Engellilerin Toplumsal Gelişimin Yönelik Proje
“Engellilerin Toplumsal Gelişimin Yönelik Proje”
TÜRKİYE’DE ENGELLİLER TURİZMİNİN
GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK
KONAKLAMA TESİSLERİNDEKİ
ALTYAPI İMKANLARININ ARAŞTIRILMASI
Yıldız
Artar – Çağla Karabacakoğlu
MPM Danışmanlık Bölümü Uzman Yardımcıları
Aralık 2003, Ankara
DÜZENLEME
Necdet
ÖZTÜRK
BÖLÜM BİR
ENGELLİ TURİZMİ
Çağdaş
toplum oluşturulmasında, engelli insanların, yaşamın tüm kesimlerine uyumlarının
sağlanması çok önemli bir göstergedir. Bu insanlarında diğer insanlar gibi
gezmeye, tatil yapmaya ve farklı yerler görmeye ihtiyaçları vardır.
Bu
bölümde turizm
gelirleri, engelliler turizminin ekonomiye katkısı ve engelliler için otellerde,
tatil köylerinde, müzeler ve diğer turistik alanlarda genel ve teknik düzenlemeler ve turizm sektöründeki
uygulamalar araştırılmıştır.
1.1. Turizmin Önemi
Ülkeye
önemli miktarda gelir kazandıran turizm
sektörü, dünya genelinde gelişimini sürdüren sektörlerden bir tanesidir.
Ülkemizde de turizm
sektörü, ekonomik kriz dönemlerinde dahi
büyümesini devam ettiren öncü bir sektör özelliğindedir. Türkiye'ye gelen
turist sayısı, 1999 yılında yaşanan deprem nedeniyle o yıl düşüş göstermiş,
diğer yıllarda ise sürekli artmıştır. 2002 yılında bir önceki yıla göre %14.5
oranında artışla 15,214,514 turist hacmine ulaşmış olan turizm sektörü; 2002 yılında 12 milyon ABD Dolar turizm gelirine ulaşmıştır
1.2. Turizmi Engellilere Açmak
Birleşmiş
Milletler verilerine göre bugün dünyada 500 milyondan fazla insan fiziki ya da
zihinsel bir engel ile yaşamaktadır. Çoğu yerde engelli insanlar önceleri
saklanan, unutulan veya alt sınıf olarak görülen bir kesimdi.
Ne
yazık ki hâlen engellilere böyle yaklaşılan toplumların varlığı da bir
gerçektir. Engelliler insanların da
diğerleri gibi istihdam, seyahat, turizm,
alış veriş, boş zaman
uğraşları
gibi yaşamın birçok kesitlerinde yer alabileceği düşüncesi çok az ilgi görmüştür.
Bu
nedenle de turizm
altyapısını oluşturan ulaşım, konaklama ve
diğer öğelerin engelli insanlar tarafından kullanımı oldukça zayıftır.
Seyahati
engelliler için bir hak olarak kabul eden modern toplumlar ve toplumun tüm
kesimlerinin
bu doğrultuda örgütlenmesi yolunda adımlar atılmaktadır. 1981 yılının
Birleşmiş
Milletler tarafından ‘’Uluslararası Engelliler Yılı’’ olarak ilân edilmesiyle,
bu grup-
taki
insanlara yönelik davranışlarda önemli ölçüde anlayış değişikliği gözlenmiştir.
Bu
değişikliği pekiştirmek amacıyla, yine Birleşmiş Milletlerce 1983- 1992 yılları
‘’Engelli İnsanlar On Yılı’’ olarak belirlenmiş, bu dönemde belirginleşen ve ‘’Engelli İnsanlara Yönelik Dünya Eylem
Programı’’ ile daha da gelişen anlayış, günümüzde çağdaş toplumun
vazgeçilmezleri arasına girmiştir. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi
Annan, 1997 yılındaki Dünya Engelliler Günü nedeniyle verdiği mesajında
engellileri dünyanın "en büyük
azınlığı" olarak nitelemiştir. Diğer yandan dünyanın en büyük azınlığı
olarak nitelenen engelliler turizm
endüstrisi için dünyanın en büyük özel pazarı anlamına gelmektedir.
1
Engelliler
için yıllardır ihmal edilmiş etkili yasal düzenlemelerin bir çok ülkede
(özellikle de gelişmiş ülkelerde) hayata geçirilmesi ve bu yasal düzenlemelerin yavaş yavaş etkisini
göstermeye başlaması eskiye oranla çok daha
mobil hale gelmiş, çeşitli ekonomik ve sosyal olanaklara kavuşmuş engelliler toplumunu seyahat etmeye giderek daha da yakınlaştırmıştır.
Her 5 vatandaşından birinin engelli olduğu ABD'nin bu
alandaki önde gelen sivil toplum
örgütleri arasındaki Engelliler İçin Seyahati Geliştirme Derneği'nin (SATH) 1999 yılında Florida'da düzenlediği
Dünya Engelliler Seyahat Konferansı,
ABD'deki engellilerin toplam nüfusunun 50 milyona yaklaştığını ve bu kesimin alım gücünün 175 milyar dolara
ulaştığını belirtmektedir.
Engellilerin Avrupa nüfusu içinde
nasıl bir yeri olduğuna ilişkin çok kesin rakamlar bulunmasa da, 1992 yılında
Avrupa'nın istatistik örgütü durumundaki EUROSTAT tarafından yayınlanan
verilere göre Avrupa'nın yetişkin nüfusunun yüzde 11'i resmen engelli olarak tanımlanmaktadır.
Avrupa ülkelerine göre engelli
insanların nüfusu şöyle dağılmaktadır.
Avrupa Ülkelerinde Engellilerin Sayısı(TURSAB
Raporu) Avrupa’daki engellilerle
15 yaşın altındaki engelli
çocuklar, 4,6 milyon ileri safhada hamile kadın ve 65 yaşın üzerinde
hareketlerinde zorluk yaşayan yaşlı nüfus
göz önüne alındığında ise bu oran yüzde 13 olmaktadır. Böylece
Avrupa'nın toplam engelli
nüfusu 50 milyonu aşmaktadır. Fakat bu 50 milyon nüfusun tümü sağlık veya
ekonomik nedenlerle seyahat edebilecek durumda değildir. Engelli nüfusun önemli bir oranı
ne yazık ki işsiz statüsünde bulunmaktadır. Bu unsurlar göz önüne alındığında Avrupa'da seyahat
endüstrisi için verimli olabilecek bu pazardaki nüfusun 36 milyon kişi olduğu belirlenmektedir.
Avrupa Komisyonu'nun 1993 yılında
yaptırdığı bir araştırmaya göre engellilerin Oluşturdukları seyahat potansiyeli şöyle belirlenmiştir
(TURSAB raporu);
•
Avrupa'da her yıl 8 milyon engelli
en az bir kez yurtdışı seyahatine
çıkmaktadır.
• 15 milyon engelli Avrupalı kendi ülkesinde
seyahate çıkmaktadır.
• 22 milyon engelli kendi ülkelerinde günlük
gezilere çıkmaktadır.
Bu arada, engellilerin büyük bölümünün
en az bir refakatçi ile seyahate çıkıyor olduğu düşünüldüğünde Avrupa'daki bu
özel seyahat pazarının 35 milyon seyahat ve 630 milyon geceleme ürettikleri
ortaya çıkmaktadır
Daha global bir fikir edinebilmek için de dünyanın büyüyen
ekonomisi Çin'de 60 milyon (çalışabilir durumda 25 milyon) ve gelişmiş
Japonya'da 5 milyon (18 yaşın üzerinde 3 milyon) engelli bulunduğunu söyleyebiliriz. Özetle engelli
insanlara eşlik edecek kişiler de dikkate alındığında pazarın boyutları oldukça büyümektedir. Bu büyümenin
nedeni, engelli insana sunulan her turizm olanağının aynı anda bu
insanın eşine, çocuklarına, ailesine ve arkadaşlarına sunulmuş olmasındandır.
2
1.3.
Engellilerin Seyahat Hakkının Belirlenmesi :
Sadece Avrupa ve ABD'de 100 milyona yaklaşan özel bir pazar anlamına
gelen engellilerin seyahat edebilmesi başta ABD ve İngiltere olmak üzere bir
çok batılı ülkede yasalarla belirlenmiş
bir haktır. ABD'de 1990 yılında çıkan Engelli Amerikalılar Yasası, (ADA= The Americans With
Disabilities Act) ile İngiltere'nin 1994
yılında çıkan "Engelliler Ayrımcılık Yasası" (DDA= Disability
Discrimination Act) dünyada engelliler
için oluşturulmuş bulunan yasal çerçevenin iyi örnekleri arasındadır.
Bu yasalar engellilere karşı her türlü
ayrımcılığı (Sağlık ve güvenlik gerekçeleri dışında) yasaklıyor ve tüm ticari
işletmelere de engelliler için gerekli bazı düzenlemeleri yapma zorunluluğu
getirmektedir. Seyahat şirketleri de aynı yasalar uyarınca engellilere tüm
diğer müşterileri gibi eşit davranmak ve onlara
hizmet götürmekle mesul tutulmaktadır.
Avrupa Birliği'nin 13 nolu Turizm Komisyonu engellilerin
seyahat etme haklarının hayata geçirilmesi ve seyahat endüstrisinin de bu bakir
pazara açılabilmesi için önemli bir
girişimde bulunarak seyahat endüstrisinin kullanımı için bir rehber kitap
hazırlamış bulunmaktadır. "Avrupa'yı Engelli Turistlere Açmak" başlıklı bu rehber kitap seyahat
acenteleri, tur operatörleri ve konaklama işletmelerinin bu pazarda hizmet
verirken bulundurmaları gereken donanımdan, hizmet verme şekillerine kadar
ayrıntılı bilgileri tek yayında toparlamış bulunmaktadır.
Aşağıda bu kitaptan, TURSAB raporundan
ve internetten ve değişik makalelerden toplanan bilgiler düzenlenerek
verilmektedir.
1.4. Engelliler İçin Turizm Olanakları Oluşturulması :
Dünyada engellilere ve özel hizmet ve
donanım gerektiren müşterilere yönelik konaklama imkanları oldukça sınırlıdır.
Tekerlekli sandalyeye geçiş tanıyan
odaların adedi çok azdır. Bu bir de, uygun fiyat gözüyle incelendiğinde bu
oran daha da küçülür. Benzer şekilde self-catering faaliyetleri olan pek az
otel bu faaliyetleri engellilere göre düzenlemiştir. Bu nedenlerden dolayı pek
az engelli tüm geçiş
imkanlarını ve donanımlarını sunan tesis aramaktadır. Bazıları zemin katta
standart bir odaya ve birkaç merdiven
basamağına razı olabilmekte, bazen bir-iki gecelik bir seyahat için ortaya çıkabilecek bir çok problem göze
alınabilmektedir. Uzun kalışlarda da yapılacak
bazı geçici düzenlemeler problemlerin bir çoğuna cevap oluşturabilmektedir. Bazen çok iyi donanımlı
ve geçiş imkanları olan bir otele, uygun fiyatı olan, ancak daha az donanımlı
bir otel tercih edilebilmektedir.
Bir çok seyahat dokümanında, otel
kataloglarında, self-catering broşürlerinde yada turizm bürolarının konaklama rehberlerinde
uluslararası tekerlekli sandalye sembolü
kullanılmakta, ancak bunların pek azı bu donanım ve uygulamaların detaylarını
içermektedir.
Engellilere geçişlerin şartlarını
oluşturacak bir geçiş standardizasyonu
da yoktur. Çoğu otel katalogu konaklama işletmelerinin verdiği bilgilere dayanmaktadır. Yani çoğu
zaman bu bilgiler, geçiş koşulları konusunda
uzman bağımsız kontrolörlerin verdiği bilgiler değildir. Bazı tur operatörleri kendi broşürlerinde
engelliler için uygun olanaklar olduğunu göstermekte ve bazıları da tesislerin
geçiş koşullarıyla ilgili bilgileri dosyalarında bulundurmaktadırlar. Ancak,
çoğu zaman bu bilgiler yine kalifiye olmayan kişilerin verdiği bilgiler olmaktadır.
3
Bazı
destinasyonlar içinse engelli örgütleri
tarafından hazırlanan broşür ve kataloglar
bulunmaktadır (Accessibility Guides). Bu kataloglardan bazıları değişik
engellilik türleri için de bilgi vermektedir. Bunlar genellikle standart turizm
broşürlerinden daha güvenilir kaynaklardır. Bununla beraber, bunların çoğu finansal güçlükleri bulunan gönüllü
örgütler tarafından gerçekleştirilmekte ve
bu nedenle içerdiği bilgiler zaman aşımına uğramış olabilmektedir. Bu tip katalogların bir kontrolör ziyareti sonucu
hazırlanması gerekmektedir. Özel ihtiyaç ve beklentileri göz önüne alındığında engelli
insanlara yönelik temel düzenleme ve
uygulamalar aşağıdaki genel açıklamalar doğrultusunda gerçekleşmelidir.
1.4.1. Seyahat
İşletmelerinin Engelliler Pazarına Girmesi :
Seyahat ve tatil bu en büyük azınlığın,
toplumun diğer kesimleri ile kaynaşmalarında
önemli bir rol oynarken aynı zamanda seyahat endüstrisi için de önemli bir
fırsat oluşturmaktadır. Ancak, seyahat endüstrisi bu pazara açılmak için bir yandan fiziki ve sosyal
alanda örgütlenmek ve bir yandan da belli yatırımları göze almak durumunda
kalmaktadır.
İşletmelerin
kapı ve koridor ölçülerinin tekerlekli
sandalye kullanıcıları için uygunluğu, binalar içinde yüksek katlara veya seviyelere çıkışlarda rampalar
veya asansörler bulundurulması, alarm ve güvenlik sistemlerinin işitme ve görme
engellilere göre dizayn edilmesine kadar
bir çok düzenleme ve donanım gereksiniminin kuşkusuz bir maliyeti olacaktır. Bununla beraber bu uzun
vadeli yatırımın doğru pazarlama ve tanıtım
koşullarında kâra dönüşeceği bilinmelidir. Bunun yanında İşletmelerin yapacağı
bazı basit ve kolay düzenlemeler vardır.
Bu
gün bir çok engelli
seyahate çıkarken bu konuda tam donanımlı ve eksiksiz işletme şartı aramamakta ve eksiklere rağmen
temel bazı noktalarda kendilerine uygun düzenlemeleri seyahatleri için yeterli
görebilmektedir. Kuşkusuz engellilere
seyahat endüstrisinin vereceği hizmetler engellilerin seyahatlerinin sadece bir bölümündeki
sorunları ortadan kaldırmaktadır. Oysa o destinasyonun bir bütün olarak
engellilere açılması ancak ulusal politikalar ve uygulamalarla mümkün olabilecektir.
Engellilerin oluşturduğu turizm
pazarına girmek isteyen bölge ve
beldelerin de bu alanda yapabilecekleri bir çok iş vardır. Bunların başında
engellilerin kullanabileceği toplu ulaşım araçlarının bulundurulması, kentin, veya beldenin
görülmeye değer yerlerinin, müzelerinin engellilere
uygun şekilde dizayn edilmesi, engellilere yönelik serbest park etme imkanları, uygun işaretlendirmeler bu pazarın
kapılarını o bölgeye açabilecektir.
Bazı
seyahat acenteleri sadece engellilere yönelik tur programları düzenleyerek bu
alanda uzmanlaşmaktadırlar. Örneğin İtalya'da bir tur operatörü olan Accessible
Italy internet üzerindeki tanıtım sayfalarında engellilerin katılabilecekleri özel tur programları
anlatılmakta ve çeşitli kentlerde engellilere
yönelik düzenlemeler aktarılmaktadır.
Bu
düzenlemeler arasında toplu ulaşım araçlarında engellilere yönelik imkanlar,
havaalanından transfer imkanları, bölgenin müzeleri ve doğal manzaraları veya
önemli yerleri gibi turizm merkezlerinin engellilere
açılması bulunabilir.
4
1.4.1.1. Seyahat Acentelerinin
Engellilere Hizmeti
Seyahat
acenteleri engellilere hizmet vermede aşağıdaki temel noktaları dikkate almalıdırlar
(TURSAB raporu);
•
Tekerlekli sandalye kullanıcısı, müşterilerine işyerlerine rahatça girebilme koşullarını
oluşturmalı , işyerinin içinde
yeterince manevra alanı bulundurmalıdır.
•
Rezervasyon yapan personelin engelli
müşterilere yaklaşımı ilk karşılamadan itibaren bütün müşterileri ile aynı
düzeyde ve şekilde olmalıdır. Engelli
müşteriler kendi özel durumları ile
ilgili sorular yöneltmeye başladığı zaman onun engelliliğinin tipi ve
gerektirdiği özel ihtiyaçları öğrenilmelidir. Engelli müşteri
ile engelliliğinin ayrıntıları konuşulurken iş yerinin daha sakin bir köşesi tercih edilmeli ve bu konuşma
esnasında engelli müşteri
ile görüşmeyi yapan personel önceden
hazırlanmış özel bir bilgi formuna seyahat
esnasında önemli olabilecek bilgileri kaydetmelidir.
•
Turizm literatüründe ve
diğer tanıtım araçlarında engellilerin elde edebileceği hizmet ve olanaklar
açık bir şekilde, tercihen kolay anlaşılır
sembollerle belirtilmelidir.
•
Turistlerin gittiği yerlerde engelliler için hizmetler listelendirilmeli,
ihtiyaç duyulabilecek hizmet ve
malzemelerin varlığı ya da yokluğu hakkında bilgi verilmelidir.
• Rezervasyon
sistemlerinde hizmet ve olanakların tanıtımı sağlanmalıdır.
•
Ortaya çıkan şikâyetler değerlendirilmeli ve şikâyet konusu olumsuzluklar giderilmeye çalışılmalıdır.
1.4.2. Terminaller, İstasyonlar ve
Ulaşım Araçları
Yurt
içinde ve yurt dışından havaalanına veya istasyonlara gelen turistlerin otele ulaşmasında
güçlüklerle karşılaşmamak için aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekmektedir.
•
Terminallerden terminallere, hareket güçlüğü olan ve özellikle tekerlekli sandalye kullananlara uygun ulaşım servisleri
sağlanmalıdır.
•
Terminallerde gerekli yerlere ışıklı, sesli ve görüntülü işaretler konmalıdır.
•
Engelliler konusunda eğitim almış kişiler bu alanlarda görevlendirilmeli.
•
Terminallerin ihtiyaç duyulabilecek yerlerinde rampalar ile hareketli (mobile) kaldıraçlar bulunmalıdır.
•
Ulaşım araçlarına giriş olabildiğince kolay sağlanabilmeli, gerektiğinde yardım edilmelidir.
•
Tekerlekli sandalye kullananlar için ulaşım aracında en kolay giriş-çıkışı sağlayan özel yerler bulunmalı, tekerlekli
sandalyenin araçta hasar
görmeyecek
şekilde yerleştirilmesi yapılmalı ve gidilecek yere varıldığında hemen sahibine iletilmelidir.
5
1.4.3. Engellilere Göre Otel ve Tatil
Köylerinde Düzenlemeler
Engelli
Turistlerin otele veya tatil köyüne gelişlerinde tesislerin girişinde, resepsiyon
düzenlemesinde ve genel alanlarda aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekmektedir:
1.4.3.1. Tesislerin Girişleri
Tesislere
girişte engelliler için park yerleri, giriş güzergahı, giriş ve kapılarda dikkat edilecek konular aşağıda
sıralanmıştır.
Park Yerleri:
Engelli
sürücüler için engellilere ayrılmış ve ayrıldığı işaret levhaları ile belirlenmiş yeterli sayıda park
yeri bulunmalı, bu park yerlerine engelli olmayan konukların park
etmesine izin verilmemelidir. Giriş yanında park etme imkanı sağlanmalıdır. Şekil 1. Engelliler için ayrılmış üzeri
kapalı park yeri (Aköz, 2001, p:24)
Engelli
bireyin aracına ulaşmasını veya aracından uzaklaşmasını engelleyecek herhangi bir donanıma ve
fiziksel bariyere de yer verilmemelidir.
Engelli,
kolay ve rahat bir biçimde park yerini kullanabilmelidir. Şekil 2. Engellilerin
arabaya yaklaşım şekilleri (Aköz, 2001, p:23)
Giriş Güzergahı: Yaya kaldırımları üzerinde
engellilerin rahat hareketini önleyebilecek bank, çiçeklik gibi eşyalar
kaldırılmalı veya uygun mesafeye çekilmelidir.
Görme engelli ya da görme
zorluğu çeken konuklar güzergahların üzerindeki
değişimleri bastonları yardımıyla, ya da renk farklılaşmalarıyla anlayabilmelidirler. Kaymayı önleyici
yüzeyler bütün misafirler için ama öncelikle
de hareket zorluğu çeken konuklar için çok yararlıdır.
Çakıl
veya gevşek parke taşlı döşemeler bu
konuklar için çoğu zaman zorluk anlamına gelecektir, hatta tehlike yaratırlar.
Giriş:
Bir
çok otelin girişi engelliler için güçlüklerle doludur. Girişte merdiven bulundurulması zorunlu ise o zaman bir
trabzan da mutlaka olmalıdır. Merdiven bulunan
girişlerde yardım çağrısı için engellilerin erişebileceği bir yükseklikte bir zil bulunmalıdır. Kaliteli bir rampa bu tip
engellilerin işini kolaylaştırabilir. Ancak, bu rampanın eğimi çok yüksek
olmamalıdır. Basamaklar emniyetli olmaları
açısından kolay seçilir şekilde ve temiz yüzeyli olarak dizayn
edilmelidir.
Kapılar:
Dönen
kapılar engelliler için çok zor geçişlerdir. Bu kapılar sadece engelliler için değil çocuklar ve bagaj
taşıyan konuklar için de aşılması güç kapı
tipleridir. Bu bakımdan düz ayak girişi olan bir başka giriş kapısının
bulunması önemlidir. Camlı kapıların
kenarlarında ve merkezlerinde belirgin işaretler bulundurulmalıdır.
Bu
işaretler özellikle de görme zorluğu çeken konuklar için önemlidir.
6
1.4.3.2. Resepsiyon Alanları :
Resepsiyon
alanlarında engelliler için yapılması gereken düzenlemeler aşağıda verilmektedir.
Resepsiyon Deski:
Özellikle
de büyük otellerin resepsiyon desklerinin yüksek oluşu engelliler için bir problem teşkil
eder. Bu nedenle oturarak check-in/out işlemlerini
yaptırmak isteyen engelliler için resepsiyon desklerinde özel bir alçak bölüm yapılmalıdır. Bu mümkün değilse
resepsiyon memuru deskin arkasından gerekli
evraklarla çıkarak uygun bir yerde bu işlemleri yapabilir.
Aydınlatma:
Resepsiyon
alanındaki güçlü bir aydınlatma görme zorluğu çeken konuklar için olduğu kadar,
dudak okuyan konuklar için de önemlidir.
Resepsiyon memurlarına karşı taraftan yansıyan ışık dudak okuyan
müşteriler için daha uygundur.
Renklerin Kullanımı:
Renklerin
uygun kontrastlarla kullanımı görme zorluğu çeken konuklar için önemlidir.
Farklı alanlarda farklı renklerde halılar kullanmak çok yararlı olacaktır. Bazı
modern renk dizaynları (Parlak, yansıyan) bu tip engellilerin görüşünü daha da
zorlaştırmaktadır.
Koltuklar:
Resepsiyon
alanlarında çeşitli türden oturma imkanlarının
oluşturulması yararlıdır.
Halılar:
Uzun
tüylü halılar tekerlekli sandalye kullanıcıları için özellikle de manevra
yaparlarken problem olabilmektedir. Bu
tip halılar alerjisi olan hastaları da rahatsız etmektedir.Bunun
için anti alerji özelliği olan halılar tercih edilmelidir.
Telefonlar:
Telefonlar
özellikle de bazı engel grupları için
büyük probleme neden olur.
En
azından bir genel telefonun tekerlekli sandalye kullanıcılarının ulaşabileceği yükseklikte
olması sağlanmalıdır. Bu telefonların yanında yaşlı veya hareket zorluğu çeken
konuklar için oturulabilecek bir sandalye veya uygun bir koltuk bulunabilir.
İşitme
cihazı kullanan engelliler tesiste inductive coupler'li (Telefon ahizesine bu tip
engelliler için konulan bir cihaz) telefonlar çok yararlı araçlardır. Bu
araçlar engellilerin telefonları herhangi bir yardım olmaksızın kullanmalarını
sağlar.
Bununla
beraber nispeten daha az pahalı olan telefon yükselteçleri de alınabilir.
Bunlar
resepsiyonda bulunabilir ve işitme güçlüğü çeken müşteri istediğinde, odasına götürmek üzere kiralanabilir.
7
Text telefonlar:
İşitme
engelliler için yararlı olabilecek bir başka iletişim aracı da text telefonlardır. Bu araçlar işitme
engellilerin başka text telefon kullanıcıları
ile yazılı olarak haberleşmelerini sağlamaktadır.
1.4.3.3. Genel Alanlar :
Engelliler
için genel alanlarda yapılması gereken düzenlemeler aşağıda verilmektedir.
Koridorlar:
Koridorlar ve geçiş yerleri iki tekerlekli sandalyenin karşılıklı geçişine
uygun olmalıdır. Bu alanlarda engellilere zarar verebilecek süsleme ve dekorlardan
kaçınılmalıdır. Örneğin duvara monte edilen yangın söndürücüler, dekoratif
saksılar ve heykeller gibi engel olabilecek eşya ve araçlar bulunmamalıdır. Bu tip engeller görme
engelliler veya tekerlekli sandalye kullanıcıları için problem hatta tehlike
oluşturabilmektedir. Koridorlarda ve asansörlerin iç kısmında görme engelliler,
bedensel engelliler ve yaşlılar için tutunma barları bulunmalıdır.
Asansörler:
Asansörler,
bazı engel grupları için farklı sorunlar oluşturabilirler.
Asansörün boyutları ve kontrol butonlarının yüksekliği engellinin kullanımını
zorlaştırmaktadır.
Asansörler
iyi aydınlatılmış olmalı aynalarla kaplanmış olmamalıdır. Aynalar görüş zorluğu
çeken konuklar için aldatıcı etkiler yapabilir. Kat butonları rahatça görülebilecek
şekilde kabartma ya da oyma şekilde yazılmalıdır. Asansörlerde sesli anons
sistemleri veya braille kabartma sistemi görme engelliler için bir çok problemin
çözümü anlamına gelebilmektedir. Acil durum butonları ve telefonları ise
kolayca görülebilir yerlerde ve kontrast renklerde olmalıdır. Tekerlekli
sandalye kullananlar için yeterli genişlikte ve görmeyenler için de sesli uyarı
olmalıdır.
Merdivenler:
Merdivenler
engelliler için tesislerdeki sorunların en başta gelenidir. Merdiven kenarları kontrast
renklerdeki kuşaklarla belirgin hale getirilmeli,
yükseklik ve derinlikleri engellilerin kullanabileceği ölçülerde olmalıdır. İki
basamaktan fazla olan merdivenlerde tırabzanlar olmalıdır.
Restoran, Cafe ve Sosyal Alanlar :
Yeterli
sayıda kafeterya, restoran, cafe ve sosyal
alanlar, engelli insanların
kullanımına uygun olanakları sunmalıdır. Kafeterya ve restoranlardaki masaların bazılarının
tekerlekli sandalyeli kullanıcılar için hazırlanması gerekir. Bunun için sabit
sandalyeli olmayan, alt boşluğunun ölçülerinin
engelli konuklar için
yeterli olduğu masalar kullanılmalıdır. Ayrıca
restoranlarda
görme engelliler için büyük ve kalın harflerle yazılı menüler olmalıdır. Görme engelli alfabesi ile yazılmış menülerin bulunması en
ideal olanıdır ancak görme engellilerin bu alfabeyi bilme oranının yüzde 15
olduğu düşünüldüğünde bu çok önemli olmamaktadır.
8
Şekil 3. Tekerlekli sandalyeliye uygun kapı ve
koridor genişlikleri(www. accessboard.gov/adaag/html/adaag.htm, Mayıs 2003)
Restoran
ve kafeteryalara gelen büyük veya küçük gruplar için değişik şekillerde,
erişilebilir oturma yerleri sunulmalı. Örneğin(Davies, 1946); restoran ve kafeteryalarda,
sabit masa ve oturma yerlerinin olduğu yerleşimler yapılmalı. Fakat, yeterli
olmayan diz boşluğu alanı nedeniyle, tekerlekli sandalye kullanıcıları için bu
masalar kullanışlı olmayabilir. Bu nedenle, tekli veya ikili gruplar için, 4
kişilik masa düzenlemeleri yapılabilir. Engelli müşterilere hizmet verecek, taşınabilir sandalyeler
hazır bulundurulmalıdır. ADAAG standartlarına göre (Department of Justice,
1994), bu masaların en az %5’i tekerlekli sandalye kullanıcısının erişebileceği şekilde olmalıdır.
Şekil 4. Restoranlardaki oturma şekillerinden
biri (Davies, 1946, p:106)
Şekil 5. Restoranlardaki oturma şekillerinden
biri (Davies, 1946, p:107)
Şekil 6. Masa ve sandalyeler arasındaki
genişlik (Davies, 1946, p:108; www.access-board.gov/adaag/html/adaag.htm, Mayıs
2003)
Masaların
arasındaki geçişler, restoran ve kafeterya girişiyle, oturma mekanıyla, dinlenme
salonlarıyla ve self-servis alanlarıyla bağlantılı olmalıdır. Oturma mekanlarına
hizmet veren geçişler, en az 91.5cm genişliğinde olmalıdır (Department of
Justice, 1994; http://www. Access-board.gov/adaag/html/adaag.htm, mayıs 2003).
Bu, birbirine paralel masaların köşeleri arasındaki veya duvar ile masaların
kenarları arasındaki ölçüdür. ADAAG, bu açıklığın sabit masalar arasında olması
gerektiğini belirtmektedir. Yerleri değiştirilebilen mobilyalar için ise,
paralel masalar arasında 183cm açıklık olmalıdır.
Engelli
bireylerin güvenliği açısından, masaların kenar ve köşeleri de yuvarlatılmalıdır.
Restoran
ve kafeteryalarda , yiyecek ve içecek hizmetlerinin verildiği tezgahların ve
servis masalarının zeminden yüksekliği 71cm-86.5cm arasında olmalıdır (Department
of Justice, 1994). Masa ve tezgahlardaki diz boşluğu alanı en az 68.5cm yüksekliğinde,en az 48.5cm
derinliğinde, genişliği ise en az 76cm olmalıdır.
Şekil 7. Tekerlekli sandalyeliye uygun masa
düzenlemesi (Davies, 1946, p:108; Department of Justice, 1994, p:547) Oturma
seviyesindeki barlar da tüm müşteriler için erişilebilir olmalıdır
(Davies,1946). Bu düzenlemeyi yapmak için, barmenin bulunduğu zemin seviyesi düşürülebilir ya da oturma alanı,
yükseltilmiş bir platform üzerine yerleştirilebilir.
Şekil 8. Tekerlekli sandalyeliye uygun bar
düzenlemesi (Davies, 1946, p: 114) Yemek servis yolu, en az 91.5cm genişliğinde
yapılmalıdır(Department of Justice, 1994). Tepsilerin konulduğu tezgahın yerden
yüksekliği 86.5cm’den fazla olmamalıdır.
Şekil
9. Yemek servis yolu (www. access-board.gov/adaag/html/adaag.htm,Mayıs 2003)
Eğer,
self-servis rafları yapılacaksa, bunların en az %50’si tekerlekli sandalyenin rahatça uzanabileceği bir
mesafede olmalıdır (Department of Justice, 1994).
Şekil 10. Raflara yandan yaklaşım (www.access-board.gov/adaag/html/adaag.htm,
Mayıs 2003)
Şekil 11. Bir engel etrafında raflara yandan
yaklaşım (www. access-board.gov/adaag/html/adaag.htm, Mayıs 2003)
9
Şekil 12. Raflara önden yaklaşım (www.access-board.gov/adaag/html/adaag.htm,
Mayıs 2003)
Şekil 13. Bir engel etrafında raflara önden
yaklaşım (www. access-board.gov/adaag/html/adaag.htm, Mayıs 2003) Şekil’de görüldüğü
gibi, self-servis tezgahını üzerinde yer alan tabak, çatal, bıçak ile
baharatlar, yiyecekler ve içkiler de tekerlekli sandalye kullanıcısının kolayca erişebileceği bir yüksekliğe
yerleştirilmelidir.
Şekil 14. Yemek araç ve gereçlerinin bulunduğu
alanlar (www. access-board.gov/adaag/html/adaag.htm, Mayıs 2003)
İşaretlemeler:
Sesli
ve görsel duyuru araçları kullanılmalı, engelliler turistlere sunulan hizmet ve
olanaklar kolay anlaşılır olmalı sembollerle gösterilmelidir.
Genel Telefonlar:
Tekerlekli
sandalye kullananlar için geniş ve alçak pozisyonlu telefon yerleri ile duyma
zorluğu olanlar için ses yükseltici cihazı (amplifikatör) olan telefonlar
bulunmalıdır.
Genel Tuvaletler:
Genel
tuvalet bulunan her yerde giriş-çıkışı kolaylaştırılan tekerlekli sandalyeliler
için tasarlanmış engelliler tuvaletleri bulunmalıdır.
Park Alanları:
Engelli
insanların araçları için özel park yerleri ayrılmalıdır. Bu alanlar bina
giriş-çıkışlarına en yakın şekilde, engelli müşterilerin geliş-gidişlerini kolaylaştırıcı
özel tasarlanmış yerler olmalıdır. Bu alanların başka araçlarca kullanılmaması
sağlanmalıdır.
Ücretlendirme:
Bazı
hizmetlerin sunulması amacıyla işletme tarafından ek masraf yapılması gerekse
de engelli insanlardan ek ücret talep
edilmemelidir.
1.4.4. Engelliler
Gruplarına Göre Özel Düzenlemeler :
Engelli
gruplarına göre yapılması gereken düzenlemeler aşağıda verilmektedir.
1.4.4.1. Bedensel Engelli Konuklar İçin
Düzenlemeler :
Tekerlekli
sandalye kullananlar için konaklama tesislerinde makul sayıda uygun tasarımlı
odalar bulunmalıdır. Bu tür özel odalarda tekerlekli sandalyeliler için uluslar
arası standartlara sahip banyo, tuvalet bulunmalı ve yeterli manevra alanına
sahip olmalı. Ayrıca;
•
Bedensel engelli olup hareket zorluğu çeken konuklar, tekerlekli sandalyeli konuklara göre, kendileri birkaç adım
yürüyebilir ve normal banyoları kullanabilirler.
•
Engellilerin refakatçileri için ya da engelli
çocuklar için birbirine geçişli odalar
olmalıdır.
10
Odaların Yerleri:
Hareket
sınırlılığı olan konuklar için zemin katta bulunan odalar en ideal yerlerdir.
Bu imkansızsa engelliler için hazırlanan odalar asansörlere ve merkezi
hizmetlere en yakın yerlerde olmalıdır.
Kapılar:
Kapı
genişlikleri tekerlekli sandalye kullanıcılarının manevra yapabilecekleri
ölçülerde olmalıdır. Bu ölçü minumum 75 cm olmalı. Ancak, elektrikli tekerlekli
sandalyeler için daha geniş kapılara ihtiyaç vardır. Kapı genişliği odanın
içinde bulunan banyoların kapılarında da önemlidir. Bir çok örnekte, odaya
girebilen bir tekerlekli sandalye kullanıcısının odanın banyosuna giremediği
saptanmıştır. Bu konudaki teknik ölçüler aşağıda bulacağınız teknik bölümde
verilmiştir. Kapı kollarında manivela tipindekiler tercih edilmelidir.
Oda İçi Aplikasyonlar:
Elektrik
anahtarları ve kumanda düğmeleri tekerlekli sandalyeden kolayca ulaşılabilecek
yükseklikte olmalı, perdelerin kolayca açılıp
kapanması için de perde kolları olmalıdır.
Mobilya:
Giyim
kuşam ve makyaj masasının altındaki boşluk tekerlekli sandalyeli bir kullanıcıya uygun olmalı ve
gardırop rayları ve askılıkları tekerlekli sandalye kullanıcısının
erişebileceği yüksekliğe alınmalıdır. Yatak kenarlarında ideal olarak en az 80 cm. boşluk olmalıdır. Dolaplar, raflar, bölmeler ve çekmeceler gibi
sabit veya gömme dolaplar, erişilebilir bir alan üzerinde yer almalıdır. Engelli bireyin dolaplara önden
veya yandan yaklaşabilmesi için, dolapların önündeki temiz alan en az
76cm×122cm olmalıdır (Department of Justice, 1994; www.access-board.gov/adaag/html/adaag.htm,
Mayıs 2003). Elbise dolabına yandan yaklaşıldığında, askıların ve rafların
yerden yüksekliği maksimum 137cm yapılmalıdır.
Şekil 15. Tekerlekli sandalyenin erişebileceği
dolap yüksekliği (Davies, 1946, p:81)
Şekil 16. Dolabın önden görünüşü (Davies, 1946,
p:80)
Eğer
dolapların kapısı, engelli
bireyin dolaba tamamen yaklaşabilmesine izin vermiyorsa ve askı veya raflar ile
tekerlekli sandalye arasındaki mesafe 25.5cm’i aşıyorsa, yükseklik maksimum
122cm olmalıdır.
Şekil 17. Raf ve bölme yükseklikleri (Department of Justice, 1994, p:541)
1.4.4.2. Görme Engelli Konuklar İçin
Düzenlemeler :
Görme
engelliler için yapılması gereken düzenlemeler aşağıda verilmektedir.
Basamaklar:
Bütün
basamakların üstlerinde renk kontrastı olan fosforlu şeritler ya da kolayca
ayırt edilebilen burunluklar olmalıdır. Burunluklar basamağın tüm enini
kapsamalı dikey ve yatay basamak yüzeylerine doğru en az 50 mm olmalıdır.
11
Trabzanlar:
İki
basamaktan fazla basamaklar için trabzan olmalıdır. Trabzan basamaklardan yaklaşık 1 m yüksekte ve iki tarafta da
olmalıdır. Trabzanlar, basamaklar bittikten sonra alan izin verdiği takdirde 300 mm daha devam etmelidir.
Trabzanın
rengi arka cepheyle kontrast oluşturmalıdır.
Paspas:
Basamakların
üzerinde hissedilebilir türden bir döşeme olmalıdır.
İnşaat
yasalarına göre bu döşemeler basamakların eninde olmalı ve basamakların 800 mm önünden ve arkasından
başlamalıdır.
Giriş kapıları:
Giriş
kapılarının eni en az 800 mm
genişliğinde olmalı. Eşik yüzeye gömülü olmalıdır, yükselen eşik mutlaka
gerekiyorsa bunun yüksekliği 15
mm'den fazla olmamalıdır. Kapının kendisi dışardan
kolayca görülebilecek bir renkte olmalıdır.
Kapı
açma aksesuarı olarak kapı kolu tokmağa tercih edilmelidir. Otel odalarının kapıları
üzerinde dokunarak hissedilebilen ve göz seviyesinde kapı numaraları olmalıdır.
Asansörler:
Görmeyi
daha kolay hale getirecek renk kontrastlarını
kullanmalıdır. Asansör butonlarını kabartma karakterle
belirginleştirmeli ya da sesli anonslar konmalıdır. Asansör girişlerinde renk
kontrastı olan halı şeritler konmalıdır.
Yatak odaları:
Odadaki
otel bilgileri içeren dokümanlar büyük ve kalın
puntolarla yazılmalıdır. Bunun için fotokopi makinelerinin büyütme fonksiyonundan
faydalanılabilir. Renk kontrastının iyi kullanılması görüş zorluğu çeken konukların işini kolaylaştıracaktır.
Örneğin kapının genel rengi ile kapı kolu
kontrast renklerde olmalıdır.
•
Yatak odaları iyi ve ekstra bir aydınlatmaya sahip olmalıdır ve okuma için daha
parlak bir ışık bulundurulmalıdır.
•
Mobilyaların renkleri halı ile kolayca görünecek şekilde kontrast renklerde olmalıdır.
•
Sabitlenmiş mobilyalar hareketli mobilyalardan daha iyidir.
•
"Yangın'da Yapılacaklar" broşürü büyük harfle yazılmalı veya görme engelli alfabesi ile olmalıdır.
•
Acil durumlarda kapılar üzerinde kapı kilitleri otomatik olarak açılmalıdır.
•
Telefonların numaratörleri büyük karakterli olmalıdır.
•
Bazı elektrik prizleri bel seviyesinde olmalıdır.
•
Acil durum çağrı butonları telefon yoksa yatağın kenarında olmalıdır.
12
•
Eğer oda servisi varsa, enformasyon dosyası büyük harfli karakterlerle hazırlanmalı,
ya da görme engelli alfabesi
ile hazırlanmalıdır.
•
Oda genel planını veya dekoru görme engellilerin ya da görme zorluğu çekenlerin
ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir.
•
Bu odalarda görme ve işitme engellilere yönelik uyarı ve alarm sistemleri
bulunmalı gerekli yerlere braille kabartma numaraları yerleştirilmeli ve görmeyenler
için zarar verebilecek unsurları engelleyici önlemler alınmalıdır.
Banyolar:
Görme
engelliler ve görme zorluğu çeken konuklar için odadaki renk kontrastlarının
iyi ayarlanması bu tip engelliler için hazırlanacak özel adapte edilmiş
odalarda önemlidir. Odanın gerekli yerlerine konmuş tutamaklar konuğun odayı kullanımını kolaylaştıracaktır.
•
Musluklarda renk kontrastı, tuvalet ve küvette renkli trabzanlar olmalıdır.
•
Duş kapısında renkli kapı kolu ya da tutamak olmalıdır.
•
Zemin döşemesi kaymaz olmalıdır.
•
Renkli yada farklı dizaynlarda (örneğin ayak havlularında ayak kabartmalı olanlar
tercih edilmelidir) havlular konmalıdır.
•
Buglet malzemeleri engellilere yönelik ambalajlanmalıdır.
•
Banyo parlamayan döşeme ve yansıtmayan badanalarla boyanmış olmalıdır.
Yemek odası :
•
Masaüstü eşyalarında renk kontrastı kullanılması görmeyi kolaylaştıracaktır.
•
Renkli bardaklar: İki tarafından sapı olan fincanlar tercih edilmelidir.
•
Masaüstü düzeni saat düzenine göre yapılmalıdır. (Örneğin, etler saat 12'de,
patates 3'de, sebzeler 6'da gibi.)
Yemek düzeni
•
Personel, yemekleri kontrol ederek yemenin güç olduğu yemekleri (balık ve
kemikli etler vb) servisini yapmamalıdır.
•
Mönü kartları hem görme engelli
alfabesi hem de büyük karakterle yazılı olmalıdır.
• Peçeteler,
masa örtüleri sandalyeler ve genel zemin renkleri arasında kontrast olmalıdır.
• Aydınlatma
güçlü ve homojen olmalıdır.
13
Yazılı dokümanlar:
Bütün
yazılı dokümanlar tercihen Helvetica karakterde siyah 14 punto olarak, sarı
kağıda %70 kontrast yapacak şekilde hazırlanmalıdır.
Personel yardımı:
Tesisde
personelden birisi daima merdivenler ve bina planı hakkında bilgi verip mönü
okuyabilecek ve bu tip yardımları yapabilecek
durumda olmalıdır.
Güvenlik:
Güvenlik
direktiflerini içeren bilgileri içeren broşürler büyük harflerle, görme engelli alfabesi ile ve kasette
olmalıdır.
1.4.4.3. İşitme Engelli Konuklar İçin
Düzenlemeler
Görme
ve işitme engellilerin özel ihtiyaçları tekerlekli sandalyelilere göre çok daha
azdır. Bu tip engelliler için en önemli konu acil durumlarda kendileri için alınan özel önlemlerin varlığıdır. Bu
önlemler tesise gelişlerde ayrıntılı olarak
kendilerine açıklanmalıdır.
Teletex'i
olan bir TV, işitme engelli ve
işitme güçlüğü çeken konukların altyazılı
programları izlemesini sağlamaktadır. TV'lere bağlanacak bir kulaklık
bağlantısı işitme güçlüğü çeken konukların televizyondan istifade etmesini
sağlayacaktır.
Böylece
yüksek sesle TV izlemek durumunda olan bu konuklar diğer konukları rahatsız etmemiş olacaklardır.
Yangın
alarm sisteminde işitme engelli veya
işitme zorluğu çeken konuklar için titreşimli veya yanıp sönen ışıklı sistemler
kullanılabilir. En azından acil durumlarda
konuğun yardım çağrısı yapabileceği bir rehber kart kapı koluna asılı olarak bırakılabilir. Gece personeli engelli konukların hangi odalarda kaldıklarını bilmelidir.
Resepsiyon
alanlarında ve konuk odalarında yazılı materyaller yanında resepsiyonda sabit ya da kiralanabilir
induction loop sistemi bulunmalıdır.
Yatak Odaları
•
Odalarda ekstra güçlü sesli alarm zili ya da görsel veya titreşimli alarm cihazları olmalıdır.
•
Odalarda duman dedektörlerine bağlı olarak çalışan görsel ya da titreşimli uyarı
cihazları bulunmalıdır.
•
İşitme engelli konuk
odalarının, acil durumlarda çağrı ve uyarı için
kendilerine kolaylıkla ulaşılabilecek yakınlıkta olması gerekir.
Telefon:
Mümkünse oda telefonlarına monte edilmiş
coupler ya da yükselteç bulunmalıdır. Zil sistemleri görsel ya da titreşimli
olmalıdır. Harici aramalarda kullanılabilecek ve oda servisi olan işletmelerde
personelle irtibatı sağlayabilecek text
telefon sistemi olmalıdır.
Kapı kontrolü:
Konuk
odalarında ekstra güçlü sesli kapı zili/görsel/titreşimli uyarı sistemleri
bulunmalıdır.
14
TV'ler:
Misafir
odalarında veya lobilerde teletext ve/veya televizyon seyretmek için mobil
dinleme cihazı bulunmalıdır.
Uyandırma servisi:
Görsel
ya da titreşimli alarm saati bulunmalıdır.
Personel yardımı:
İşitme
engelli veya işitme güçlüğü
çeken kişilerle daima yüz yüze ve normal
bir ton ve hızda konuşmalıdır. Ağız hareketleri abartılmamalıdır.
En
önemlisi konuşurken bağırmamalıdır. Harici sesler işitme cihazı kullananlar için
dinleme güçlükleri çıkarır. Bu nedenle etraftaki sesleri minimuma indirecek yollar
denenmelidir. Arkadan bir ışık kaynağı varken konuşulmamalıdır. Bu görüntüyü karşıdan bir siluet haline getirir
ve dudak okuyan engelliler konuşulanı anlayamaz. İşitme engellilerle konuşurken
bir kağıt kalem bulundurmalı ve iletişim
güçleştiği durumlarda bu araçlar kullanılmalıdır.
1.4.5. Çalışan
Personelin Engellilere Yönelik Hazırlanması
Turizm
işletmelerinde ve turizmle ilgili hizmetlerde görev yapan personel, engelli müşterilerin
özellikle de tekerlekli sandalyeli, görme ve işitme engelli kişilerin ihtiyaçlarını,
sorunlarını anlayacak ve onlara yardımcı olabilecek şekilde hazırlanmalıdır.
•
Personel, bu müşterilerine yönelik hizmetlerin uygulanması ve kontrolüne ilişkin
yeterli eğitimi almalıdır.
•
Personel, sunulan hizmet ve olanaklarla ilgili engelliler müşterilerine bilgi aktaracak ve zorlukla karşılaşabilecekleri
konularda gerekli yardımı sağlayacak
şekilde eğitilmelidir.
•
Güvenlik görevlileri veya güvenlikten sorumlu personelde acil durumlarda kullanılmak
üzere, engelliler müşterilere ait odaların ya da bölümlerin listesi bulunmalıdır.
•
Önbüro ve gece personelinin engelli
müşterinin varlığından haberdar edilmesi
gereklidir.
1.4.6. Müzeler ve Diğer
Turistik Alanların Düzenlenmesi
•
Müzeler, tarihî, kültürel ve dinî turistik yerlerdir. Bu yerler, tekerlekli sandalye
girişi için en az bir uygun giriş yerine sahip olmalıdır.
•
Ziyaret sırasında gerektiğinde kullanılmak üzere yeterli sayıda tekerlekli sandalye
bulunmalıdır.
•
Binaların her katına erişimin sağlandığı ve tekerlekli sandalyelerin kolaylıkla girip çıkacağı genişlikte asansör
bulunmalıdır.
•
Bu yerlerde, engelliler için tuvalet ve lavabo bulunmalıdır.
15
•
Görme engelliler için büyük puntoyla hazırlanmış tanıtım kitapçıkları olmalıdır.
•
Görme engelliler ziyaretçilerin rehber köpekleri ile beraber ziyaret etmelerine
olanak tanınmalıdır.
•
Müzelerin çeşitli galeri hakkında bilgi veren ses kasetleri veya benzeri rehberlik
hizmeti bulunmalıdır.
•
Mümkünse gerektiğinde sunulabilecek dokunulabilir örnekler bulunmalıdır.
•
Sağır ve duyma zorluğu olan ziyaretçilere, taşınabilir dinleme cihazları verilmelidir.
•
Müzede işaret dili bilen rehber bulunmalıdır.
1.4.7. Şehir Turlarının
Engellilere Göre Düzenlemesi
Şehir
turlarında da engelliler gruplarına göre dikkat edilecek noktalar şöyle sıralanabilir;
•
Tur otobüslerinde fiziksel engelliler için uygun yerler ile görsel ve işitsel bilgi
sağlayacak araçlar olmalıdır.
•
İşitme engelliler için mümkünse işaret dilinde rehberler temin edilebilmeli veya
basılı tanıtıcı malzeme kullanılmalıdır.
1.4.8. Konferans
Salonlarının Düzenlenmesi
Önceden
söz edilen binalara yönelik düzenlemelere (uygun giriş-çıkışlar, telefonlar,
tuvaletler, asansörler, park yerleri, işaretler gibi) ilaveten konferans mekanlarında
tekerlekli sandalyeliler için yeterli sayıda oturma yerleri ve duyma zorluğu olanlar için özel teçhizat
bulundurulmalıdır.
1.5. Turistik Tesislerin
Engellilere Adaptasyonunda Teknik Esaslar
Aşağıda
listelenen teknik esaslar, bir çok ülkenin ve Avrupa Engellilere Uyumlu İnşaat
Prospektüsü'nün turistik tesisler için hazırlanmış kriterlerinden derlenerek hazırlanmış bulunmaktadır.
Otoparklar :
Otoparklarda
engelliler için ayrılmış yerleri gösteren işaretler otoparkın girişinde ve park
yerinin olduğu yerde kolayca görülebilecek şekilde olmalıdır.
Park Yerleri :
İyice
görünür hale getirilmiş ve devamlı olarak engellilerin kullanımına hazır tutulan
20'den az park yeri olan otoparklarda en az 2 veya her 20 otoluk park yerine
karşılık en az bir park yeri bulunmalıdır.
•
Bu park yerlerinin girişe uzaklığı en çok 50 m olmalıdır.
16
Park yüzeyi
•
Eğim en çok 1/50 tercih edilmelidir. Düzgün sağlam, dayanıklı ve kaymaya dirençli
olmalıdır.
•
Ayağa kalkabilen ve yürüyebilen engelli
kullanıcıların park yeri 3000
mm (en az 2800 mm) olmalıdır.
•
Tekerlekli sandalye kullanıcılarının tekli otoparkı: 3600 mm genişliğinde olmalıdır.
•
Yan yana iki tekerlekli sandalye kullanıcısı park yeri: Genişlik 2400 + 1200mm
(900 mm
en az) olmalıdır.
Düşük Eşikler
•
Düşük eşikler görüş zorluğu çeken konuklar için kontrast renklerle rahatça görülebilir
kılınmalıdır.
•
Eğim en çok % 8 olmalıdır (1/12).
•
Engelsiz bir yüzeyle en az 1200
mm genişliğinde bir eğim olmalıdır.
•
1800-2000 mm
genişlik tercih edilmelidir.
•
Minimum 1200 mm
genişliğinde olmalı ve her 15 m'de
bir 1800 mm genişlik ve 2000 mm uzunluğunda geçiş
yerleri olmalı.
•
Yol üzerinde engeller varsa 1000
mm genişlik olmalıdır.
•
Kenarlarda emniyet için 100
mm yüksekliğinde eşikler olmalıdır.
Yürüyüş güzergahı yüzeyi
•
Yüzey düzgün, dayanıklı, kaymaz, parlamayan ve çevreyle kontrast renklerde, tercihen eğimsiz, eğer eğim
olacaksa da 1/20'den az olmalı ya da
rampalandırılmalıdır.
•
Güzergah üzerindeki 2100 mm'den
daha aşağıya sarkan ya da uzanan engellere
ilişkin uyarılar bulunmalı ve ağaç dalları yerden 3000 mm yükseklikte
olmalıdır.
•
İzole edilmiş objeler renk kontrastı sağlayan bantlarla görülür kılınmalıdır.
•
Güzergahın yanlarındaki çitler veya tahta paravanlar 90 derece açı yapacak
şekilde yerleştirilmelidir.
•
Güzergahtaki yokuşlar en fazla 1/50 eğiminde olmalıdır.
•
En fazla her 60 m'de
bir dinlenme yerleri olmalıdır. Oturma donanımları
•
Tercihen kolluklu ve arka destekli koltukların yüksekliği 450 mm olmalıdır.
17
•
Koltukların yanında tekerlekli sandalye için en az 750mm alan bulunmalıdır.
Masalar,
deskler tezgahlar ve çalışma yüzeyleri
•
Bu donanımların yüzeylerinin yüksekliği 800 mm olmalıdır.
•
Diz için gerekli boşluğun yüksekliği 700 mm, genişliği 600 mm ve derinliği de 450 mm olmalıdır.
•
Tekerlekli sandalye kullanıcılarının bu tip donanımlar üzerinde kullanabileceği
alanın uzunluğu en fazla 600
mm olmalıdır.
•
Konsollar 250 mm
derinliğinde ve 20 derece eğimli olmalıdır.
Rampalar
•
Basamak bulunan veya eğimin 1/20'den fazla olduğu yerlerde bulunmalıdır.
•
Rampa'nın eğimi mümkün olduğu kadar az olmalıdır.
•
Eğim en fazla 1/15 olmalı her 5
m'de bir 1500
mm uzunluğunda eğimsiz dinlenme alanı olmalıdır.
•
Yön değişiklikleri sadece iskelelerde olmalıdır.
•
Kenarlarında 100 mm
yüksekliğinde eşikler bulunmalıdır.
•
Yüzey güzergah özellikleri ile aynı olmalıdır. Merdivenler ve basamakları
•
Rampa uzunluğu 2000 mm'yi
geçtiği durumlarda alternatif merdivenli geçiş olmalıdır.
Basamak ölçüleri
•
Harici basamaklar: En fazla 150
mm yükseklik ve 280 mm derinlik olmalıdır.
•
Dinlenme alanları arasındaki yükseklik maksimum 1200 mm olmalıdır.Dahili
merdivenler
•
Basamaklarda en çok 170 mm
yükseklik ve en az 250 mm
derinlik olmalıdır.
•
Dinlenme alanları arasındaki yükseklik maksimum 1800 mm olmalıdır.
Merdiven sahanlıkları :
•
1200 mm
uzunluk, eğimsiz, engelsiz bir alan olmalıdır (kapılar bu alanlara açılmamalıdır).
•
Uzun rampalarda 1500 mm
uzunluğunda ara sahanlıklar (Eğimsiz alanlar)
olmalıdır.
Yüzeylerdeki
desenler ve belirginleştirici işaretler Her
merdivenin ya da rampanın başlangıcında 400 mm geriden başlayan ve 800 mm eninde yüzey değişikliği olmalıdır.
18
Kat işaretleri :
200
mm'lik
harflerle, 2 mm
'lik kabartma ve 140 mm
yükseklikte olmalıdır.
Görme
zorluğu çeken insanlar için açık alanlardaki bütün yüksekliklerde trabzan olmalı. İyi ve homojen bir aydınlatma,
merdiven kenarlarında kontrast renkler (basamağın üzerinde 50mm, yükselen kısmında 25 mm genişliğinde). En alt
ve en üst basamaklar farklı ve kontrast
renklerde olmalı.
Tırabzanlar :
•
40mm-50mm çapında malzemeden olmalı duvarla tutamak kısmının arasında en az 45 mm olmalı.
•
Basamak ve rampalarda 900 mm
yüksekte olmalıdır.
•
Sahanlıklarda 1000 mm
yüksekte olmalıdır.
Merdiven
ve rampaların trabzan başlangıçlarında belirgin fiziki değişiklikler.
•
Trabzanlar, merdiven ve basamakların bitiminde 300 mm daha yere paralel
olarak devam etmeli.
•
Trabzanların uçları kapalı ya da bitimi işaret eden fiziki şekillerde olmalı.
Koruma çitleri :
Tehlikeli
alanların kenarlarına konan çitler ve trabzanların yüksekliği 1400 mm olmalı.
Asansörler :
•
Asansör önü boşluğu; 1500 mm
x 1500 mm
ölçülerinde temiz bir alan olmalıdır.
•
İç boyutlar; minimum 1400 mm
uzunlukta ve 1100 mm
genişlikte olmalıdır.
•
Kapı genişliği; 80 mm
genişliğinde açılabilmelidir.
•
Kapanma gecikmesi; minimum 5 saniye olmalıdır.
•
Kontrol paneli; yükseklik 900 ile 1400 mm arasında, duvarla renk kontrastı olmalıdır.
•
Kontrol butonları; yukarı butonu aşağı butonunun üzerinde olmalıdır.
Numaralar
ve yazılar büyük puntolarla kabartma ya da oyuk yazılmalı ve panelle kontrast
renkte olmalı.
•
Giriş ile çevresi ve iç duvarlarla zemin arasında renk kontrastı olmalı.
•
Asansörün önündeki alanda hissedilebilir zemin tipi kullanılmalı, zemin kaplaması duvarlarla sıfır olarak bitmeli.
19
•
Tırabzan 40 mm
ile 50 mm
çapında olmalı, yan ve arka duvardaki
yüksekliği
900 mm
olmalıdır.
•
Ayna arka duvar üzerinde 900
mm ile 1500
mm yükseklikte olmalıdır.
•
Kat gösteren işaretler; 200
mm'lik karakterlerle, en az 2mm kabartma ve 1400 mm yükseklikte
olmalıdır.
•
İki kattan fazla kata hizmet veren asansörlerde kat numaralarının, kapı açılışlarının,
acil durum çağrılarının, sesli anonsu yapılmalıdır.
•
Bütün acil durum telefonları için induction coupler donanımı (işitmeci hazlıların
telefonu kullanımını sağlayan telefona
takılan bir cihaz).
•
Asansörün kapılarının açılacağını ya da arızaları duyuran görsel ve işitsel göstergeler
ile asansördekilerin nasıl alarm çağrısı yapacağını bildiren görsel ve işitsel uyarılar bulunmalıdır.
Kapılar :
•
Tüm tek kanat, çift kanat ya da otomatik kapılarda temiz açılma alanı olmalıdır.
•
Harici kapı: Genişlik 800 mm
•
Dahili kapı: Genişlik 750 mm
•
Geçitler: Minimum 900 mm
genişlik,
•
Kapı önleri: 1200 mm
genişlik ve kapının açılışı için alan,
•
Kapı kenarlarının iki yanında en az 300 mm genişlikte boşluk olmalıdır.
•
Eşikler: Tercihen düz ayak, en çok 13 mm yükseklik
•
Kapı kanatları: Rahat açılıp, yavaş kapanmalı,
•
Ayakla açma plaketi: 400 mm
yüksekte olmalıdır.
•
Kapı kolu: 1000 mm
yükseklikte tercihen levye ya da itme-çekme hareketli barlar, 1000 mm ile 1400 mm arasında
yükseklikte dikey tutmak.
•
Görünme panelleri: 900 mm
ile 1500 mm
arasında yükseklik, kapı çerçevesi ile
çevre renkleri arasında kapı ile kapı aksesuarları arasında kontrast renkler, cam paneller üzerinde 1400 mm yükseklikte
belirgin işaretler.
20
Zemin ve duvarlar :
•
Kaymayan, iyi tespit edilmiş, düşük sürtünmeli, yansıtmayan zemin olmalıdır.
•
Kapı paspasları iyi tespit edilmiş ve zeminle aynı hizada olacak şekilde gömülü
olmalıdır.
•
Zemin ve duvarlar arasında renk kontrastı olmalıdır.
•
Hissetmeyle yönlendirebilecek türden farklı zemin kaplamaları olmalıdır.
Dağılım alanları :
•
Koridorlar: Minimum 1200 mm
(1600 mm
tercih edilir), arada bir olası daralmalar 800 mm olmalıdır.
•
Geçitler: en az 1300 mm
olmalıdır.
•
Lobiler: 1200 mm
uzunluğunda ve kapı kanatları için ekstra alan olmalıdır.
•
Parlama ve yansımaların olmadığı homojen bir aydınlatma olmalıdır.
Telefonlar :
•
Tekerlekli sandalye kullanıcılarının kullanımı için gerekli alan 1200 mm genişliğinde
olmalıdır.
•
Maksimum yükseklikler: Numaratör 1400 mm, jeton ve kart slotları 1200 mm olmalıdır.
•
450 mm
yüksekliğinde, katlanabilir bir tabure ya da 650-800 mm yüksekliğinde oturak
olmalıdır.
•
Bir raf bütün kullanıcılar için yararlı olabilir.
•
Telefon kabini etraftaki duvarlarla kontrast renkte olmalıdır.
•
Homojen ve iyi bir aydınlatma sağlanmalı ve telefon kabininin dışına dokunmayla
hissedilebilir telefon sembolü konmalıdır.
•
Telefonlarda işitme cihazı kullananlar için induction couple cihazı olmalıdır.
İletişim olanakları :
•
Enformasyon işaretleri: Rahatça görülebilen, okunaklı ve öz olmalıdır (En fazla
50 kelime, tercihen 30).
•
Yönlendirme levhaları: Tutarlı ve eksiksiz, en iyi okuma yüksekliği 900-1400 mm, çevre ve
içerikteki yazılarla renk kontrastı, karakterlerin okunabilir formatı
(Helvetica, Upper ve Lower Case tercih edilebilir) ve ölçüler okuma mesafesine göre ayarlanmalıdır
(1500 mm
okuma mesafesinde 50 mm, 3000 mm okuma mesafesinde
100-170 mm).
21
•
Dokunarak hissedilen işaretler: Standart alfabe ve rakamlar olmalı, karakterler
16-50 mm
uzunluğunda, en az 0,8 mm
kabartma halinde olmalıdır.
•
Yol işaretleri: Kabartma karakterler ya da rakamlar yerden 1000 mm yukarıda olmalıdır.
Yol ve duvar yüzeylerinde bölgeye ait ip uçları veren dokunarak hissedilebilen
değişiklikler olmalıdır.
•
Büyük harfli rehber kitaplar ve haritalar: Helvetica fontu kullanılarak 14 punto
yazılmalıdır, sarı kağıt üzerinde siyah karakterler ve yüzde 70 kontrast
olmalıdır.
•
Banda kaydedilmiş broşürler, dokunarak hissedilebilir haritalar, görme engelli alfabesi formunda
broşürler hazırlanmalıdır.
•
Danışma ve informasyon edinme noktalarında Induction bağlantıları ya da infra-red
sistemler olmalıdır.
•
Görsel ve işitsel anonslar ve alarm sistemleri kullanılmalıdır. Çeşitli Araçlar
Kullanan Hareket Engelli
Kişiler İçin Alan Gereksinimleri
•
Bağımsız tekerlekli sandalye kullanıcıları için: 900 mm en x 1140 mm boy,
•
Yardımcısı olan tekerlekli sandalye kullanıcıları için: 640 mm en x 1750 boy,
•
Koltuk değneği kullanan kişiler için: 900 mm en,
•
Baston kullanıcıları için: 900
mm en,
•
Rehber köpeği olan yetişkin: 1100
mm eninde ve 1500 mm boyunda, alanlara gereksinim vardır.
Tuvaletler :
Tekerlekli
sandalye kullanıcılara yönelik tuvaletler çoğu zaman bir engellinin ihtiyaçlarını
bilmeyen kişilerce oldukça kötü dizayn edilebilmektedir.
Tuvaletlerde
yükseklikler ve trabzanların varlığı çok önemlidir. Bir uniseks tuvaletteki
ideal düzenleme o tuvaletin bir tekerlekli sandalye kullanıcısı tarafından
bağımsız ya da karşı cinsten birinin yardımı ile kullanılabilmesi anlamına gelir. Çünkü, engellilere yönelik
tuvaletin sadece erkek ya da kadınlara
mahsus tuvaletlerde bulunması buralara olmayan birinin girmesi anlamına
gelecektir. Bu bakımdan ayrı bir uniseks tuvalet donanımı, örneğin engelli
bir babanın tuvalette kızının ya da eşinin yardımını alabilmesini kolaylaştıracaktır.
Tutma
trabzanları ayağa kalkma güçlüğü çeken yaşlılardan tekerlekli sandalye kullanıcılarına
kadar bir çok türden sağlık sorunu yaşayan insan için yardımcı olacaktır.
Tuvaletin
transfer tarafında dikey vaziyette monte edilmiş bir trabzan hareket güçlüğü çeken kişilere yardımcı
olacaktır.
22
Tekerlekli
sandalye kullanıcılarının tuvalete transferlerinde tercih ettikleri yön değişik
olabilir. En az iki tuvaletli bir ünite yapılıyorsa o zaman transfer aksesuarlarının
ve boşluklarının iki tuvalette de farklı taraflarda (biri solda, diğeri sağda)
olmasına dikkat edilmelidir. 2000
mm x 2500
mm'lik bir tuvalet kabini her iki taraftan da
transferlerden
yardım
edilebilmesine olanak tanır. Ancak, bu ölçülerde bir çift taraflı transfer alanı
bulunan tuvalet, tekerlekli sandalyeye döndükten sonra el yıkama faaliyeti
için
yeterli olmayacaktır.
Şekil 18. Klozete yandan yaklaşım (Davies,
1946, p:92; Department of Justice, 1994, p:572)
Klozete
geçişlerde engelli bireye
hareketlerinde destek eleman olarak da yatay
ve düşey olarak monte edilmiş tutunma barları yer almalıdır.
Şekil 19. Klozete diyagonel yaklaşım (Davies,
1946, p:92; Department of Justice, 1994, p:572)
Banyolarda
yer alan lavabolar ve aynalar, engelli
müşterinin ellerini yıkama, traş olma, makyaj yapma gibi aktivitelerini
gerçekleştirmesine imkan verecek şekilde düzenlenmelidir. Lavabonun yerden
yüksekliği maksimum 86cm, diz boşluğu alanı ise minimum 76cm genişliğinde
olmalıdır.
Şekil 20. Tekerlekli sandalyelinin kullanımına
uygun lavabo (Davies, 1946, p:93)
ADAAG
standartlarına göre, aynaların yerden yüksekliği maksimum 101.5cm olmalıdır.
Lavabo altındaki keskin ve sivri kısımlar koruyucu bir panelle kapatılmalıdır
(Davies, 1946; Department of Justice, 1994). Böylece, engelli bireyin yaralanması da engellenmiş
olacaktır.
Duş
ve küvet tasarımları ise, engelli müşterilerin
ayakta veya oturur pozisyonda duş alabilmesine imkan vermelidir. Engelli bireye hareketlerinde ve
duş veya küvete geçişlerinde yardımcı olacak tutunma bantları yer almalıdır.
Ayrıca,
Şekil 4.7 ve Şekil 4.8’de görüldüğü gibi engelli bireyin rahatlığı ve konforu açısından, duş ve
küvetlere oturma elemanları da yerleştirilebilir.
Şekil 21. Oturma elemanının bulunduğu duş
düzenlemeleri (www. access-board.gov/adaag/html/adaag.htm, Mayıs 2003)
Şekil 22. Oturma elemanının bulunduğu küvet
düzenlemesi (Davies, 1946, p:95)
Engellilere
uygun tuvaletler temiz tutulmalı ve temizlik maddelerinin deposu olarak
kullanılmamalıdır.
Kamping
türü alanlarda da uygun tuvalet ve banyolar ile alarm sistemleri kurulmalıdır.
Standart
uniseks tuvalet bilgileri
Tuvaletlerin
ölçüleri aşağıdaki gibi olmalıdır;
•
İç boyutlar: Minimum 1500 x 2000 mmm
•
Klozet: 450 mm
yükseklik, 400-500 mm
kenardan merkeze uzaklık
•
Tekerlekli sandalye transfer boşluğu: Klozetin önünden duvara 750 mm ve
tuvaletin
açık tarafında en az 750 mm
eninde alan.
•
Lavabo: Klozetten kullanılabilecek şekilde klozetin hemen yanında, köşeden 1000 mm uzakta, 750 mm yüksekte, elektrikli
kurutucu lavabonun üzerinde olmalı ve musluk tek hareketle açılıp kapanan
türden olmalıdır.
23
•
Dikey tutamaklar: Yerden 800
mm ile 1400
mm arasında yükselmelidir.
a) Yan duvarın köşesinden 1000 mm uzakta olmalı ve
lavabonun üzerinde
olmalıdır.
b) Klozetin merkez noktasından 500 mm uzakta ve tuvaletin
transfer alanı
tarafında
olmalıdır.
•
Yatay trabzanlar: 700-750 mm
yükseklikte,
c) Boy 600 mm, yan duvarın
köşesinden 350 mm
sonra başlamalıdır.
d) Boy 400 mm, klozetin arkasında
ve merkezinde 250 mm
öne doğru çıkık olmalıdır.
•
Menteşeli dikey trabzan: 700-750
mm yükseklikte,
e) 750 mm uzunlukta, tuvaletin
ekseninden 350 mm
uzakta ve açık tarafta olmalıdır.
•
Kapı dışarıya açılmalı 1000
mm genişliğinde, kapı kolu ve kilit 1000 mm yükseklikte
olmalıdır.
•
Sifon kolu şifon deposunun açık tarafında ve tekerlekli sandalyeden ulaşılabilecek
bir yerde olmalıdır.
•
Alarm kolu klozetin hemen yanında, zeminden 400 mm' ye kadar uzanan şekilde
olmalıdır.
•
Tuvalet kağıdı tutucusu klozetten kolayca ulaşılabilecek mesafede olmalıdır.
•
Ayna aşağıdaki kenarı, zeminden maksimum 900 mm yukarıda olmalıdır.
•
Zemin döşemesi kaymaz olmalı, duvarlarda renk kontrastı olmalıdır.
•
Aksesuarlar ile çevresi renk kontrastı olmalıdır.
1.6. Avrupa Ülkelerinde Engelli Turizmine Yönelik Örnek
Uygulamalar :
Avrupa
ülkeleri son yıllarda engellilere tatil ve turizm olanaklarının açılması konusunda iyi gelişmeler
kaydetmişlerdir. Aşağıda bu ülkelerdeki bazı başarılı uygulamaların örnekleri
verilmiştir (TURSAB raporu);
Belçika: Belçika'nın Flemish bölgesindeki
turist otoriteleri birkaç yıldan beri Mobility International'e üye engelli örgütlerden biri olan
Mobility International Flanders ile iş birliği yapmaktadır. Bu işbirliği,
geleneksel turist ofisi broşürlerine engelli
sembollerini koymadan önce tesis ve işletmelerin kontrolünü içermektedir.
24
Danimarka: Kopenhag'ın kuzeyindeki Zealand
sahilinde bulunan ve 1958 yılında inşa edilmiş Louisiana Güzel Sanatlar Müzesi
eski bir binayı engellilere açmanın güzel bir örneğini oluşturmaktadır. Bina,
yükselen zeminlerde rampalara, tekerlekli sandalye kullanıcılarının
kullanabileceği asansörlere sahiptir. Üstelik bunları yaparken binanın genel
görünüşüne zarar verilmemiştir.
Almanya: Almanya Demiryolları engellilere
açılmada büyük gelişmeler kaydetmiştir. Bütün büyük garlarda ve bir çok küçük
kentin istasyonunda asansörlü
platformlar oluşturulmuştur. Otomobil kullanabilen engelliler için çok ucuza
oto temin edebilecekleri bir oto havuzunun oluşumunu sağlayan kurumlar
oluşturulmuştur. Bir veri tabanına
dayanan
sistemde belli tarihlerde otomobille tatile çıkmak isteyen engelliler tatilleri
için otoları paylaşabilmektedir.
Yunanistan: Özellikle Girit ve Rodos'da
engellilere açık otel ve pansiyonların oluşturulması tren istasyonlarında
engellilere uygun rampalar ve tuvaletler olması yapılan olumlu işler
arasındadır. Aynı zamanda Hermes Derneği konaklama tesislerinin engellilere
uyumluluğunu denetlemek üzere bir program
hazırlamaktadır.
İspanya: Tenerife Adası'ndaki The Los
Christianos Mary Sol tesisi bütün engellilere açık bir tesis olarak inşa
edilmiştir. Ada'da Havaalanı transferleri ve kişisel yardım istemek de mümkün
olmaktadır.
Fransa: Fransa'da son dönemde özellikle de
müze ve kültürel cazibe merkezlerinin engellilere açılmasında olumlu gelişmeler
kaydedilmiştir. Örneğin Paris'deki Cite deSciences
et de I'Industrie fiziksel ve duyusal engelliler için uygun şartlara sahip hale
getirilmiştir.
İrlanda: European Access Ödülü'nü de alan
Rosslare Limanı engellilere açık bir liman örneğidir. Dublin'de bulunan şehir
kırsalındaki hafif trenler engellilere açıktır.
İtalya: İtalya herkes için turizm (Tourism for All=Avrupa
çapında yürütülen bir kampanyanın adı) konusunda oldukça ileri bir yasal zemine
sahip. Bu ülkede tesisler ve turizm
aktiviteleri hakkında engelliler için oldukça aktif bilgi sağlayan bölgesel
kuruluşlar bulunmaktadır. İtalya'daki engellilere tam olarak açık tesislerden
biri Belluno'daki San Paolo Holiday Centre'dır. İtalya'nın tren istasyonlarında
Sala Amica adında bir özel hizmetler departmanı kuruldu ve yeni trenlerde
engellilere uyum artırılmıştır.
Lüksemburg: Bu ülkede hükümetin ve engelli derneklerinin işbirliği
ile ülkede yaşayan veya turist olarak bulunan engellilerin yararlanabileceği
Info Handicap Luxemburg adı altında bir enformasyon servisi oluşturulmuştur.
Hollanda: Hollanda engellilere yönelik
hizmetler konusunda iyi bir geçmişe sahiptir. Royal Dutch Touring Derneği
adındaki kurum tesislerin ve turizm
cazibe merkezlerinin denetlenmesinden, yaygın broşürlerin basımına kadar bir
dizi faaliyette bulunmaktadır.
İngiltere: İngiltere'de engellilere açık olan ve
İngiltere, Galler ve İskoçya Turizm
Örgütlerine kayıtlı olan tüm tesis ve işletmeleri içeren bir
Uluslararası Engellilere Uyumluluk
Programı kurulmuş bulunmaktadır.
25
Bu
programa göre bütün işletmeler
denetlenerek uyumlulukları derecesinde kategorilere ayrılarak sınıflandırılıyorlar ve bu
sınıfların sembolleri tüm turizm
katalog ve broşürlerinde yayımlanmıştır.
Ticari
turizm sektörü ile kar
amacı gütmeyen kurumların işbirliğinin iyi bir örneği de Oteller ve Tatil
Konsorsiyumu adı altındaki konsorsiyumdur. Bu kurum otel ve tur operatörlerinin
temsilcileri ile engelli
derneklerinin temsilcilerini bir araya getirerek engellilere yönelik entegre turizm faaliyetlerinin tanıtımı
ve faaliyetlerin geliştirilmesi maksadıyla çalışmalar yapmaktadır.
1.6.1. Bazı Avrupa
Ülkelerinde Engelliler İçin Park Etme İmkanları
Aşağıda
bazı Avrupa ülkelerinde engellilere uygulanan park düzenlemeleri hakkında bilgi
verilmektedir (TURSAB raporu).
Belçika: Park etme sınırlaması yok, paralı ve
saatli park yerlerinde ödeme yapmak zorunda değildir.
Danimarka: Park yasağı olan yerlerde iniş ve
binişler için 15 dakika serbesttir. 15/30 dakika park izni olan yerlerde 1
saat, 1-3 saat park izni olan yerlerde ise limitsiz park imkanı vardır.
Almanya: Park yasağı olan yerlerde 3 saat park
imkanı bulunmakta, iniş binişlerde yaya kaldırımlarına park edilebilmektedir.
Park-metreli bölgelerde ücretsiz park imkanı vardır.
Yunanistan: Yunanistan'da her hangi bir park
ayrıcalığı bulunmamaktadır.
İspanya: Yerel düzenlemeler bulunmakta, ancak
yetkililer genelde yardımcı olmaktadır.
Fransa: Yerel düzenlemeler bulunmakta, polis
trafik engellenmedikçe toleranslı davranmaktadır.
İrlanda: Yetkililer yardımcı olmaktadır.
İtalya: Yerel düzenlemeler mevcuttur. Bazı
özel park yerleri bulunmaktadır. Yetkililer turizm merkezlerinde bu konuda imkan yaratmaktadır.
Lüksemburg: Özel park yerleri bulunmaktadır.
Engellilerin park etme sınırlamalarına uymaları istenmektedir.
Hollanda: Özel park yerleri bulunmaktadır. Mavi
zonlarda sınırsız park imkanı tanınmakta ve park etme sınırlaması olan yerlerde
2 saat park etme izni verilmektedir.
Avusturya: Yabancılar kendi kartlarını
kullanmaktadırlar.
26
Portekiz: Özel park yerleri bulunmaktadır.
Engellilerin park yasağı olan yerlerde park etmelerine izin verilmemektedir.
Finlandiya: Yabancılar sadece tekerlekli
sandalyeli park etme rozetlerini taşımak zorundalar. Diğer tüm uygulamalar kendi
vatandaşlarına uygulamaları ile aynıdır.
İsveç: Ulusal kartlar her yerde park
etmelerine imkan tanımaktadır.
İngiltere: Park yasağı olan yerlerde 3 saat park
izni bulunmaktadır.
İzlanda: Uluslararası tekerlekli sandalye
kullanıcısı sembolü taşıyan Özel park yerleri mevcuttur.
Norveç: Engellilik statüsünü gösteren ulusal
plaka ve otomobilin ruhsat numarası ile kentlerde sınırsız park izni vardır. İkinci
bölümde Türkiye'deki engelliler turizmi ile ilgili yapılan anket çalışması yer almaktadır.
BÖLÜM İKİ
ENGELLİLER TURİZMİNİN GELİŞTİRİLMESİNE
YÖNELİK OLARAK KONAKLAMA TESİSLERİNDEKİ ALTYAPI OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI
2.1. Araştırmanın Amacı
:
Bu projenin amacı, Türkiye'de engelliler turizminin
geliştirilmesine yönelik olarak konaklama tesislerindeki altyapı olanaklarının
araştırılması olup, Avrupa ülkeleri arasındaki engelliler turizmi, Türkiye'deki
otellerin engellilere uygunluğu, nasıl olması gerektiği ve Türkiye'deki
otellerde engelliler turistlere ayrılan kapasite oranları araştırma konusu
içinde yer almaktadır.
2.2. Araştırmanın
Kapsamı ve Yöntemi :
Engelliler
Konfederasyonu Başkanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın ilgili birimleri ile sürekli görüşmeler
yapılarak araştırma kapsamı ve yöntemi belirlenmiştir. Araştırma kapsamına
Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, İstanbul'da bulunan dört ve beş yıldızlı oteller
alınmıştır. Bu otellerin araştırma kapsamına alınma nedenlerinin başında,
engellilere yönelik yatırımın belirli bir maliyet getirmesi ve bunu da bu
otellerin karşılayabilmesidir. İkinci ve en önemli nedenlerden bir tanesi de
Kültür ve Turizm
Bakanlığı'nın 2000 yılından itibaren otellere "T.C. Turizm Bakanlığı Oteller İçin
Sınıflandırma Formu" vermesinde bazı düzenlemeler istemesi, ayrıca 80
odaya kadar 1, daha sonra da oda sayısının %1'i kadarının bedensel engellilere
tahsis etmelerini talep etmesidir.
Bu
kapsamda anket hazırlanarak, 200 otele e-mail, 30 otele de telefon açılmış ve
faks çekilmiştir. Ayrıca Antalya'da otellerin ve acentelerin insan kaynakları müdürlerinin
katıldığı İNKAY toplantısına katılınmıştır.
27
Turizm
talebi konusunda Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TURSAB)’la; ve arz bazında
da Türkiye genelinde bütün otellerin bağlı olduğu 11 Türkiye Turistik Otelciler
Birliği Derneklerine (TÜROB) faks çekilerek ve telefon görüşmeleri yapılarak
konu
hakkında
görüş ve önerileri sorulmuştur. Ayrıca özellikle yabancı turistlerin geliş sayısını
ve geldikleri otelleri belirlemek amacıyla 126 turizm acentesine hazırlanan anket fakslanmıştır.
Türkiye rehberler birliğine e-mail çekilmiştir.
Otellere
yollanan anket 19 sorudan, acentelere yollanan anket ise 10 sorudan oluşmaktadır.
Bu çalışmayı duyan her kesim duygusal olarak etkilenmekle birlikte beklenen
ilgi ve destek tam olarak elde edilememiştir. Yüz yüze görüşülen otel yetkililerinin
çoğu kendilerinde engellilerle ilgili bir düzenleme olmadığı için anketi
yollamadıklarını belirtmişlerdir.
2.3. Bulgu ve
Değerlendirmeler :
•
Ankete katılan otellerin yüzde 25'i dört yıldızlı, yüzde 45'i beş yıldızlı, yüzde
11'i 1. sınıf tatil köyü ve yüzde 19'u sınıfını belirtmeyen otellerdir.
Ankete Katılan Otellerin
Sınıflarına Göre Dağılımı :
•
Ankete katılan otellerin yüzde 61'i "engellilere yönelik düzenleme
var", yüzde 31'i "engellilere yönelik düzenleme yok" demiş ve
yüzde 8'i de belirtmemiştir.
Ankete Katılan Otellerde
Engellilere Yönelik Düzenleme Göstergesi :
•
Ankete katılan otellerin sınıflarına göre ortalama oda sayıları şöyledir; Dört yıldızlı
otellerde 244, beş yıldızlı otellerde 333, 1.sınıf tatil köylerinde 255 ve
sınıfını belirtmeyen otellerde 239. Otel Sınıflarına Göre Ortalama Oda Sayısı
•
Ankete katılan dört yıldızlı otellerin ortalama oda sayıları içinde engellilere
ayrılan
oda sayısı yüzde 1'dir.
4 Yıldızlı Otellerin Oda
Sayıları Toplamı İçinde Engelliler Odalarının Oranı :
•
Ankete katılan beş yıldızlı otellerin ortalama oda sayıları içinde engellilere ayrılan
oda sayısı yüzde 1'dir.
5 Yıldızlı Otellerin Oda
Sayıları Toplamı İçinde Engelliler Odalarının Oranı :
•
Ankete katılan birinci sınıf tatil köylerinin ortalama oda sayıları içinde engellilere
ayrılan oda sayısı oranı yüzde 1'dir.
Birinci Sınıf Tatil
Köyleri Oda Sayıları Toplamı İçinde Engelliler Odalarının Oranı :
•
Ankete katılan ve sınıfını belirtmeyen otellerin ortalama oda sayıları içinde engellilere
ayrılan oda sayısı yüzde 4'dür.
28
Sınıfını Belirtmeyen
Otellerin Oda Sayıları Toplamı İçinde Engelli Odalarının Oranı
•
Ankete katılan otellerde, engellilere yönelik düzenlenmiş oda sayısının dağılımı
şöyledir; bir odası olan yüzde 32, iki odası olan yüzde 40, üç ve dört odası
olan yüzde 8, beş odası olan yüzde 4, altı odası olan yüzde 8 otel
bulunmaktadır.
Engelliler Konuklara Ait
Odaların Sayısına Göre Otel Yüzde Oranları
•
Engelliler odalarının yüzde 54'ü giriş katında, yüzde 20'si birinci katta, yüzde
15'i ikinci katta ve yüzde 10'u diğer katlardadır.
Engelliler Odaların
Otellerde Bulunduğu Katlar
•
Dokuzuncu soruda yer alan dokuz önermeye aşağıdaki cevaplar alınmıştır.
−
Ankette yer alan "Görme engelliler için gerekli yerlerde kabartma yazısı
(brail) kullanılmaktadır" ve " İşitme engelliler için işaret dili
(gestono) bilen resepsiyonist veya turizm
rehberi görevlendirilmiştir" önermelerine ankete katılan bütün oteller
"Hayır" demiştir.
−
Ankette yer alan "Asansörlerde sesli uyarıcı sistemler kullanılmaktadır"
önermesine otellerin yüzde 18'i "Evet", yüzde 82'si "Hayır"
demiştir.
Asansöründe Engelliler
İçin Sesli Uyarıcı Sistemi Olan Oteller :
−
Ankette yer alan "Gerekli yerlerde ışıklı ve yazılı uyarılar bulunmaktadır"
önermesine otellerin yüzde 35'i "Evet", yüzde 65'i "Hayır"
demiştir.
Engelliler İçin Gerekli
Yerlerde Işıklı ve Yazılı Uyarılar Bulunan Oteller :
−
Ankette yer alan "İşitme engelliler için görsel levhalar yeterli düzeydedir"
önermesine otellerin yüzde 21'i "Evet", yüzde 79'u "Hayır" demiştir.
İşitme Engelliler İçin
Yeterli Görsel Levhalar Kullanan Oteller :
−
Ankette yer alan "Bölümler arasında ortopedik engelliler için ulaşım sağlanmaktadır"
önermesine otellerin yüzde 71'i "Evet", yüzde 29'u "Hayır"
demiştir.
Ortopedik Engelliler
İçin Bölümler Arası Ulaşım Sağlayan Oteller :
−
Ankette yer alan " Asansör düzenlemesi tekerlekli sandalyenin kullanımına
uygundur" önermesine otellerin yüzde 81'i "Evet", yüzde 19'u
"Hayır" demiştir.
Asansör Düzenlemesi
Tekerlekli Sandalye Kullanımına Uygun Olan Oteller :
−
Ankette yer alan " Ortopedik engellilerin havuza girişini sağlamak amacıyla
lift veya diğer özel sistemler vardır " önermesine otellerin yüzde 9'u
"Evet", yüzde 91'i "Hayır" demiştir.
29
Ortopedik Engellilerin
Havuza Girişini Sağlayan Lift veya Diğer Özel Sistemleri Olan Oteller :
−
Ankette yer alan " Ortopedik engellilerin (tekerlekli sandalye) denize erişimi
lift veya özel bir sistemle sağlanmaktadır " önermesine otellerin yüzde
4'ü "Evet", yüzde 96'sı "Hayır" demiştir.
Ortopedik Engellilerin
Denize Girişini Sağlayan Lift veya Diğer Özel Sistemleri Olan Oteller :
•
Ankete katılan otellere sorulan "Tesisinizde bir yılda konaklayan engelliler
yabancı turist sayısı nedir?" sorusuna ankete katılan otellerin yüzde
17'si "engelliler turist otelimize gelmez", yüzde 70'i "1-24
arası engelliler turist gelir", yüzde 13'ü "25-74 arası engelliler
turist gelir" demişlerdir. 75 ve daha fazla turist gelen otel sayısına
rastlanmamıştır.
Otellerde Bir Yılda
Konaklayan Engelliler Turist Sayısı :
•
Ankete katılan otellere sorulan "Yabancı engelliler turistler hangi
ülkelerden gelmektedir?" sorusuna verilen değerler sorucunda, yüzde 58
Almanya, yüzde 18 İngiltere, yüzde 3 oranlarında Belçika, Hollanda ve Asya
ülkeleri, yüzde 9 Kuzey Avrupa Ülkeleri ve yüzde 6 Orta Doğu Ülkeleri olarak belirlenmiştir.
Yabancı Engelli
Turistlerin Geldiği Ülkeler (%)
•
Ankette yer alan "Otelinizde konaklayan engellilerin gruplara göre otelinizde
konaklama süreleri ortalama olarak kaç gündür?" sorusuna ortalama 10,4 gün
bulunmuştur.
•
Ankette yer alan "Tesisinizde konaklayan engellilerin geliş nedeni nedir? Mümkünse
% değerleri ile birlikte her bir kutunun karşısına X işareti koyunuz"
sorusuna yüzde 78 tatil, yüzde 9 oranlarında sağlık ve kültür gezileri ve yüzde
4 oranında da iş seyahati olarak saptanmıştır.
Engelliler Turistlerin
Geliş Nedenleri :
•
Ankette yer alan "Tesisinizde konaklayan engelliler turist sayısını
artırmak için aşağıdaki faaliyetlerden hangilerini yapmaktasınız?"
sorusuna yüzde 50 "Gerekli düzenlemeler yapılarak", yüzde 13
"Yeterince tanıtım yapılarak" ve "Özel turlar
düzenlenerek", yüzde 25 "Personel eğitilerek" denmiştir.
Engelliler Turizmini
Artırmak İçin Yapılan Faaliyetler :
•
Ankette yer alan "Engelliler turizmi için düşünceleriniz nedir? Lütfen belirtiniz"
sorusuna verilen yanıtlar aşağıda düzenlenerek verilmektedir.
−
Engelliler ile ilgili tesisin tamamen ayrı olması gerektiğini düşünüyorum.
−
Onlarda bu toplumun bir parçası olduğu için onlara imkan verilmesi gerekir.
30
−
Engelli insanlarında diğer insanlar gibi yaşaması en doğal hakları.
Normal
insanların yararlandığı tüm imkanlardan engellilerinde yararlanması gerektiğini
düşünüyorum.
−
Engelli insanlar için ayrı bir altyapısı olan sadece engellilere özel olmak üzere
konaklama tesisleri inşa edilmelidir. Ancak, bu şekilde sadece onlara özel
animasyon programları düzenlenebilir. Tesislerin fiziksel yapısından tutup bu
tür tesiste özel eğitimli kişilerinde istihdam
edilebileceği planlanmalıdır.
−
Ülkemizde henüz bu bilinç gelişmemiş olmakla beraber özellikle son yıllarda
işletmeye açılan tesislerde bu konuya yönelik yatırımlar artmaktadır. Sadece turizm alanında değil keşke bu
gelişme sosyal yaşantımızda da gelişse.
−
Bu konuda son derece olumlu bir yaklaşım içindeyiz. Ancak Ankara'daki otel
şehrin konumu, iş, arz-talep nedeniyle böyle bir turizm söz konusu değildir. Yıl boyunca 2-3 kişiyi
geçmiyor gelen engelliler olarak.
−
Desteklenmesi gereken bir konu fakat otellerdeki düzenlemeler daha çok
şartnamelerde zorunlu olduğu için yapılmakta. Yatırım maliyetini arttırdığı
için çok fazla üzerine eğilinmemiştir. Geliştirilmesi gerekir bunun için
gerekli işletme bilincinin yaygınlaştırılması gerekir.
−
Bedensel ve zihinsel engellerin, kişilerin tatil hakkını etkilememesi gerektiğini
düşünüyoruz.
−
Sadece otellerin düzenleme yapması yeterli değildir. Belediyelerin, esnafın bu
misafirlere uygun düzenlemeler yapması bir bütün halinde uygulamalar yapması
gerekli olacaktır.
−
Engelliler müşterilerimizin de tatile hakkı var. Her tesiste onlar için düzenlemeler
yapılmalı. Daha özenli davranılmalı. Tatile çıkmaları için teşvik edilmeli
bunun içinde kendilerine uygun tesislerin tanıtımı iyi yapılmalı.
−
Tesisimizin fiziksel yapısı bedensel engelliler için uygun olmayıp, gerekli
düzenlemelerin yapılması programlanmaktadır. Öte yandan zihinsel ve işitsel engelli konuklar ağırlanabilmekte
ve spor imkanları yaratılabilmektedir.
−
Gerekli altyapı çalışmalarının maliyetleri çıkartılmış olup, düzenlemeler ivedilikle
yapılacaktır.
−
Sağlıklı insanlar gibi engelli insanlarında tatil yapmaya hakları olduğuna sonuna
kadar inanmaktayım. Bunun çekici ve cazip olması amacı ile Sağlık Turizmi
kapsamında Turizm
Bakanlığının işbirliğinde gerekli düzenlemelerin yapılması, tanıtıma önem
verilmesinin gerektiğine inanıyorum.
BÖLÜM ÜÇ
SONUÇ ve ÖNERİLER
Ülkemizde
engelliler turizmine yönelik olarak otellerdeki kapasite oranı, yerli ve yabancı
turistlerin miktarı, turizm sektöründe
engellilere yönelik düzenlemeler ve engelli turizmini artırmak için öneriler
incelenmiş ve araştırılmıştır.
31
Türkiye'de
engellilere yönelik turizm yatırımlarının
zorlayıcı özelliği Kültür ve Turizm
Bakanlığı'nın Turizm
Tesisleri Yönetmeliği, 6-7-2000 tarihli 24.101 sayılı Resmi Gazete'de
yayınlanan Bedensel engelliler için düzenlemeler ile belirtilmiştir. Yönetmelik
şöyle "Toplam kapasitesi 80 oda ve üzerinde olan konaklama tesisleri ile
eğlence merkezleri, günübirlik tesisler ve temalı parklarda, müşteriler
tarafından kullanılan tüm genel mahaller ile açık alanların bedensel engelli müşteriler tarafından da
kullanılabilmesini sağlayıcı fiziki düzenlemeler yapılır. Bu düzenlemeler, özel
işaretlerle belirtilir." şeklindedir.
Ayrıca
Bakanlık "T.C. Turizm
Bakanlığı Oteller İçin Sınıflandırma Formunda engellilere yönelik aşağıda
belirtilen maddeleri koymuştur:
•
Tesisin Çevresi ve Genel Görünümü Bölümünde
−
Tesis girişinde bedensel engelliler için düzenleme, (2 puan) (Yol ile giriş
kapısı arasında %6 meyili geçmeyen rampa)
•
Bahçeler (Müşteri kullanımına açık bahçesi olan tesisler için) Bölümünde
−
Bahçede bedensel engelliler için yapılan düzenleme, (2 puan) (Bahçe rampalı ise
meyili %6'dan az olan en az 180
cm genişliğinde düz ve engelsiz yollar.)
•
Asansör (Asansörde pil ya da batarya ile çalışan alarm tertibatı ile havalandırma
yoksa değerlendirmeye alınmaz) Bölümünde
−
Bedensel engelliler için kumanda düğmeleri yatay veya 90-130 cm yükseklikte asgari
80x120 cm ebadında asansörler, (3 puan) (Kapı genişlikleri en az 80 cm kabin içinde asgari 85-90 cm yükseklikte bar v.b. bulunacak)
•
Yatak Odaları Bölümünde
−
Bedensel engelliler için zemini uygun halı kaplı yatak odası düzenlemesi, (4
puan)
(Tek
kişilik odalar 17 m2'den,
giriş holü 150 cm'den,
dar kenarı 345 cm'den
az olmamak kaydıyla, iki kişilik odalar 20 m2'den, dar kenarı 380 cm'den küçük olmayacak,
dengesiz duran ve sivri köşeli eşyalar bulunmayacak,
elbise dolabı kapıları sürmeli ve askı yüksekliği 140 cm'den az olacak,
elektrik düğme ve prizleri en fazla 100 cm yükseklikte, radyatör ve borular
kapatılmış olacaktır.) (4 ve 26'ıncı maddelerden
puan alınması halinde değerlendirilir.)
•
Banyolar (Katlardaki genel banyolar için de geçerlidir) Bölümünde
−
Bedensel engelliler için düzenlenen oda banyoları, (4 puan) (136'ıncı maddedeki
şartlara ilaveten 70x160x55 cm ebadında küvet,
armatürler küvet boyunca yerleştirilmiş ve küvet başlarında yeterince geniş
oturma yerleri, tavana monteli ayarlanabilir sarkan tutma yerleri ve tutunma barları bulunacak, banyo kapısı
dışarı açılacak ve girişte
eşik
bulunmayacaktır.)
•
Diğer Üniteler ve Hizmetler Bölümünde
−
Bedensel engelliler için merdivenle çıkılan en az üç ünitede yapılan düzenleme,
(4 puan) (Lokanta, oturma salonu, gece kulübü, yüzme havuzu, otopark v.b.)
•
Genel Tuvaletler Bölümünde
−
Kapılar üzerinde bedensel engellilere ait olduğu vinyitlerle belirlenen lavabo
ve tuvalet düzenlemesi, (4 puan)
32
(Klozet
yükseltilmiş veya duvara monte edilmiş, şifon yerden en fazla 1 metre yükseklikte tutunma
barları yaralanabilir, lavabo ve yanası tekerlekli sandalyenin altına
girebileceği ve oturarak el yıkanabilecek yükseklikte olacak, tekerlekli
sandalyenin 90 derecelik dönüşüne uygun "140x110 cm" ebadında kaygan
olmayan bir alan bulunacaktır.) Yukarıdaki maddeler incelendiğinde istenen
düzenlemelerin sadece bedensel engelliler için olduğu görülmektedir. Görme ve
işitme engelliler için herhangi bir uygulama maddesi yoktur.
Yapılan
araştırma sonucuna göre otellerin odalarını yüzde 1 oranında engellilere ayırdıkları
belirlenmiştir. Bunun nedeni otel yöneticileri ile görüşmelerde şöyle belirtilmiştir:
1. Engelli konukların yeterince
talebinin olmaması,
2. Otellerde ayırdıkları odaların,
talebi karşılamaya yeterli olması,
3. Bazı turizmcilerin engelliler
konukları, diğer müşterilerin moralini bozmamak için konuk etmek istememesi,
4. Otellerde yer ayrılsa bile ülke
genelinde alt yapı olanaklarının çok sınırlı olması. Örneğin havaalanından
otele gelecek aracın olmaması gibi.
Elde
edilen bulgulara göre ülkemizde engelliler turizminin geliştirilmesine yönelik olarak aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir:
•
Engellilere hizmet verecek olan konaklama tesislerinin inşasına özel teşvik imkanları
sunulmalıdır. TURSAB’dan edinilen bilgilere göre ülkemizde 396,148 adedi turizm işletme belgeli ve
335,818’i belediye işletme belgeli olmak üzere toplam olarak 731,966 adet yatak
kapasitesi bulunmaktadır.
1999-2002
yılları ortalamasına göre ülkemizde yerli turist sayısı 8,094,230 yabancı
turist sayısı ise 7,569,006 kişidir. Yine aynı dönem için doluluk oranı
ortalaması %42.05’dir. 2000 Genel Nüfus Sayımı kesin sonuçlarına göre ülkemizin
nüfusu 67,803,927’dir. Yerli turist sayısını toplam nüfusa oranladığımızda
ülkemizdeki vatandaşların yaklaşık olarak % 11.94’ü turizm tesislerinde (1 ya da 1’den fazla kez)
konaklamaktadır. 2000 genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre ülkemizdeki engelliler
sayısı 1,234,139’dur ve toplam nüfus içerisindeki oranı %1.82’dir.engelliler
vatandaşlarımızın da yaklaşık olarak %11.94’ünün turistik tesislerde
konaklayacağını varsaydığımızda 147,356 engellininde bu olanaklardan
yararlanacağı sonucu çıkartılabilir. Engellilerin tek başlarına tatile
çıkmalarının mümkün olmadığı varsayıldığında 294,712 engelli ve refakatçisinin turizm konaklama tesislerinden
yaralanacağı sonucuna ulaşılabilir. Mevcut yatak kapasitemizden yerli ve
yabancı olmak üzere toplam olarak 15,663,236 kişi (7,569,006+8,094,230)
yararlanmaktadır.
Bu
veriler dikkate alındığında yalnızca engelli vatandaşlarımıza yönelik olarak
gerekli yatak kapasitesi ve konaklama tesisi sayısı aşağıdaki gibi
hesaplanabilir: (294,712*731,966)*(0.4205) / (15,663,236)= 5,791 adet yatak 1
tesisin ortalama 268 adet yatak kapasitesi olduğu varsayıldığında 5,791/268=(yaklaşık)
22 adet engellilere yönelik konaklama tesisine gereksinim olduğu sonucuna
ulaşılabilir. Bu sayı
hesaplanırken yabancı engelli turistler dikkate alınmamıştır.
33
Sonuç
olarak, yukarıdaki hesaplamalar dikkate alındığında engelliler için 5,791 adet
yatak kapasiteli konaklama tesislerinin inşa edilmesi ya da mevcut durumdaki
atıl kapasitedeki konaklama tesislerinin engellilere yönelik olarak yeniden
düzenlenmesi önerilmektedir. Her iki uygulama için de özel teşvik mekanizmaları
geliştirilebilir.
•
Engellilere yönelik inşa edilmiş olan konaklama tesislerinin yurt içi ve dışında
etkili pazarlama politikaları uygulamaları gerekmektedir.
•
T.C. Kültür ve Turizm
Bakanlığı tarafından konaklama tesisleri için yayımlanmış olan sınıflandırma
esasları arasına konuşma ve görme engelli için gerekli düzenlemeler
eklenmelidir.
•
Otellere verilmekte olan Özel İşletme Belgeleri’nde engellilere yönelik özel uygulamaların
eklenmesi gerekmektedir.
•
Kaplıca tesislerinin engellilerin kullanımına uygun hale getirilmesine yönelik
uygulamalar teşvik edilmelidir.
•
Engelliler haftasında bir gün “Engelliler Turizmi” konusuna ayrılabilir. Böyle bir
düzenleme İl Özel İdareleri tarafından engellilere yönelik çeşitli etkinlikler
düzenlenerek kutlanabilir.
•
Engellilerin konaklama tesislerinde (santral, kat hizmetleri, mutfak, bahçe düzenleme
vb birimlerde) istihdam edilmesine yönelik özel teşvikler geliştirilmelidir. Bu
amaçla çalışabilir durumdaki engellilerin özel eğitim programlarına alınması ve
bu sayede meslek edinmeleri sağlanmalıdır.
•
Havaalanlarında engelliler dikkate alınarak gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
•
Engellilerin turizm
konusundaki taleplerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır.
•
Otellerde çalışan personelin engellilere nasıl davranılması gerektiği konusunda
özel olarak eğitilmesi gerekmektedir.
•
Otel personeli engellilerin şikayetlerine duyarlı davranmalı, şikayetleri anında çözülmeli ve tekrarı önlenmelidir.
•
Engellilere konaklama tesisinden ayrılmaları sırasında memnuniyet düzeylerinin
belirlenmesi amacıyla anketler doldurtulmalıdır.
•
Konaklama tesislerindeki yangın merdivenlerinin engelliler dikkate alınarak yeniden
düzenlenmesi gerekmektedir.
•
Otellerde engellilere ayrılan odalar, girişte ve manzaralı yerlerde yapılmalıdır.
34
•
Rampaların kenarlarına tutunma barları konmalıdır.
•
Portatif rampalar temin edilmeli ve gerektiğinde kurularak engellilerin kullanımına
sunulmalıdır.
•
Havuzlarda lift yoksa yüzdürme yelekleri bulundurulmalı ve özel olarak eğitilmiş
personelin engellilere yardımcı olmaları sağlanmalıdır.
•
Otellerde yedek tekerlekli sandalyeler bulundurulmalıdır.
KAYNAKÇA
•
Aköz, E. (2001). Engelliler Kişilere Uyarlanmış Yapı(1.Basım). İstanbul: OFD Omurilik
Felçliler Derneği.
•
Davies, T. (1946). Accessible Design For Hospitality: ADA Guidelines For Planning
Accessible Hotels, Motels And Other Recreational Facilities/ Thomas D. Davies,
Kim A. Beasley. New York: Mc Graw-Hill.
•
Department of Justice (1994). Code Of Federal Regulaitons/28 CFR Part 36.
Nondiscrimination On The Basis Of Disability By Public Accomodations And In
Commercial Facilities.
•
MENGÜÇ, Ali Fuat, (2002): "Turizm,
Seyahat ve Engelliler", Eğitim, MEB Yayınları, Sayı/29, Yıl:3.
•
TURSAB Bilgilendirme Raporu
•
Turizm Tesisleri
Yönetmeliği, Kültür ve Turizm
Bakanlığı, 2000.
•
"Turizm Bakanlığı
Oteller İçin Sınıflandırma Formu", Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2000.
•
http:/www.tursab.org.tr/Dergial/232/bodrumengelli.htm
•
http:/www.die.gov.tr
•
http:/www.kultur.gov.tr/portal/default_tr.asp?BELGENO=19545
•
http:/www.sath.org
•
http:/www.radar.org.uk
•
http:/www.access-travel.co.uk
•
http:/www.access-board.gov/adaag/html/adaag.htm, Mayıs 2003.
35
Yorumlar
Yorum Gönder