“Engeli Haklarını Korumak ve Geliştirmek”

“Engeli Haklarını Korumak ve Geliştirmek”

---

Genel Sekreter
GENEL MÜDÜRLÜK II: DEMOKRASİ
İNSAN HAKLARI VE AYRIMCILIKLA MÜCADELE DİREKTÖRLÜĞÜ SOSYAL UYUM VE ENTEGRASYON BİRİMİ
26 Eylül 2012
CS-RPD(2012)12
Engelli Hakları Uzmanlar Komitesi (CS-RPD)
“Engeli Haklarını Korumak ve Geliştirmek”
Makale

AK Sosyal Uyumdan Sorumlu Bakanlar İkinci Konferansına Katkı 11-12 Ekim 2012 İstanbul, Türkiye

CS-RPD Raportör: Syn Robert BECHINA, Avusturya CS-RPD Başkanı

10 Eylül 2012 tarihinde Engeli Hakları Uzmanlar Komitesi (CS-RPD) Tarafından Mutabakata Varılarak Kabul Edilmiştir.

---

Engelli Hakları Uzmanlar Komitesi (CS-RPD) öncelikle Avrupa Konseyi Sosyal Uyumdan Sorumlu Bakanlar Konferansı’nı 2009 yılı Şubat ayında Moskova’da gerçekleştirilen Avrupa Konseyi Sosyal Uyum 1’inci Konferansı ile başlayan bu uluslararası diyalogu devam ettirmesinden dolayı tebrik etmektedir.

Konferans’ın başlığında da açıkça ifade edildiği üzere toplantının amacının:

“Herkes için güvenli bir gelecek inşa etmek: Özellikle kriz dönemlerinde hassas grupların korunması ve güçlendirilmesi Sosyal sürdürülebilirliğin kuşaklararası dayanışma ile gerçekleştirilmesi” olarak belirlenmesi CS-RPD’ye, tüm üyelerinin esenliklerinin sağlanması ve korunması yolunda toplumların karşılaştıkları zorluklar karşısında, bir takım genel prensip ve gelişmeleri belirleme olanağı vermektedir.

Aşağıdaki makale:
• CS-RPD’nin oluşum amacı nedir ve konferansa ne şekilde katkıda bulunabilir?
• Bu makale CS-RPD tarafından hangi amaçla hazırlanmıştır?
• Bu makalenin ne gibi katkıda bulunması beklenmektedir?
gibi sorulara yanıt verme amacı taşımaktadır.

Özet: özellikle dezavantajlı gruplar açısından farkındalık yaratmanın her zamankinden daha önemli hale geldiği düşünüldüğünde ve engelliler için hak-temelli bir yaklaşım bağlamında, önemli bir konferans gerçekleştirildiğinde engelli insanların durumlarının gündeme getirilerek, kamuoyunun dikkatinin engellilerin özel durumlarına çekilmesi Avrupa Konseyi’ne ait bir fikirdir. Bunun altında yatan fikir, bilgi ve iyi uygulama örneklerinin paylaşılmasının kolaylaştırılması ve desteklenmesi yoluyla insanların ve siyasetin yönlendirilmesi ve böylelikle engellilerin yaşam koşullarının ve hayat kalitelerinin iyileştirilmesidir.

Bu bağlamda, Avrupa Konseyi’nin engellilerle ilgili faaliyetleri açısından temel siyasi enstrümanı Avrupa Konseyi 2006-2015 Engelliler Eylem Planı (Rec(2006)5 Üye Ülkeler Bakanlar Komitesi). Bu eylem planı, engellilerin haklarını ve topluma tam katılımlarını desteklemektedir.

CS-RPD, AK üyesi 47 ülkenin tamamının, uluslararası tecrübe paylaşımına destek vermeyi taahhüt ettikleri bir komitedir.

7 Haziran 2010 tarihinde AK Bakanlar Komitesi tarafından kabul edilen Avrupa Konseyi Yeni Sosyal Uyum Stratejisi ve Eylem Planı’nda belirtildiği gibi: “Bölünmüş ve eşitlikten uzak toplumlar adil olmadıkları gibi, uzun dönemde istikrarı da koruyamazlar”.

2003 yılında İspanya’nın Malaga şehrinde düzenlenen Engellilere Yönelik Entegrasyon Politikalarından Sorumlu Bakanlar 2’nci Avrupa Konferansı’nda ortaya çıkan, Avrupa Konseyi 2006-2015 Engelliler Eylem Planı’nda belirtildiği gibi: “Temel amaç, engellilerin topluma tam katılımlarının sağlanmasıdır”.

Avrupa Konseyi, sosyal uyumun daha geniş bir Avrupa’nın en önemli gereksinimlerinden biri olduğunu beyan etmiştir. Engellilerin ihtiyaçları açısından: farklılıklara saygı, insan hakları ve sosyal haklar, ayrımcılık yapmama, fırsat eşitliği ve özelikle engelli hakları konusunda faaliyet gösteren örgütler olmak üzere, engellilerin ve onları temsil eden kuruluşların karar alma süreçlerine katılımları, sosyal uyumun inşa edileceği temeli oluşturmaktadır.

2

---

2006 yılında Rusya Federasyonu’nda düzenlenen Avrupa çapındaki Konferans’ta uygulamaya konulması kararı verilen Avrupa Konseyi 2006-2015 Engelliler Eylem Planı’nda belirtildiği gibi, engelli haklarına ilişkin herhangi bir çağdaş politikanın amacı: “engellilerin yaşam kalitelerinin, topluma dâhil edilmelerinin ve aktif katılımlarının iyileştirilmesi ile fırsat eşitliği ve ayrımcılıkla mücadelenin güçlendirilmesi” olmalıdır.

Hükümet ve devletlerin sosyal uyuma ilişkin temel sorumlulukları olduğu tartışılmazdır. Sonuç olarak, hükümet ve devletlerin siyasi ve ekonomik tercihlerinin günlük yaşamı, bilhassa hassas grupları etkilediğinin farkında olunmalıdır. Geleceğe güvenin yeniden sağlanması bireylere sadece ailevi ve mesleki arzularını sürdürme fırsatı vermek demek değil aynı zamanda barış, güvenlik veya sosyal adalet gibi daha küresel hedeflere yönelmek demektir.

Bu yaklaşım politik bir taahhüt gerektirmektedir. Genel olarak sosyal uyum veya özellikle engelli kişilerin durumu tek tip bir yaklaşıma bağlanamaz ve böyle bir yaklaşımla başarı sağlanamaz. Farklı koşullar farklı yaklaşımlar gerektirmektedir.

Kapsayıcı toplum için öncelikle ayrımcılığa karşı etkin korunmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Farkındalık yaratma önemli bir etkendir ancak asıl çözüm bağlayıcı kanunlardır! Eşit fırsatların sağlanabilmesi için toplumda daha büyük yapısal değişiklikler gerçekleşmelidir. Başarılı sosyal içerme ikinci olarak temelde pek çok açıdan engellerin olmamasıyla ilişkilendirilir. Sosyal engeller birden bire kendiliğinden ortaya çıkmamaktadır. Davranış ve düşünceler farklılık yaratmaktadır. Farklı insanlarla karşılaşmak ve çeşitli tecrübelere sahip olmak farklı ve açık bir kişilik geliştirmektedir. Son olarak engellilerin ve onların haklarını savunun örgütlerin toplumsal hayata katılımı Engelli Haklarına Dair BM Sözleşmesi için oluşturulan Ad Hoc Komitesinin sloganında anlatılmaktadır “Bizsiz Bizim Hakkımızda Hiçbirşey”

Şayet birey ayrımcılığa maruz kaldığı için veyahut temsil edilmediği için veya engeller yüzünden düşüncelerini dile getiremiyorsa tüm diğer haklarının da tehdit altında olduğu şüphesizdir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 2. maddesinde belirtildiği gibi Eşitlik veya ayrımcılık yapılmama ilkeleri yeniden tasdik edilmelidir. Engelli Hakları Sözleşmesi (CRPD) ve Avrupa Konseyi 2006-2015 Engelliler Eylem Planı bu tür uluslararası belgelerin uygulanmasını sağlayacak Avrupa bölgesel araçlarıdır. Engellilerin sosyal hakları Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve kültürel Haklar Sözleşmesinde evrensel düzeyde ve Avrupa Sosyal Şartında (gözden geçirilmiş) bilhassa” engellilerin toplumsal yaşamda yer alma, bağımsız olma ve sosyal bütünleşme hakkı” olan 15. Madde ile Avrupa düzeyinde yasal olarak korunmaya alınmıştır.

Bugün CS-RPD’nin taahhütlerinden biri de engelliliğin insan çeşitliliğinin bir parçası olduğu konusunda farkındalık yaratmadır. Dolayısıyla toplumdaki temel paradigmanın değişmesi ve Avrupa Konseyi Engelliler Eylem Planında da belirtildiği gibi: engellinin topluma katkısı olmayan ve bakıma ihtiyacı olan hasta kişi olarak görülmesi algısından uzaklaşıp toplumun tam katılımcı bir bireyi olarak hak ettiği yere gelebilmesi için önündeki engellerin kaldırılmasına ihtiyaç duyulan kişi olarak görülmesi algısının yerleşmesidir.” Engellilerin karşılaştığı engellerin ortadan kaldırılması ihtiyacına ancak Evrensel Tasarımın kullanılmasıyla, istihdam ve ticaret akışının (araştırma, imalat, kurulum vb) sağlanması açılarından sürdürülebilir ekonomik kalkınmayla sağlanabilir ve sosyal uyuma daha fazla katkı sağlayabilir.

Avrupa Konseyi’nin hükümetler arası yapılar reformu ve faaliyetleri göz önüne alındığında engellilerin faaliyetlerinin Avrupa Konseyi ve Üye ülkeler için hala çok şey ifade ettiğini
3

---

söylemek yanlış olmaz.İşte bu yüzden CS-RPD, engellilere ilişkin bir önceki komiteninkine, CAHPAH ( AK Engeliler 2006-2015 Eylem Planı Avrupa Koordinasyon Forumu), benzer yetkilere sahip bir yetkiyi, yani 2011 yılı sonuna kadar doğrudan AK Bakanlar Komitesi’ne karşı sorumlu olma yetkisini almıştır.

Engelli politikalarını değerlendirme kriterlerini detaylandırma (İlerleme Gözden Geçirme Yöntemi ve Değerlendirme Kriterleri, CAHPAH(2011)12, 30 Kasım 2011) veya engellilerin siyasal ve kamusal hayata katılımına ilişkin CM/Rec(2011)14 sayılı Tavsiye Kararı ve engelli kız çocuklarının ve kadınların haklarının korunması ve desteklenmesine ilişkin (13 Haziran 2012) CM/Rec(2012)6 sayılı Tavsiye Kararı gibi Üye Devlet Bakanları Komitesinden çıkan tavsiye kararları veya engellilerin yaşam tecrübelerinden örneklerin derlenmesi (CAHPAH- PPL-T(2010)3 E rev, 13 Eylül 2011) gibi geçmişteki çalışmalarımıza ilaveten gelecekteki faaliyetlerimiz de sonuç odaklı yardım faaliyetleri ile daha güçlü bir bağa ve olumlu etkileşime sahip olacaktır.

CS-RPD vatandaşlar ve toplulukların önemli bir rol oynadığı üye devletler arasında bilgi ve iyi uygulama örneklerine ilişkin değişimin daha da geliştirilmesi konusunda kararlılık göstermektedir. 2012-2013 yıllarında CS-RPD genç ve çocuk engellilerin genel okullarda eğitim alma hakkı dahil tüm haklarının korunmasını ve desteklenmesini artırmayı ve engellilerin kültürel, sosyal, sportif ve turistik faaliyetlere daha fazla erişebilmeleri için çalışmayı hedeflemektedir. Cinsiyet eşitliği ilkesi Avrupa standartlarının oluşturulmasını veya üye ülkelerdeki kapasitenin güçlendirilmesini hedefleyen tüm faaliyetleri vurgulamaktadır. 2014- 2015 yılı için yeni projeler geliştirilmek zorundadır; 2015 yılından sonraki dönem içinse, Avrupa Konseyinin daha uzun vadeli planları arasında 47 Avrupa ülkesinde engeli politikaları için yeni bir rehber tasarlama yer alacaktır.

Sonuç olarak CS-RPD Bakanlar ve sosyal uyum konusundaki kıdemli uzmanların Avrupa’daki engellilerin toplumsal yaşama katılımı, sosyal içermesi ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi konusunda oynaması gerektiği önemli role dikkat çekmeyi istemektedir. Ekonomik zorlukların yaşandığı dönemde doğru kararlar engellileri güçlendirecek, güvenli bir gelecek için güven inşa edecek ve böylece daha katılımcı ve proaktif yaşam sürdürmelerini sağlayacaktır.

CS-RPD engelliler de dahil olmak üzere tüm vatandaşlar için büyük önem taşıyan sosyal uyum konusunda mevcut ve gelecek diyaloglara katılım sağlanmasına önem vermektedir.
4