopatisi: Erken doğan bebeklere kuvözde fazla oksijen verilmesi
sonucu oluşur. Fazla oksijen retinada zedelenmeye yol açar.
Retinitis
Pigmentara (Gece Körlüğü): Kalıtımsal nedenlere bağlıdır. Retinanın
ilerleyen biçimde bozulmasıyla gelişir. Çevresel görme etkilenir. En
önemli belirtisi gece görme zorluğudur.
Optik
Sinir Atrofisi: Optik sinirin zedelenmesi ile olur. Görme keskinliğinde
azalma olur. Renk görmede ve geceleyin görmede güçlük yaşanır.
Maküler
Dejenerasyon: Makülanın zedelenmesiyle oluşur. Merkezi görmede azalma
görülür. Genellikle yaşlılarda nadiren çocuklarda görülür. Özellikle
akın görme mesafesinde yapılan işler etkilenir.
1109:17:06
Aniridia:
İrisin tam olarak gelişememesiyle ortaya çıkar. Gözbebeği ışık
miktarına göre açılıp kapanamaz ve göz içine giren ışık miktarı kontrol
edilemez.
Trahom:
Mikrobu, bir virüstür. Trahom, göz kapaklarının iç yüzünde yerleşerek
bütün göze yayılan ve körlüğe götüren bulaşıcı bir göz hastalığıdır.
Hastalık virüsü aldıktan bir hafta sonra ve gayet sinsi başlar. İlk
belirtiler gözün üst kapağının iç yüzünde darı tanesine benzer,
kabartılar halindedir. Hastalık ilerledikçe gözde batma, sulanma,
kamaşma ve bulanık görme olur. Tedavi edilmezse kapaklar içeri doğru
kıvrılır. Kiprikler göze batan yaralar açar. Trahom tedavi edilse dahi
görme eski halini alamaz ve trahomluların çoğu kör olur.
1.2.6. Özellikleri
Bireyin
görme engelinin olması, bireyde bir takım zorluklara ve sınırlılığa yol
açabilmektdir. Bu durum görme engelli bireyin gelişimini, eğitimden
yararlanma yönlerini olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Bu nedenle
bireylerin özelliklerini belirleme dikkatli bir şekilde yapılmalıdır.
Çünkü görme derecelerine göre uyum ve reaksiyonları çocuktan çocuğa
farklılık göstermektedir. Görme bozukluğu olan çocukların pek çok
özelliği gören çocuklara benzerken farklı özellikleride bulunmaktadır.
Görme
engelli bireylerin motor, dil, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimleri
ve engel duyusu yönünden özellikleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
➢ Motor Gelişim
Görme
bozukluğu olan çocukların motor gelişimi ve doğuştan sahip oldukları
motor becerileri, gören çocuklardan farklılık göstermemektedir. Bununla
birlikte engelin derecesine bağlı olarak, hareket etme ve diğer motor
becerilerini normal çocuklara göre daha geç kazanabilirler.
Bebekler
yaklaşık sekiz aylık olduklarında başlarını ve gövdelerini dik tutarak
oturmayı başarabilirler. Daha sonra emekleme, ayağa kalkma, tutunarak
yürüme ve yalnız başına yürüme sırasını izler. Bebeklerin emeklemeleri
çevrelerindeki nesnelere erişme çabasından kaynaklanır.
Kör
bebek ancak kulak– el koordinasyonu kurduktan sonra emeklemeye
başlayacaktır. Kör çocuklarda bir ses kaynağına erişme becerisi, birinci
yılın sonuna doğru gelişir. Bu nedenle kör bebeklere sesli oyuncak
sunulması, bu oyuncaklara erişmesini destekler. Bu dönemde ses kaynağına
yönelme ve erişme öğretilmezse emekleme ve yürümede gecikme olacaktır.
1209:17:06
Anne–
babalar çocuklarının düşüp, zarar göreceğinden korkarak onlara yürüme
fırsatı vermeyebilir. Aşırı koruyucu anne– baba tutumu çocuğun
gelişimini olumsuz yönde etkileyecektir. Aile uygun ortam hazırladıktan
sonra çocuğun hareket etmesini, çevresini tanımasını desteklemelidir.
Çocuğun yaptığı hareketlerin anlatılması (eğilme, çömelme, uzanma,
tutma, çiğneme vb.) giydirilirken, yemek yedirilirken yaptıklarının
anlatılması başka insanlar yaparken dokunma yoluyla keşfetmesi
psikomotor becerilerin gelişimi için yararlıdır.
➢ Zihin Gelişimi
Görme
bozukluğu olan çocukların zekası gören yaşıtlarından önemli bir
farklılık göstermemektedir. Araştırmalara göre görme engeli düşük zekaya
yol açmamaktadır. Ancak görme engelli çocukların kavramsal gelişiminde
ya da bilişsel yeteneklerde görenlerin gerisinde olduğu gözlenmektedir.
Özellikle soyut düşünmeyi gerektiren becerilerde daha başarısız
olmaktadırlar. Körlerin bilişsel alanda yetersizlikleri kör olmaktan
daha çok bu çocukalara sağlanan uygun öğrenme yaşantılarının sınırlı
olmasından kaynaklanmaktadır. Uygun öğrenme yaşantıları verildiğinde
bilişsel yeteneklerde ve kavramsal becerilerde gelişme gözlenmektedir.
Alan
kavramı görme engelli çocuklarda en fazla güçlüğe yol açan bir
kavramdır. Fakat alanla ilgili kavramları diğer duyu organlarıyla
öğrenebilmektedir. Dokunma duyusu ve işitme ile alana ilişkin bilgileri
toplamaktadırlar. Ancak birçok güçlükle karşılaşmaktadırlar. İşitme
duyusu ile nesnenin çıkardığı sesten nesnenin uzaklığı ve yönüne ait
bilgi edinilir. Ancak nesnenin ne olduğuna dair bilgi toplanamaz.
Dokunma duyusu nesneye doğrudan temas gerektirir. Dokunma imkânı olmayın
varlıklara (dağ, bulut, vs.) ilişkin bilgiler bir takım akıl
yürütmelerle ve doğrudan deneyimi olan kişilerin açıklamalarıyla
öğrenilir.
Diğer
görme yetersizlikleri geç ortaya çıktığında çocukların başarısını
olumsuz yönde etkiler. Ancak yetersizlikler ortadan kaldırıldığında
(gözlük, ameliyat vb.) zihinsel etkinlikleri normal olmaktadır.
➢ Dil Gelişimi
Görme
engeli olan çocukların dil yetenekleri dilin gelişimine ve kazanılmış
dile bakıldığında farklılık göstermemektedir. Çocuğun iletişimi için en
önemli kanal işitmesi olduğundan dili kullanma isteği gören çocuklardan
çok daha fazladır. Sözel anlatıma düşkündürler. Bazen uygun olmayan
şekilde çok soru sormakta, o andaki olayla hiç ilgisi olmayan dayanıksız
ifadeler kullanabilmektedirler.
Görme engelli çocuklarla gören çocukların dil gelişimleri karşılaştırıldığında aşağıdaki farklılıklar gözlenmektedir:
Görmeyenlerde ses değişikliği daha az görülmektedir. Monoton bir sesle konuşmaktadırlar.
1309:17:06
Görmeyenler, görenlere oranla daha yüksek sesle konuşurlar.
Görmeyenlerin konuşma hızı daha düşük olur.
Jest ve vücut hareketlerini anlatımda açık bir yetersizlik gösterirler.
Görmeyenler ses üretiminde dudak hareketlerini daha az kullanırlar.
➢ Duygusal ve Sosyal Gelişim
İnsanların
birbirleriyle iletişim kurmalarında en önemli etmen göz kontağıdır.
Gören insanlar arasında iletişim ve tepkiler yüzdeki ifadeler ile
algılanabilmektedir. Örneğin; gülümseme, kaş çatma, esneme, kahkaha
gibi.
Görme
engelli olanların dış dünya ile ilişkileri diğer duyu organlarına bağlı
kalmıştır. Gözün işlevini yapmaması çocuğun içe dönük, etrafına karşı
ilgisiz olmasına neden olabilmektedir.
Görmeyenin
yaşamak zorunda olduğu dünya, hareket özgürlüğünün yarattığı sorunlar
da düşünülürse oldukça sınırlıdır. Ayrıca anne – babanın ve çevresindeki
kişilerin çocuğa karşı gösterdikleri aşırı koruma, acıma, dışlama,
ihmal gibi tavırlar bu çocuklarda iletişim bozukluklarına yol açarak
sosyal çevreye uyumu zorlaştırmaktadır.
Anne
– babanın görmeyen çocuklarını, gören çocuklarla oynamaya teşvik
etmemeleri, onları çekingenliğe ve çevresindeki insanlardan kaçmaya
itmektedir. Çocuğun çevresini gereği gibi tanıyamaması ve çevresinde
tehlikelerin olduğunun söylenmesi onda güvensizlik ve korku
yaratmaktadır. Daha ileri yaşlarda başka korkular da geliştirebilir.
Örneğin; gözetlenme, geç kalma, düşme, çarpma, sevilememek, istenmemek,
bir işi yapmama gibi.
Görme
bozukluğu olan çocuklar genellikle 5 yaşından itibaren yatılı okullarda
eğitilmektedir. Ailelerinden çok az ayrılmış çocuklar için bu durum
travmatik problemlere neden olabilmektedir.
Birçok
gören çocuk büyüdüğünde neler yapacağından bahsederken görme bozukluğu
olan çocukların bu konuda fikirleri yoktur, bazıları ise büyüdüklerinde
görmeyi istemektedirler. Büyüyünce diğerleri gibi görebileceğini ve
onların yapabildiği her şeyi yapabileceklerini düşünmektedirler.
Görme
bozukluğu olan çocuk erişkinliğe yaklaştıkça uyum problemleri
artabilmektedir. Çocukluğu süresince bazı insanların erkek bazılarını
bayan olduğunu anlamış olsa da bu ayırımın nereden kaynaklandığı
konusunda fikirleri bulunmamaktadır. İnsanların vücuduna dokunma
konusunda sınırlamalar olduğunu anlamakta bu durum onu kendi ve
başkalarını vücudu ve duyguları konusunda karışık düşüncelere
itmektedir.
1409:17:06
Bazı
görme bozukluğu olan çocuklar diğerlerinden daha kolay ve başarılı bir
şekilde durumlarına uyum sağlayabilmektedir. Bunda yakın çevre ve
çocuğun görme özürünün başlama ve gelişme zamanı önemlidir. Ayrıca
ailenin çocuğun görme özürünü kabul etmesi ailedeki uyumda önemlidir.
Görme engelinin yanı sıra görme yetersizliği olan çocuğun duygusal ve sosyal yaşamdaki etkileride önemlidir.
Görme
problemlerinden oldukça yaygın görülenlerinden biri şaşılıktır. Bu
bozukluğun kişisel davranışlar, duygusal durum ve sosyal ilişkilere
etkisi vardır. Şaşılık görmeye dayalı işlerde çocuğun başarısız olmasına
neden olabilir. Bu durum çocuk oyun çağına geldiğinde arkadaşları
tarafından yüzüne vurulur. Onunla alay edilir ve oyunlarına
almayabilirler. Bu durum çocukta değişik tepkilere yol açar. Çocuklar
mahçup, çekingen, içe dönük ve sinirli olabilir. Bazı çocuklar kendi
akran grubu yerine kendinden küçük yaş gruplarına lider olmayı tercih
ederler. Gözlük takarak görme problemini çözmesi gereken çocuklarda da
bazı problemler görülebilir.
Gözlük
takması çocuğu arkadaşlarından farklı yapacağı için veya alay edilme
kaygısı ile çocuk bunu kabul etmeyebilir. Ayrıca çocuğun atlaması,
zıplaması, koşması gibi durumlarda gözlüğün kırılabileceği sık
tekrarlanırsa gözlük takmayı yaşantısında bir engel olarak görebilir.
Çocuğa durumun onun kabul edebileceği bir yaklaşımla ele alındığında
daha kolay kabul ettiği gözlenir.
➢ Engel Duyusu
Görme
engelliler hareket özgürlüğündeki becerilerden büyük bir bölümünü
çevredeki fiziksel engelleri farkederek öğrenirler. Sokakta giden görme
engelli kişi yolu üzerindeki nesneyi duyumlayabilir. Bu engel duyusu
olarak bilinmektedir. Bu sadece görme engelli kişilerde gelişmiş ek bir
duyum değildir. Görmeyenler yolu üzerinde bulunan ipuçlarını çok iyi
değerlendirebilirler.
Görme
engelli kişiler, yaptıkları pek çok uygulamayla, bir nesneye doğru
yürürken çıkan sesin perde değişmelerinin şiddetini ayırt edebilirler.
Sesin şiddeti arttıkça sesin kaynağına yaklaşıldığı ilkesine göre
çevrede dolaşma becerisini geliştirirler.
Kişinin
hareket özgürlüğünde, engel duyusunun kullanılması önemli bir araçtır.
Engel duyusuna dayalı olarak dolaşabilenler için çevredeki trafik,
rüzgarın sesi, konuşma gibi gürültüler durumu zorlaştırır. Yürümeye
yavaşlatır.
1.2.7. Eğitimleri
Görme
engelli çocukların eğitimi, görme engelinin ortaya çıktığı yaşa ve
görme engelinin derecesine göre farklılıklar gösterir. Çocuğun eğitim
çalışmalarına ne kadar erken başlanırsa netice o oranda yüksek
olacaktır.
1509:17:06
Görme
bozukluğunun derecesi ne olursa olsun bu çocukların okuma – yazma ve
çevrelerinde bağımsız hareket etme gereksinimleri bulunmaktadır.
Görme engeli olan çocukların eğitim programında, aşağıdaki alanlarda düzenlemeler yapılmalıdır:
➢
Okuma – yazma, dinleme, ➢ Görme kalıntısından yararlanma, ➢ Oryantasyon
ve bağımsız hareket eğitimi, ➢ Günlük yaşam becerileri ve sosyal
beceriler. ➢ Okuma – Yazma – Dinleme
Görme
engeli olan öğrencilerden öğrenme amacıyla öncelikli olarak dokunma
duyusunu kullanan öğrenciler Braille alfabesi ile öğrenirler. Bu alfabe
iki sütunda yer alan altı noktanın çeşitli kombinasyonları ile
harflerin, rakamların, noktalama işaretlerinin matematik işaretlerinin,
müzik notalarının oluşturduğu bir alfabe sistemidir.
Resim 1. 3: Altı nokta
Görme yetersizliği olan çocuklar Braille alfabesi ile yazılmış yazılara parmak uçları ile dokunarak okurlar.
Resim 1.4: Braille alfabesi ile yazılmış yazılar parmak uçları ile dokunarak okunur16
09:17:06
Braille alfabesini kullanarak yazı yazmak için iki tür araç vardır. Bunlar;
➢ Braille daktilosu ➢ Tablet ve kalemdir.
Braille
daktilosu üzerinde altı tane tuşun bulunduğu bir daktilodur. Tuşlardan
her biri altı noktadan birini yazmak için işler görür. Yazılan harfte
kaç nokta varsa o noktaları yazmak için gerekli tuşlara aynı anda
birlikte basmak gerekir.
Tablet
ise üzerinde altı noktalı hücrelerin bulunduğu bir yazma çerçevesidir.
Yazı tabletinin arasına kağıt uygun şekilde sıkıştırılmakta ve tabletin
arasındaki kağıdın üzerine kodlar özel kalemi ile delinmektedir. Kalem,
tutma yeri plastik olan çiviye benzer bir araçtır.
Az
gören öğrenciler için etkili okuma – yazma aracının seçimi çok
önemlidir. Göz hekiminin az gören olarak belirlediği çocuklar mutlaka
eğitsel değerlendirmeden geçirilerek basılı materyali okul çalışmaları
ve günlük yaşamda etkili olarak kullanabilecek çocuklara basılı
materyalle okuma yazma öğretilmelidir.
Dinleme Becerileri:
Görme
yetersizliği olan bireyler önemli oranda bilgiyi dinleme yoluyla
edinirler. Bu bireyler iyi dinleme becerilerine otomatik olarak sahip
olmazlar.
Bu nedenle, dinleme becerilerinin geliştirilmesi eğitim programının önemli bir unsurudur.
Dinleme,
seslerin farkında olma, sesleri ayırt etme, sesleri anlamlandırma gibi
becerileri içerir. İyi dinleme becerisine sahip olmak, çocuğun sözcük
dağarcığını, konuşma, okuduğunu anlama ve yazma becerisi üzerinde olumlu
etkileri vardır.
Görme
yetersizliği olan çocuklar, özellikle ilköğretim ve lise yıllarında
konuşan kitaplardan yararlanırlar. Konuşan kitapları etkili bir şekilde
kullanabilmek için, iyi dinleme becerilerine sahip olmaları çok
önemlidir.
Görme Kalıntısından Yararlanma
Görme
kalıntısından yararlanma, kişinin mevcut olan görme kalıntısını
kullanmasını öğretmeyi tanımlamaktadır. Bu durum göz hareketlerinin
kontrolü, görme duyusuna ait uyarıcıya dikkat, görülen çevreye
adaptasyon ve bilgi işlemleri gibi becerilerin uygulamalarını
içermektedir. Eğitim olmadan az gören bir çocuk gördüklerinden bir anlam
çıkaramamaktadır. Bu nedenle az görenlerin programında görme
kalıntısından yararlanmanın öğretimi mutlaka yer almalıdır. Ayrıca,
kabartılmış altı noktayla ve büyütülmüş harflerle okuma hızı düşüktür.
Buna karşılık konuşan kitaplar aracılığı ile okuma hızı ve böylece
öğretimin etkinliği artmaktadır.
1709:17:06
Oryantasyon ve Bağımsız Hareket Eğitimi
Görme
bozukluğu olan kişiler içinde bulunduğu çevrede nerede olduğunu ve bu
çevrede emniyetli olarak nasıl hareket edeceğini bilmelidir.
Oryantasyon
ve bağımsız hareketi kazandırmaya yönelik hazırlanan programın amacı
güvenli, yeterli ve becerikli hareketlerle bağımsız gezip, dolaşmasıdır.
Hareket
özgürlüğünün iki boyutu vardır. Bunlardan birisi zihinsel oryante olma,
diğeri ise bağımsız harekettir. Oryante olma görme yetersizliği olan
kişinin çevresini ve bu çevreyle kendisinin ilişkisini anlamasıdır.
Bağımsız
hareket ve özel teknikleri, görme kalıntısını ve geri kalan duyuları
kullanarak bir yerden diğer bir yere güvenli ve bağımsız olarak
gidebilme becerisidir.
Aileye Öneriler
Çocuk
hiç göremiyorsa ona becerileri sözel olarak açıklayarak ve birlikte
yaparak kazandırınız. Çocuk sizi dinlerken yapmış olduğu beceriyi de
parmaklarıyla yoklamasına her defasında izin ve fırsat veriniz.
Çocuk az görüyorsa görmesinden yararlanarak becerileri kazandırınız
➢
Bağımsız olarak yapabildiği beceriler varsa nasıl yapabildiğine
bakınız. Bundan sonra yapacağı becerileri öğretirken bunlardan
yararlanabilirsiniz. Bağımsız olarak becerileri yapmasını teşvik ediniz,
zaman ve fırsat veriniz. ➢ Beceri ya da işi ne kadar yapabildiğini
belirleyerek bağımsız olarak yapamadığı
yerlerde
sadece yardım ediniz. ➢ Çocuğa sadece her defasında bir beceri ya da bu
becerinin bir bölümünü öğretmeyi deneyiniz. Önceki beceri ya da
becerinin kolay bir bölümü tamamen öğrenildiğinde becerinin izleyen güç
bölümünü öğretmeye çalışınız. ➢ Becerileri tamamladığında mutlaka
ödüllendirin. (Aferin, çok güzel v.b.) ➢ Görme engelli bir çocuğun tüm
gün evde bulunması, evden dışarıya çıkmaması onu topluma hazırlamaz.
Görme engelli çocuğun okula gitmesi yaşadığı toplumla daha fazla
bütünleşmesini sağlayacaktır. ➢ Görme engelli çocuğun takılacağı, ya da
çarpabileceği eşyaların ve engellerin ayakaltından kaldırılması gerekir.
Çocuğun kolayca eşyaların yerlerini bulmasına yardım edecek
düzenlemeler yapılmalıdır. ➢ Yerleri sabit olan eşyaların dışında
yaptığımız değişiklikleri her defasında
göstermeli
ve yerlerini öğretmelisiniz. ➢ Görme güçlüğü ne kadar erken teşhis
edilirse, çocuğa o kadar fazla yardım edilir. (Örn.. erken ameliyat yada
ilaçla tedaviyle çocuğa çok fazla şey kazandırmak mümkün olabilir..)
1809:17:06
Öğretmene Öneriler
➢ Öğretmenlerin yapacağı aile ziyaretleri ile, özellikle görme engelli çocukla ilgilendiğinizi söyleyerek ve çocuklarını kabul ederek onlarında çocuklarını kabul etmelerine yardım etmiş olursunuz. ➢ Görme güçlüğü olan çocuğa tıbbi, çevresel ve eğitsel açıdan yardım edilebilir. ➢ Görme yetersizliği olan çocuklarda bağımsızlık duygusunu geliştirme çabalarının bir bölümü olarak bu çocukların kendi eğitim kitaplarından ve araçlarından sorumlu olması istenmelidir. ➢ Sınıftaki gören çocuk zaman zaman görme yetersizliği olan çocuğa rehberlik yapabilir. Ancak görme yetersizliği olan çocuğun çok fazla bağımlı olmamasına da dikkat edilmelidir. ➢ Görme Yetersizliği olan çocuklarında sınıftaki her etkinliğe katılması cesaretlendirilmelidir. Eğer onların sınıftaki faaliyetlere katılmaları mümkün olmuyorsa ek etkinlikler düzenlenmelidir. ➢ Öğretmenin tahtaya bir şey yazarken yazdıklarını yüksek sesle söylemesi her
zaman
görme engelli çocuk için yararlı olur ➢ Matematik öğretiminde görülen
problemlere ek olarak Fen Bilimleri ve Coğrafyanın çok fazla görsel
uyaranlara dayalı olması nedeniyle ek düzenlemelere ihtiyaç olabilir Bu
nedenle görme engelliler okullarından materyal ve bilgi alınmalıdır. ➢
Görme yetersizliği olan çocuğun ödevini tamamlayabilmesi için ek zaman
verilmesi uygun olabilir. ➢ Görenlerle, görme yetersizliği olan çocuklar arasında sosyal ilişkiler
cesaretlendirilmelidir.Hareketi tayin etmede kullanılan yardımcı ve araçlar;
➢ Uzun baston (beyaz baston) ➢ Rehber köpek ➢ Gören rehber kişiler ➢ Elektronik cihazlar
Uzun Beyaz Baston;
1944’te
Richard Hoover tarafından geliştirilmiştir. Bağımsız dolaşmada en çok
kullanılan araçtır. Uzun beyaz baston yürürken zemine hafifçe
dokundurularak sürüklenir. Kullanan kişi, zeminin pürüzlülüğü, delikler,
merdivenler ve diğer engeller hakkında dokunma ve yankı aracılığı ile
bilgi edinerek harekete geçmektedir. Geleneksel yaklaşıma göre baston
kullanımını öğretmek için okul yaşları beklenmekteydi, ancak şu anda pek
çok görüş çocuğun yürümede bağımsız hale geleceği zamana kadar bu
eğitimin tamamlanması yönündedir. Görme engelli bireylerin güvenli
hareket edebilmesi için baston kullanmaları çok önemlidir.
1909:17:06
Resim 1.5. Beyaz baston
Rehber Köpek;
Genellikle
okul çağı çocukları için tavsiye edilmemektedir. Köpeğin büyüklüğü,
hızlı yürüme adımları ve bakımı genci olumsuz yönde etkilemektedir.
Kişinin başka bir özrü yoksa 16 yaşından önce kullanımı
önerilmemektedir. Bununla birlikte bastonla yürümeye göre muhtemel
tehlikelere karşı daha hızlı tepki verme imkânı sağlamaktadır.
20Resim 1.6: Rehber köpek
09:17:06
Gören Rehber Kişiler;
Görme
yetersizliği olan bireyler birçok durumda gören bireylerden yardım
almak gereksinimi duyabilirler. Gören rehber, harekette önemli bir
özgürlük imkânı sağlamaktadır. Fakat rehbere bağlı olma pek çok açıdan
pratik olmamaktadır. Görme yetersizliği olan bireye rehber olmak için
nasıl hareket edilmesi gerektiğinin bilinmesi önemlidir.
Resim 1.7: Gören rehberElektronik Cihazlar;
Bağımsız
hareketi kolaylaştıracak birçok elektronik cihaz geliştirilmiştir. Ses
dalgaları ile yol üstündeki engellerden kişiyi haberdar eden lazerli
bastonlar, standart bastona tutturulan lazer araçları bunları arasında
sayılabilirler. Bu araçlar çok küçük yaşta kullanmaya başlanarak çocuğun
çevreden daha çok bilgi almasını ve bağımsız olmasını sağlayabilir.
Ancak, pahalı olmaları, uzun bir eğitim gerektirmeleri ve farklı hava
koşullarında problem yaratma ihtimalleri vardır.
21Resim 1.8 Resim 1.9
09:17:06
Braille
Display (Kabartma Monitör) 40 karakter ekranı gösterir, 6 nokta yada 8
nokta kabartma özelliği ayrıca üzerinde bulunan braille klavye ile
bilgisayarı kullanma ve yazma olanağı sağlar.
Resim 1.10
20
karakterli kabartma monitörüyle gelişmiş bir cep telefonu olma
özelliğinin yanında hesap makinesi, not defteri, ajanda ve güçlü bir
data bankası işlevi görmektedir
Günlük Yaşam Becerileri
Görme
yetersizliği olan birey için günlük yaşam becerileri ve sosyal
becerileri öğrenip kullanmak çok önemlidir. Yemek pişirmek, kişisel
bakım, alışveriş yapma, giysi temizliği bakımı, ev yönetimi, bütçe
hazırlama gibi günlük yaşam becerileri ve sosyal beceriler çocuğun
yetişkinlikte de bağımsız olabilmesi için mutlaka kazanması gereken
becerilerdir. Bu becerilerin kazanılmasında beceri analizi ve programlı
eğitim etkili olacaktır.
Görme engellilerden görenlere mesaj var!
Benimle
karşılaştığınızda bocalayıp, ne yapacağınızı bilemez bir duruma
düşmeyin. Aşağıdaki hususları hatırlamanız ikimiz için de yararlı
olacaktır:
➢
Ben sıradan bir insanım, yanlızca görmemek gibi bir engelim var.
Sesinizi yükseltmenize ya da bana çocukmuşum gibi davranmanıza gerek
yok. Ne istediğimi yanımdaki kişiye sormayın- "Kahvesine krema ister
mi?"- yerine bana sorun. ➢ Bağımsız bir şekilde yürümek için uzun bir
beyaz baston ya da rehber köpek kullanabilirim veya kolunuza girmeyi
rica edebilirim. Kararı bana bırakın ve lütfen koluma sarılmayın; izin
verin ben sizin kolunuza gireyim. Yükselti ve çukurları önceden
sezebilmem için sizden bir adım geride yürümem gerekir. ➢ Odada benimle
birlikte kimin bulunduğunu bilmek isterim. Lütfen girdiğinizde konuşun.
Beni başkalarıyla tanıştırın. (çocuklar dahil). Eğer çevremde kedi ya da
köpek varsa, bana söyleyin.22
09:17:06
➢ Bir odanın veya kabinin veya arabanın yarım açık kapısı benim için bir tehlike oluşturur. "görmek" gibi sözcükleri kullanmaktan kaçınmayın. Bu sözcükleri ben de kullanırım. Sizi gördüğüme sevindim, gibi. ➢ Bana acınmasını istemem. Ama görme engelliliği yüceltircesine konuşmanızı da istemem. Koku alma, dokunma veya işitme duyularım kör olduğum için ilerlemedi. Bu duyu organlarımı sizden daha çok kullanıyorum ve dolayısıyla, bu duyularla sizin aldığınızdan daha fazla bilgi alabilirim- hepsi bu. ➢ Eğer sizin misafirinizsem, bana banyoyu, lavaboyu, pencereyi ve hatta- ışık
anahtarını-
gösterin. Işığın açık olup olmadığını bilmek isterim. ➢ Eğer çok merak
ediyorsanız, sizinle görme engellilik konusunda konuşabiliriz, ama bu
benim için eski bir hikâye. Benim, sizin olduğu gibi, birçok farklı
alana ilgim var. ➢ Bir yemekte uyulması gereken kurallarla (sofra adabı)
herhangibir sorunum
olmaz.
➢ Beni sadece kör bir adam/kadın olarak düşünmeyin. Ben yalnızca görme
engeli olan bir kişiyim. Yasa sürücülerin, taşıdığım beyaz bastonu
gördüklerinde, yol hakkını bana vermelerini gerektirir. Sadece görme
engelliler beyaz baston taşıyabilir. Bugün, caddelerde yalnız başına
yürüyen daha fazla görme engelliye rastlıyorsunuz. Bunun nedeni
sayımızın artması değil, kendi ayaklarımızın üzerinde durmayı
öğrenmemizdir.
1.2.8. Önleme
İnsan
yaşamında görme konusunun önemi herkes tarafından bilinmektedir. Halk
arasında göze ne kadar değer verildiğini göstermek için “gözüm gibi
bakarım” ifadesi kullanılır. Ancak toplumun bilgisizliği, yanlış
yaklaşımı, yetersiz eğitimi gibi nedenlerle görme engelleri ortaya
çıkmaktadır. Oysa doğru yaklaşım ve önlemlerle yetersizliklerin ölüme
dönüşmesi önlenebilir.
Görme engelini önlemenin yolları aşağıda sıralanmıştır:➢ Doğumun yetkili kişiler tarafından yapılması, ➢ Trahom hastalığı ile ilgili tedbirlerin alınması, ➢ Erken doğan bebeklere kuvözde verilen oksijenin kontrollü verilmesi, ➢ Doğal frengide gerekli tedbirlerin önceden alınması, ➢ Çiçek ve kızamık aşılarının zamanında yapılması, ➢ Gebelik döneminde görülen kan uyuşmazlığı, kızamıkçık, beyin kanaması gibi nedenlerin etkilerini önleyecek modern tıp, teknik ve yöntemlerinin geliştirilmesi. ➢ B vitaminin eksikliğinin yarattığı körlükleri beslenme konusunda edinilen
bilgiler ve gerekli tedbirlerin alınması, ➢ Vereme karşı geliştirilen koruyucu aşıların, verem mikrobunun gözde yarattığı
tahribatı yok edecek nitelikte olması,23
09:17:06
➢ Tıp hizmetlerinin yeterli biçimde yaygınlaştırılması, doktor sayısı ile birlikte, hemşire, ebe, sağlık memuru ve teknisyenleri gibi doktora göre daha kısa sürede yetişecek personel sayısının artırılması. ➢ Okullarda düzenli aralıklarla göz taramalarının yapılması, ➢ Okul programlarında göz ve sağlık tedbirlerine önemli yer verilmesi, öğrencilerin göz hastalıkları, kaza çeşitleri, sağlıklı okuma alışkanlıkları ile ilgili gerekli bilgiler verilmeli, ➢ Koruma ve önlemeyi gerektiren durumlarda, vatandaş ve görevlileri zorunlu duruma getirecek, sorumluluklarını belirleyecek yasa ve yönetmelikler yapılmalı, ➢ Okul sağlık hizmetlerinin ihtiyacı karşılayacak nitelikte olması sağlanmalı. Büyük okullarda okul hemşireleri, küçük okullar için gezici hemşireler önerilebilir. Düzenli taramalar sonucunda görme yetersizliği olanlar, hastane ve sağlık merkezine gönderilmelidir. ➢ Bu konuda halkın bilinçlendirilmesi için gazete, dergi, broşür, basılı yayın araçlarından; televizyon, radyo gibi iletişim araçlarından yararlanılmalıdır. ➢ Akraba evliliğin sakıncaları konusunda toplum bilinçlendirilmeli. Akraba evliliği yapmış olanların ise genetik danışma merkezlerinden yararlanmaları konusunda uyarılması gerekmektedir. ➢ Genetik danışma servislerinin yaygınlaştırılarak ücretsiz hizmet verilmesi
sağlanmalı.
➢ Sık ve ileri yaşlarda doğum önlenmeli, ➢ Oyun alanları, iş yerleri ve
okullarda görülebilecek kaza ihtimalleri incelenerek,
oluşmasını
önleyecek tedbirler alınmalı, ➢ Sağlıklı okuma alışkanlıkları, uygun
aydınlatma konularında toplum yeterince eğitilmelidir. Özellikle okul
yapıları ve sınıflarda aydınlatmanın göz sağlığını koruyacak nitelikte
olmasına dikkat edilmelidir. ➢ Gerekli tedbirler alındığı takdirde
kazalarda oluşan körlüklerin beşte dördü
önlenebilmektedir.1.2.9. Görme Engellilere Yönelik Etkinlikler
Görme
engellilerin eğitiminde, görme derecesine göre görme kalıntısından
yararlanma ve diğer duyu organlarını kullanarak öğrenmeye yönelik
etkinlikler büyük önem taşımaktadır. Görme yetersizliğinden etkilenen
çocukların yetişkinleri gözleyip, taklit etmede güçlükleri olacaktır.
Çocuğun çevresindeki insanları dokunarak gözlemesi, çeşitli hareketlerin
hangi vücut bölümlerine ait olduğunu anlamasını sağlar. (Eğilme,
çömelme, tutma vb.) küçük motor becerilerin başarılması büyük ölçüde
el-göz işbirliğine dayalıdır. Kör çocuklarda el-göz işbirliği yerine
kulak-el işbirliğini geliştirecek etkinlikler önemlidir. Az gören
çocuklarda ise, el-göz işbirliğindeki sınırlılıkları ortadan kaldıracak
etkinlikler düzenlenmelidir. Küpleri kavanoza biriktirme, küplerle kule
yapma, çubuğa halka geçirme, makasla çizgi üzerinden kesme, el-göz
işbirliğini geliştirmek amacıyla kullanılabilir.
2409:17:06
Resim 1.11 : Az görenlerde el-göz işbirliğini geliştirecek etkinliklere yer verilmeli
Görme
engellilere yönelik etkinlikler hazırlanırken dokunma ve işitme
duyularını hedef alan, doğrudan yaşantılar sağlayan, sözel iletişimi
destekleyen etkinliklere yer verilmelidir.
Günümüzde
engelliler ve özel olarak görmeyenler alanında spor faaliyetinden
bahsedildiğinde ilk akla gelen, satranç olmaktadır. Bunun nedeni
satrancın öncelikle bir beyin sporu olması ve sabit bir şekilde bir
satranç tahtası başında oynanmasıdır. Bu husus görme engellinin spor
yaparken ortaya çıkarabileceği fiziksel harekete dayalı zorlukları
baştan ortadan kaldırmaktadır. Satrancın bir özelliği de, görme
engellilerin görenlerle birlikte katılabilecekleri ve yapabilecekleri
sınırlı sayıdaki spor alanlarından biri ve hatta en başta geleni
olmasıdır. Gerektirdiği donanım açısından da satranç kör sporları
arasında en kolay ve ucuz olanıdır. Diğer alanlarda özel salonlar ve
parkurlar ya da giysiler ve rehberler gerekirken, satrançta temel olarak
bir kabartma tahtanın bulunması yeterlidir.
2509:17:06
UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ
FAALİYETİ
Öğrenme faaliyeti kapsamında görmüş olduğumuz konu ile ilgili sorular ve cevapları içeren eşleştirme kartları hazırlayınız.
İşlem Basamakları Öneriler ➢ Görme engelliler konusunuinceleyiniz.
26 ➢ İncelemede çeşitli kaynaklardan ve internetten
yararlanınız. ➢ Görme duyusu konusunu
inceleyiniz.➢ Konuyu ve alt başlıklarını dikkatlice okuyunuz.
Farklı kaynaklardan da araştırınız. ➢ Çalışmanız için gerekli
materyalleri hazırlayınız.
➢
Konularla ilgili kaynakları; makas, fon kağıdı, cetvel, kalem gibi
eşleştirme kartlarını hazırlamak için gerekli malzemeleri masanıza
yerleştiriniz.
➢ Eşleştirme kartlarınıhazırlayınız.
➢ Dilediğiniz iki renk fon kartonlarını birini sorular, diğerini cevaplar için kullanmak üzere farklı şekilde kesiniz. Hazırladığınız soruları belirlediğiniz renk ve şekildeki karta cevapları aynı renk ve şekildeki diğer karta yazınız. ➢ Uygun çalışma ortamı
hazırlayınız.
➢ Ortamın sessiz olmasına özen gösteriniz.
➢ Hazırladığınız eşleştirme kartlarını kullanarak arkadaşlarınızla uygulama yapınız.
➢
Masaya soru ve cevap kartlarını yazılarak iç kısma gelecek şekilde ters
olarak yerleştiriniz. Sıra ile kart çekerek soru ve cevapları doğru
şekilde eşleştiriniz.
09:17:06
KONTROL LİSTESİ
Aşağıda
hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız çalışmayı
değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine “evet” / “hayır” seçeneklerinden
uygun olan kutucuğu işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır1 ➢ Görme engelliler konusunu incelediniz mi?
2 ➢ Görme duyusu konusunu incelediniz mi?
3 ➢ Çalışmanız için gerekli materyalleri hazırladınız mı?
4 ➢ Eşleştirme kartlarını hazırladınız mı?
5 ➢ Uygun çalışma ortamı hazırladınız mı?
6 ➢ Hazırladığınız eşleştirme kartlarını kullanarak
arkadaşlarınızla uygulama yaptınız mı?
Değerlendirme
Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmayı kontrol listesine göre değerlendiriniz.
Yapmış olduğunuz değerlendirme sonucunda eksiğiniz varsa, faaliyete dönerek ilgili konuyu tekrarlayınız.
2709:17:06
ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri okuyarak boş olan yerlere uygun olan kelime / kelimeleri yazınız.
1. Görme,esas olarak ............de oluşur.A) Retinada B) Korneada C) Beyinde D) Makülada
2. Gözün renkli kısmına ............adı verilir.
A) İris B) Sklera C) Konjuktiva D) Hiçbiri
3. İki gözle görmesi 1/10’da ve görüş açısı 20 dereceden aşağıda olanlara ............denir.
A) Az görenler B) Görme yetersizliği olanlar C) Kör D) Hipermetrop
4. ............ kişinin yakınındaki nesneleri net görüp, uzaktakiler net görememesidir.
A) Astigmat B) Hipermetrop C) Miyop D) Katarakt
5. Görme engellilerin kullandığı alfabeye ............denir.
A) Snellan kartı B) Taylor kasa C) Okuma tablosu D) Braille alfabesi
Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına (D), yanlış olanların yanına (C) yazarak işaretleyiniz.
1. ( ) Kan uyuşmazlığı görme engelinin nedenlerinden değildir.2. ( ) Oryantasyon ve bağımsız hareket eğitiminin amacı güvenli, yeterli ve
becerikli hareketlerle bağımsız gezip dolaşmasıdır.
28
09:17:06
3. ( ) Bir çocuk gözlerini kısarak, kaşlarını çatarak bakıyor, veya gözlerini sık sık
oğuşturuyorsa göz doktoruna götürülmelidir.
4. ( ) Görmeyenler dudak hareketlerini daha çok kullanır.
5. ( ) Yapılan son araştırmalara göre ülkemizde 700.000 civarında görme
engelinin olduğu saptanmıştır.
Değerlendirme
Cevaplarınızı,
cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevaplar verdiyseniz öğrenme
faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek ilgili bölümü kontrol ediniz.
2909:17:06
ÖĞRENME FAALİYETİ– 2
ÖĞRENME FAALİYETİ- 2
AMAÇ
Öğrenme
faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda uygun
ortam sağlandığında görme engellilerin özelliklerine uygun araç gereç
planlayabileceksiniz.
ARAŞTIRMA➢ Görme engellilerin özelliklerine uygun etkinlikler konusunu çeşitli
kaynaklardan,
internetten araştırınız. ➢ Çevredeki özel eğitim merkezlerine, görme
engellilere yönelik eğitim veren okullara, görme engelli çocuklarla
ilgili sivil toplum kuruluşlarına gidiniz. Görme engellilere uygun
etkinlikler ve araç – gereçlerin örnek fotoğraflarını çekiniz. ➢ Ziyaret
ettiğiniz kurumlardan elde ettiğiniz bilgileri bir rapor haline
getiriniz. Fotoğraf örneklerinden bir albüm oluşturunuz. Edindiğiniz
deneyimleri arkadaşlarınıza sunarak paylaşınız.
2. GÖRME ENGELLİLERİN ÖZELLİKLERİNE UYGUN ETKİNLİKLER
2.1. Görme Engellilerin Özelliklerine Uygun Etkinlikler
ÖĞRENMENİN TEMEL ŞARTLARINDAN BİRİSİ ETKİNLİKTİR VE BİREY ETKİN OLDUĞU SÜRECE DAHA İYİ ÖĞRENİR.
2.1.1. Serbest Zaman Etkinlikleri
Yoğurma
maddeleri ile çalışma, (tuz seramiği, plasterin, kâğıt hamuru vs.)
kağıt kesme, katlama, yuvarlama çalışmaları, farklı tekniklerle
uygulanan boya çalışmaları, baskı çalışmaları, diğer çocuklarda olduğu
gibi görme engelli çocuklarında uygulayabileceği etkinliklerdir. Bu
etkinlikler çocukların dokunma duyularının gelişimi için oldukça
etkilidir. Ayrıca küçük kaslarının el ve parmak kaslarının gelişimini
destekler. Nesnelerin özelliklerini kavrar. Yaratıcılıkları gelişir.
3009:17:06
Ayrıca
farklı boyutlardaki bloklarla, yap – boz oyuncakları ile oyunlar
zihinsel ve psiko– motor gelişimleri için oldukça faydalıdır. Bunların
yanı sıra ilgi köşelerinde (evcilik, blok köşesi gibi) grupla oynanan
oyunlarda çocukların sosyal gelişimi ve iletişim becerilerinin
gelişimini destekleyecektir. Bloklar ve yap-boz oyuncakları görme
engellilerin zihinsel ve psiko-motor gelişimlerini destekler.
Resim 2.1: Beceri küpü Resim 2.2: Bloklar ve yap-boz oyuncakları2.1.2. Anadili Etkinlikleri
Anadili
etkinliklerinde uygulanan şiir, bilmece, tekerleme, hikâye dinleme,
anlatma ve drama çalışmaları, görme engelli çocukların sözel ve dil
alanının gelişiminde çok önemlidir. Ayrıca sosyal gelişimini ve grup
içindeki iletişim becerisini geliştirecektir. Özgüven gelişimin
desteklemenin yanı sıra duygu ve düşüncelerini ifade ederek duygusal
yönden rahatlamasını sağlayacaktır.
31Resim 2.3: Görme engellilerin eğitiminde drama çalışmalarında yer verilmelidir.
09:17:06
BÜTÜN ÇOCUKLAR GİBİ, ENGELLİ ÇOCUKLARIN DA SEVGİYE, ZAMANA, SABIR VE SAYGIYA İHTİYAÇLARI OLDUĞU UNUTULMAMALIDIR !
Ülkemizde
yaratıcı drama normal eğitim programları ile bütünleşmeye başlamıştır.
Ancak özel eğitim gerektiren çocuklarda pek kullanılmamaktadır.
Sınıftaki dramatik oyunlar, oyuncuların kendileri ve oyun oynarken
edindikleri tecrübe ile ilgilidir.Bu oyunlar provasız, anında yaratılan,
genelde yapısı öğretmen tarafından şekillendirilen ve herkesin bir
göreve sahip olduğu grup etkinliğidir..Çocuklar bu dramatik oyunlar
sırasında duygu ve düşüncelerinin yanı sıra korku ve özel ilgilerini de
ortaya koyarlar. Ayrıca, dramatik oyun dışında yaşamayacakları olayları
da yaşayabilirler(Karın yağması gibi).
Uygulanan
drama etkinliklerinin bir amacı olmalı ve çocukların gelişimine yararlı
olması için de, günlük yaşantı ile ilgili konular üzerinde
çalışılmalıdır. Seçilen konuların canlandırılmasında parmak oyunları,
kukla, maske, pandomim, dans gibi tekniklerle tekerlemeler, şarkılı
oyunlar ve hareketli şarkılar kullanılabilir. Tüm sınıf aktiviteleri
tarafından desteklenen drama çalışması, çocuğun kendine güvenini ve
fizikî serbestliğini artırır, dil gelişimine yardımcı olur.
Drama sayesinde çocuk hareketlerinin farkında olacak ve hareket yapmaktan da memnun olacaktır
2.1.3. Müzik Etkinlikleri
Müzik
etkinliklerinde yapılan çalışmalar şarkı söyleme, şarkı dinleme,
müzikli oyunlar, müzikli dramatizasyonlar, ritim çalışmaları, görme
engelli çocuklar içinde uygun olan müzik etkinlikleridir. Müzik
etkinlikleri, görme engelli çocuklar için çok önemli olan dil gelişimine
ve kulak yolu ile algılamasına yardımcı olacaktır. Ritim duygusunun
gelişimini, estetik ve zevk gelişimini, sosyal gelişimini müzik yolu ile
kendini ifade ederek duygusal yönden rahatlamasını ve yeteneklerinin
keşfedilmesini sağlayacaktır.
3209:17:06
DANS VE HAREKET KESİNLİKLE TEDAVİ EDİCİDİR(TERAPATİKTİR) ÇÜNKÜ HER İKİSİDE İNSANIN TABİATINDA YANİ YAŞAMINDA VARDIR.
Görme
engelli kişiyi canlandırmak, harekete geçirmek ve etkin olmasını
sağlamak için duyularının geliştirilmesi gerekir. Yürüme, oturma,
dolaşma, koklama, hissetme vb. gibi pratiklerle kişinin güven duygusu
gelişir. Görme engelli kişiye günlük yaşamında seslerin kullanılmasıyla
yardımcı olunabilir. Çocuğa değişik müzikler dinletilmeli ve müziklere
uygun hareketler oluşturması sağlanmalıdır. Birlikte yapılan
uygulamalarla çocuk dans etmeyi çok iyi bir şekilde öğrenebilir. Bazı
görme engelli kişi ve çocuklar, normal insanların gözleri kapalı iken
yaptıkları dans alıştırmalarından daha iyi ve daha güvenli hareket
edebilme yetkisine sahiptir.
Görme
engelli birey, duyduğu müziğe ilişkin duygularını hareketlere döküp
hareketlerle kendini ifade edebilir. Ancak bazen görme engelli
çocuklarla kendilerini rahatlatmak için bağırma ve gürültü yapma
ardından da tekrar sessizliğe gömülme çalışmaları yaptırmak
gerekmektedir.
2.1.4. Oyun Etkinlikleri
Oyun
her çocuğun sosyal, duygusal, psikomotor, bilişsel, dil, özbakım beceri
alanlarının gelişiminde etkilidir. Ayrıca görme engelli çocukların bazı
gelişim alanlarında daha çok etkilidir. Örneğin oyun yoluyla görme
engelli çocuklar dikkatlerini yoğunlaştırarak işitme ve dokunma
duyularını daha iyi kullanabilmektedirler.
Görme
engelli çocuklarında normal çocuklar gibi oyuna ilgi gösterdikleri
ancak durumlarına özgü bazı farklılıklar bilinmektedir. Bunlardan
başlıcaları yalnız oyunu tercih etmeleridir. Ayrıca bu çocukların hayali
oyunlarda daha az imgelem gücü gösterdikleridir. Fiziksel çevrelerini
araştırma ve kullanmada daha geri planda kaldıkları belirlenmiştir.
Görme engellilerde uygulanacak oyun çeşitleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:➢ İşitsel oyunlar
Şarkılı oyunlar, ritm dans, canlıları ve nesneleri sesinden tanımayı sağlayan oyunlar.
33
09:17:06
Etkinlik 1: Öt Kuşum Öt
Çocuklar
arasından birisi çağırılır. (Az gören ise gözü kapatılır.) Ona şimdi
yanına bir arkadaşını göndereceğiz ona “öt kuşum öt” diyeceksin
arkadaşın ise “cik cik” diye kuş sesi çıkaracak, onu tanıyabilecek
misin? denir. Arkadaşını sesinden tanımaya çalışır. Başarılı olursa yeni
bir ebe seçilir.
➢ Dokunsal oyunlar;
Kavram
kartları, yap – bozlar, eğitsel oyuncaklar ve diğer oyuncaklarla
oynanan oyunlar, canlıları ve nesneleri dokunarak tanımayı sağlayan
oyunlar.
Etkinlik 2: Dokun ve Tanı
Değişik
özellikteki eşya, araç–gereç, meyve, sebze (elma, portakal, patlıcan
vs.) ebe seçilen çocuğun önüne karışık olarak bırakılır. Bunları
dokunarak tanıması istenir. En çok sayıda araç gereç tanıyan çocuk oyunu
kazanır.
➢ Hayali Oyunlar ;(Köşe oyunları, evcilik, oyunları vb.)
Görme
engelli çocuklara hareketli oyunlar oynatılarak başarıları
desteklenerek hareket özgürlüğü sağlanabilir. Görme engelli çocuklarda,
öğretmen çocuklara önceden oyun materyali, araç – gereçler, etkinlikler
ve arkadaşları hakkında bilgi vermeli, oyun ortamını çocukların
özelliklerine göre uygun hale getirilmelidir. Materyal zenginliğine önem
vermelidir.
2.1.5. Kavram Geliştirici Etkinlikler
Öğretmenin
hazırlayacağı veya seçeceği araç– gereç veya malzemelerle dokunarak
azçok, büyük– küçük, ağır– hafif, uzun– kısa, şekil ve sayı kavramları
kazandırılabilir.
3409:17:06
Resim 2 .4: Şekil Kavramı ( Görme engelliler için, kabartma olarak hazırlanmış şekiller)
Kavram kartları veya eğitsel oyuncaklar hazırlanırken kabartma olarak hazırlanması gerekmektedir.
2.1.6. Fen ve Doğa Etkinlikleri
Oyun
odasında veya bahçede yapılan fen – doğa çalışmalarında, çocukların
dokunarak tanıyabileceği değişik bitkiler, çiçekler yetiştirip bunları
tanımaları sağlanabilir.
Ayrıca
okulda beslenen hayvanları dokunarak tanıması, seslerinin dinletilmesi
ve bakımlarında sorumluluk verilmesi yararlı olacak çalışmalardır. Bu
tür çalışmalarda çocukların başarılı olmaları arkadaşları arasındaki
iletişimi ve kabul edilişi kolaylaştırır.
35Resim 2.5: Ağaç dikme
09:17:06
2.1.7. İnceleme Gezileri
Grupla
yapılan inceleme gezilerinde görmeyen çocukların duyarak ve dokunarak
tanımaları ve bilgi edinmeleri sağlanmalıdır. Geziden sonra gezi
izlenimleri tartışılmalı gerekirse oyun haline getirilerek
tekrarlanmalıdır. Ayrıca sınıfta öğretmenin gezi yapılan yerle ilgili
olarak çocuklarla köşe düzenlenebilir. Çocuklar arkadaşlarıyla bu köşede
oynayarak gezi ve gözlemleri pekiştirebilir.
2.2. Görme Engellilerin Özelliklerine Uygun Araç-Gereçler
Görme
yetersizliği olan çocuğun yaşıtlarıyla eşit miktarda bilgiyi elde edip,
kullanması için özelliklerine uygun araç– gereçler ve teknolojik destek
sağlanmalıdır. Bunların içinde aşağıdaki araçlar sayılabilir.
2.2.1. Braille Alfabesi
Braille
Alfabesi iki sütunda yer alan altı noktanın çeşitli kombinasyonları ile
harflerin, rakamların, noktalama işaretlerinin, matematik
işaretlerinin, müzik notalarının oluşturulduğu bir alfabe sistemidir.
(Bakınız. Resim 1. 3 )
2.2.2. Okuma Tablosu:
Okuma yazmaya yeni başlayan çocuklara noktaların yerlerini ve harfleri tanıtmak için kullanılan tablodur. (Bakınız. Resim 2. 6 )
36Resim 2.6. Okuma tablosu
09:17:06
2.2.3. Tablet ve Kalem
Tablet
üzerinde altı noktalı hücrelerin bulunduğu bir yazma çerçevesidir.
Tabletin arasına kâğıt takıldıktan sonra tahtadan ya da plastikten tutma
yeri olan çiviye benzer bir kalemle yazılır. Tablette yazı yazmak için
harfleri tersten yazmak gerekmektedir.
Resim 2.7: Tablet ve kalem
Okuma-yazmaya yeni başlayan çocuklar, önce 4 satırlık tabletle başlar,sonra büyük tablete geçilir.
37Resim 2.8: Dört Satırlık Tablet – Kalem
09:17:06
2.2.4. Braille Rakamları
Braille rakamlarını tanıtmak amacıyla, noktaları kabartma olarak hazırlanmış tablodur.
Resim 2.9: Braille rakamları2.2.5. Küp Kasa – Küp Taş
Matematik
işlemlerinin öğretiminde kullanılan ilk aşamadaki materyaldir. Küp
şeklindeki taşların üzerinde kabartma olarak sayılar ve işlem işaretleri
vardır. Taşlar kasadaki hücrelere yerleştirilerek işlemler yapılır.
38Resim 2.10: Küp Kasa – Küp Taş
09:17:06
2.2.6. Taylor Kasa
Matematik
işlemlerinde bir üst aşamasında daha karmaşık işlemlerde kullanılan
araçtır. Üzerinde hafif kabartmaların bulunduğu kısa kibrit çöpü
şeklindeki materyalin kasadaki hücrelere yerleştirilmesi ile kullanılır.
Resim 2.11: Taylor Kasa2.2.7. Abaküs
4.
ve 5. sınıflardan sonra kullanılabilen matematik işlemlerinin yapıldığı
araçtır. (Hesap makinesi gibi) taşınma kolaylığı ve pratik oluşu
nedeniyle tercih edilir.
Resim 2.12: Abaküs ve Geometri AraçlarıGeometri araçlarının üzerindeki sayılar kabartma noktalardan oluşmaktadır.
39
09:17:06
2.2.8. Braille Daktilosu
Üzerinde
altı tane tuşun bulunduğu bir daktilodur. Tuşların her biri altı
noktadan birini yazmak için işlev görür. Yazılan harfte kaç nokta varsa o
noktaları yazmak için gerekli tuşlara aynı anda birlikte basmak
gerekir.
Resim 2.13: Braille daktilosu2.2.9. Bilgisayar Yazılım ve Donanımları
Bilgisayar
ekranındaki yazıları seslendiren programlar, normal yazıyı braille
alfabesine çeviren programlar, bir tarayıcı yardımcıya basılı materyali,
bilgisayara aktarıp, seslendiren programlar ve braille çıktısı veren
yazıcılar bunlar arasında sayılabilir.
2.2.10. Optik ve Optik Olmayan Yardımcı Araçlar:
Optik
araçlar arasında; Teleskopik ve tele mikroskobik gözlükler, ayaklı ve
el büyüteçleri, optik olmayan araçlar arasında ise; büyük puntolu
kitaplar, konuşan kitaplar, okuma stantları sayılabilir.
2.2.11. Elektronik Yardımcı Araçlar:
Görüntüyü
büyütmeye yarayan tepegözler, kapalı devre televizyon sistemleri,
sentetik sesle konuşan saat ve hesap makineleri elektronik yardımcı
araçlar sayılabilir.
4009:17:06
Resim 2. 14: Büyüteç
2.2.12. Standart ve Elektronik Bağımsız Yazılım Araçları
Okul
öncesi dönemde ve yetişkinlerin kullanması için desteklenmiş standart
bastonlar, lazer teknolojisi ile engel algılamayı sağlayan bastonlar bu
araçlar arasında sayılabilir.
2.2.13.Laboratuar Araçları:
Görme
engellilerin eğitimlerinde kullanılan özelliklerine uygun olarak
hazırlanmış birçok laboratuarı araç – gereçleri sayılabilir.
Resim 2.15: Görme Engelliler için Termometre (üzerindeki rakamlar braille rakamları ile gösterilmiş)
4109:17:06
2.3. Görme Engellilerin Özelliklerine Uygun Etkinlik Planlama
➢ Çocuğun özellikleri ilgi ve ihtiyaçlarına uygun etkinlik planlamaya özen
gösterilmelidir.
Etkinlikler görme engellilerin gelişimsel özellikleri göz önünde bulundurularak planlanmalıdır.
Görme engellilere yönelik etkinlik planlanırken görme kalıntısından yararlanılmalıdır.
Görme engellilerin dinleme becerilerini geliştirmeye yönelik etkinlik planlanması önemlidir.
Etkinliklerde oryantasyon ve bağımsız hareket becerilerine yönelik planlamaya ağırlık verilmelidir.
Etkinliklerde basitten karmaşığa, yakından uzağa, bilinenden bilinmeyene doğru bir sıra izlenmelidir.
4209:17:06
UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ
FAALİYETİ
Görme
engelli çocukların rakamları tanımlarına yönelik bir etkinlik
hazırlayınız. Eğitim kurumlarında uygun ortamlarda çocuklara
uygulayınız.
İşlem Basamakları Öneriler ➢ Görme engelli çocuklarınözelliklerini inceleyiniz.
43 ➢ Görme engelli çocukların işitme ve dokunma duyularının önemini ve eğitimlerini kaynaklardan okuyunuz.
➢ 1’den 10’a kadar Braille rakamlarını inceleyiniz. (Resim 2.9’a bakınız.)
➢ Braille rakamlarını değişik kaynaklardan ve internetten araştırınız. Modülünüzdeki Resim 2.9’a bakınız.
➢ Mukavva veya fon kartonunu30x20 cm. ebatında kesiniz.
➢ Kestiğiniz şeklin düzgün olmasına dikkat
ediniz.
➢ Braille rakamlarının noktalarını
karton üzerine işaretleyiniz.
➢
Her rakamın arasına 3 cm. boşluk bırakınız. Rakamları oluşturan
noktaların ve ara mesafelerin eşit ve düzgün olmasına dikkat ediniz.
➢ Braille rakamlarının altlarınanormal rakamları yazınız.
➢ Rakamları büyük ve düzgün yazınız.
➢ Küçük gömlek düğmelerini işaretli
yerlere yapıştırınız.
➢ Kuvvetli bir yapıştırıcı kullanmaya dikkat
ediniz.
➢ Hazırladığınız tabloyu çocuklara tanıtınız. Amacını ve uygulama basamaklarını anlatınız.
➢ Düzgün, kısa ve anlaşılır cümleler kurmayadikkat ediniz.
➢ Hazırladığınız tabloyu çocuklara sıra ile veriniz. Dokunarak rakamları tanımlamalarına yardımcı olunuz.
➢
Çocuklarla olumlu iletişimde bulunuz. ➢ Çocuklara karşı sabırlı ve
anlayışlı olunuz. Rakamları tanımaya başladıkça çocukları aferin,
tebrikler gibi cümlelerle veya yıldız rozet vb. ile ödüllendiriniz.09:17:06
KONTROL LİSTESİ
Aşağıda
hazırlanan değerlendirme kriterlerine göre yaptığınız çalışmayı
değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre “Evet” / “Hayır”
seçeneklerinden uygun olan kutucuğu işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır1 Görme engelli çocukların özelliklerini incelediniz mi?
2
1’den 10’a kadar Braille rakamlarını incelediniz mi? (Resim 2.10’a bakınız.)
3 Mukavva veya fon kartonunu 30x20 cm. ebatında kestiniz mi?
4 Braille rakamlarının noktalarını karton üzerine işaretlediniz mi?
5 Braille rakamlarının altlarına normal rakamları yazdınız mı?
6 Küçük gömlek düğmelerini işaretli yerlere yapıştırdınız mı?
7
Hazırladığınız Tabloyu çocuklara tanıttınız mı? Amacını ve uygulama basamaklarını anlattınız mı?
8
Hazırladığınız tabloyu çocuklara sıra ile verdiniz mi? Dokunarak rakamları tanımlamalarına yardımcı oldunuz mu?
44
Yorumlar
Yorum Gönder