BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ ÖZÜRLÜ HİZMET BİRİMLERİ YÖNETMELİĞİ
(Resmi Gazete
Tarihi: 16.08.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26261)
BÜYÜKŞEHİR
BELEDİYELERİ ÖZÜRLÜ HİZMET BİRİMLERİ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç,
Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; büyükşehir belediyesi ve mücavir
alanları içerisinde yaşayan özürlülerin, toplum hayatına katılımını
kolaylaştıracak ve toplumsal fırsatlardan özürlü olmayan diğer bireyler gibi
eşit faydalanmalarını sağlamak üzere; büyükşehir belediyelerinde özürlülerle
ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, bakım, sosyal
ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri verecek olan özürlü hizmet birimlerinin
kuruluş, işleyiş ve görevleri ile bu birimde çalışan personelin, yetki,
sorumluluk ve görevlerine ilişkin usul ve esaslarını düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, büyükşehir belediyelerinde oluşturulan özürlü
hizmet birimlerini kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir
Belediyesi Kanununun Ek 1 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte yer alan:
a) Bakım: Durumları gereği toplum içerisinde bağımsız yaşama becerilerini
kazanamayan veya kaybeden, rehabilitasyondan yararlandığı halde özel ilgi
destek ve korunmaya gereksinim duyan bireylere verilen hizmetleri,
b) Birim: Büyükşehir belediyelerinde özürlülerle ilgili bilgilendirme,
bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki
rehabilitasyon hizmetlerini vermek amacıyla oluşturulmuş özürlü hizmet
birimini,
c) Bilgilendirme: Özürlülerle ilgili mevcut programları ve hizmetleri içeren
bilgilerin; özürlülere, ailelere ve bu konuda çalışan kişilere sağlanmasını,
ç) Bilinçlendirme: Özürlülerin diğer insanlarla aynı haklara ve yükümlülüklere
sahip olduklarını, toplumsal hayata tam katılımlarına yönelik engelleri ortadan
kaldırmak amacıyla yapılan çalışmaları,
d) Danışmanlık: Birimden yararlanan özürlü bireylerin ve ailelerin özürlülükten
kaynaklanan bireysel, ailevi, sosyal, hukuksal sorunları ve hakları konusundaki
hizmetleri ile özürlülerin ve ailelerinin problemlerine gerçekçi çözümler üretilmesi
için yapılan çalışmaları,
e) Mesleki rehabilitasyon: Fiziksel, zihinsel ve duygusal yetersizlik sonucu
emniyetli ve uygun bir işe ihtiyacı olan özürlü bireylerin yaşanılan bölgenin
işgücü talebi dikkate alınarak iş ve meslek sahibi olmasını, uygun çalışma
becerileri kazanmasını, yerleştirildiği iş yerinde izlenmesi ve uyumu
çalışmalarını,
f) Özürlü: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel,
ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi
nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada
güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek
hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiyi,
g) Sosyal rehabilitasyon: Özürlü bireyin ve ailesinin sosyal hayatta
karşılaştığı her türlü sorunlarının tanımlanmasına ve çözümlenmesine yönelik
çalışmalarla, özürlü ve ailesinin sosyal hayata katılımlarını amaçlayan
çalışmaları,
ğ) Sosyal yardım: Yoksulluk içinde olup da temel ihtiyaçlarını karşılayamayan
ve yaşamlarını en düşük seviyede dahi sürdürmekte güçlük çeken özürlülere ve
ailelerine yapılan ayni ve nakdi yardımları,
h) Toplum temelli rehabilitasyon: Özürlülerin rehabilitasyonunda halkın
sorumluluk alması, hizmet dağılımının geliştirilmesi, eşit fırsatlar sağlanması
ve özürlü haklarının iyileştirilmesi ve korunmasını hedefleyen çalışmaları,
ı) Yönlendirme: Özürlü bireylerin toplum içinde rehabilitasyonu, sosyal uyumu
ve fırsatların eşitlenmesini sağlamaya yönelik, özürlü ailelerin kendi
kendilerine yardım grupları geliştirmelerine ve özürlü olmayan bireylerin
özürlüler hakkındaki olumsuz tutumlarının değiştirilmesine yönelik yapılan
çalışmaları
ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Özürlü
Hizmet Birimi
Birimin kurulması
MADDE 5 – (1) Birim, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 21 inci
maddesi gereğince, büyükşehir belediyelerinde belediye meclisi kararı ile norm
kadro ilke ve esaslarına uygun olarak kurulur. Birim, meclis kararında
gösterilmek kaydıyla büyükşehir belediyesinin nüfus, ihtiyaç ve bütçe
imkanlarına göre bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, eğitim,
danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri ile özürlülerin
yaşamlarını kolaylaştırıcı hiyerarşik kademelerden meydana gelir.
Birimin temel çalışma ilkeleri
MADDE 6 – (1) Özürlülerin çağdaş hizmet anlayışı ile kentsel imkanlardan
yararlanarak, yaşamlarını güven, sağlık ve mutluluk içinde sürdürmelerini
gerçekleştirmede;
a) Temel insan haklarına saygılı ve insan onuruna yakışır olmasını,
b) Toplumsal bütünleşmeyi sağlayıcı olmasını,
c) Katılımcı ve paylaşımcılığın esas alınmasını,
ç) Fırsat eşitliğine dayalı olmasını,
d) Hizmetlerin etkin, verimli, kaliteli, sürdürülebilir, ulaşılabilir,
erişilebilir, ücretsiz veya indirimli olmasını
sağlamak birimin temel çalışma ilkeleridir.
Birimin işleyişi
MADDE 7 – (1) Birim, büyükşehir belediye başkanı veya genel sekreterin
belirleyeceği esaslar çerçevesinde kuruluş şemasında gösterilen genel sekreter
yardımcısı veya ilgili diğer amire bağlı olarak çalışır.
(2) Birim, çalışma alanları ile ilgili olarak büyükşehir belediyesinin yetkili
organlarında görüşülecek konular hakkında ön bilgi hazırlayarak ilgililere
sunar.
(3) Birim ilgili kurum ve kuruluşlarla, üniversitelerle, meslek odalarıyla veya
sivil toplum kuruluşlarıyla özürlülere yönelik yapılacak bilgilendirme,
bilinçlendirme, yönlendirme, eğitim, danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki
rehabilitasyon hizmetleri ile özürlülerin yaşamlarını kolaylaştırıcı
çalışmaları koordine eder.
Birimin görevleri
MADDE 8 – (1) Birimin görevleri şunlardır:
a) Özürlü bireylerle ilgili veri tabanı oluşturmak.
b) Özürlülerin toplum hayatı ile bütünleşmelerini sağlayıcı ve kolaylaştırıcı
çalışmaları yürütmek, sportif, sosyal ve kültürel aktiviteler yapmak, teşvik
etmek ve yaygınlaştırmak.
c) Üniversiteler, özel kuruluşlar, özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf,
dernek ve bunların üst kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşlarıyla ortak çalışmalar yaparak özürlülere yönelik
toplum temelli rehabilitasyon programlarını uygulamak.
ç) Birime başvuran özürlü ve ailelerine psiko-sosyal danışmanlık ve rehberlik
hizmetleri vermek, özürlülükle ilgili konularda eğitilmelerini,
bilgilendirilmelerini ve bilinçlenmelerini sağlayıcı, konferans, seminer,
sempozyum gibi etkinlikler düzenlemek.
d) Özürlülüğü önlemeye yönelik kitap, dergi, broşür gibi basılı, sesli ve
görsel yayınları hazırlamak, yayımlamak ve dağıtmak.
e) Özürlü ve aileleri için bilgilendirme, bilinçlendirme hizmetleri vermek, bu
hizmetleri verecek personelin teknik bilgi ve beceriye sahip olması için
gerekli eğitimi almasını sağlamak.
f) Özürlüleri nitelikli işgücü haline getirerek, çalışma yaşamına katılmalarını
sağlamak üzere mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları için başvuran
özürlüleri değerlendirerek uygun mesleki rehabilitasyon ve mesleki eğitimleri
vermek.
g) Ekonomik durumu yetersiz özürlülere ayni ve nakdi yardım yapmak.
ğ) İhtiyaç halinde özürlülerin durumlarına uygun araçlarla bulundukları
mekanlardan hastane, okul ve rehabilitasyon merkezi gibi yerlere ulaşımlarını
sağlamak.
h) Bakıma muhtaç özürlülere ve yaşlılara bakım hizmeti sunmak veya bu hizmeti
ilgili mevzuat gereğince satın almak.
Birim personeli
MADDE 9 – (1) Birimde; norm kadro ilke ve esasları çerçevesinde sosyal
çalışmacı, psikolog veya psikolojik danışmanlık ve rehberlik uzmanı, eğitimci,
teknik öğretmen görevlendirilmesi asıldır. Bunun dışında birimde ihtiyaca göre
diğer teknik, idari ve yardımcı hizmetler alanında personel
görevlendirilebilir.
Birim personelinin nitelik, görev, yetki ve sorumlulukları
MADDE 10 – (1) Birim personelinin nitelik, görev, yetki ve sorumlulukları
ile personelde aranacak şartlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Birim amiri, özürlüler alanında en az beş yıl çalışmış ve yüksek okul mezunu
olup, aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
1) Mevzuat çerçevesinde verilen bütün
görevleri noksansız olarak yapmak ve yaptırmak.
2) Özürlülere ve ailelerine verilen bütün hizmetlerin en iyi ve birimin amacına
uygun bir şekilde yapılmasını sağlamak.
3) Özürlülerin fiziksel ve ruhsal sağlıkları, kazalardan korunmaları, yeterli
ilgi ve yardımı görmeleri hususunda gerekli tedbirleri almak.
4) Birim ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli tedbirleri almak, araç ve
gereçler ile demirbaşların bakımlı, temiz her an hizmete hazır şekilde
bulundurulmasını, kayıtlarının ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılmasını
sağlamak.
5) Birim personel ihtiyaçlarını zamanında tespit etmek, ilgili bölüme
bildirmek,
6) Personelin hizmetine ilişkin eğitim imkanlarının geliştirilmesini ve hizmet
içi eğitimin uygulanmasını sağlamak.
7) Birimin işleyişi, ihtiyaçları ve karşılaşılan sorunları kapsayan aylık ve
yıllık periyodik faaliyet raporu hazırlamak.
8) Mevzuatla verilen diğer görevleri yapmak.
b) Sosyal çalışmacı; sosyal hizmet alanında yüksek öğrenim görmüş olup,
aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
1) Birime başvuruları kabul edilen özürlülerin sosyal incelemesini yapmak.
2) Özürlülerin ihtiyacını tespit etmek, ilgili yerlere yönlendirmek.
3) Kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve gönüllüler ile
işbirliği yapılmasını sağlamak.
4) Özürlülerin, toplum tarafından
kabullenilmesi için gerekli mesleki çalışmaları yapmak.
5) Bölgenin sosyal gelişim planlamalarını ilgili meslek elemanlarıyla
işbirliğinde yapmak.
6) Mesleki inceleme ve araştırmalar yapmak, hizmetlerin geliştirilmesini
düzenleyerek izlemek.
c) Psikolog veya psikolojik danışmanlık ve rehberlik uzmanı; alanında yüksek
öğrenim görmüş olup, aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
1) Özürlülük nedeniyle aile ve çevre ilişkilerinde ortaya çıkan psikolojik
sorunları çözmek için özürlü ve aileleri ile gerekli çalışmaları yapmak.
2) Özürlü ve ailelerini bilgilendirme ve bilinçlendirmeye yönelik faaliyetleri
yapmak.
3) Özürlülerin ihtiyacını tespit etmek, ilgili yerlere yönlendirmek.
4) Birime başvuran özürlülerin yetenek ve ilgilerine göre çeşitli işlerle
meşgul olmalarını sağlayacak etkinlikleri programlamak ve uygulamak.
5) Özürlülerin ve ailelerinin zihinsel, duygusal ve sosyal yönden üst düzeyde
gelişmesine yardımcı olmak, kazandıkları bu bilgi birikimini, mesleki, sosyal
ve özel yaşamlarında etkin bir şekilde kullanmalarını sağlamak.
6) Mesleki inceleme ve araştırmalar yapmak, hizmetlerin geliştirilmesini
düzenleyerek izlemek.
ç) Eğitimci; özel eğitim alanında yüksek öğrenim görmüş olup, aşağıdaki görev,
yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
1) Özürlülerin günlük aktivitelerini bağımsız olarak yapabilmeleri için uygun
programlar hazırlamak, geliştirmek ve uygulamak.
2) Özürlülerin iş, beceri ve uğraşıları ile ilgili programları hazırlamak.
3) Ailelere özel eğitim teknik, yöntem ve materyali ile bunların amaca uygun
olarak evde kullanılması konusunda rehberlik etmek.
4) Mesleki inceleme ve araştırmalar yapmak, hizmetlerin geliştirilmesini
düzenleyerek izlemek.
d) Teknik öğretmen; alanında yüksek öğrenim görmüş olup, aşağıdaki görev, yetki
ve sorumlulukları yerine getirir:
1) Özürlüye belli iş dallarında temel bilgi ve beceri kazandırıp, bir iş
edinebilmelerini sağlamak.
2) Mesleki rehabilitasyon ve eğitim programlarının hazırlanması ve
uygulanmasını sağlamak.
3) Özürlülerin performansları düzeyinde mesleki eğitim çalışmalarını yürütmek.
4) Mesleki inceleme ve araştırmalar yapmak, hizmetlerin geliştirilmesini
düzenleyerek izlemek.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Çeşitli
ve Son Hükümler
Hizmetlerden yararlanmak için istenecek belgeler
MADDE 11 – (1) Birime hizmet almak için başvuranlardan istenecek belgeler
aşağıda gösterilmiştir:
a) Talep veya kayıt formu,
b) Sağlık kurulu raporu veya Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından verilmiş
özürlü kimlik kartı,
c) İkametgah belgesi,
ç) Nüfus cüzdanı fotokopisi.
(2) Özür oranı nüfus cüzdanına işlenmiş olanlardan (b) bendindeki belgeler
istenmez.
Yardım esasları
MADDE 12 – (1) Birimin sosyal yardımlarından yararlanacak olan özürlü ve
ailelerine yapılacak yardımlarda; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarından
yardım alanlarda aranan ölçütlerin aranması asıldır.
Özürlülere yönelik gönüllü hizmetler
MADDE 13 – (1) Birim özürlülere yönelik olarak; üniversiteler, özel
kuruluşlar, özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst
kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları; kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşları ile işbirliği halinde, 9/10/2005 tarihli ve 25961 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan İl Özel İdaresi ve Belediye Hizmetlerine Gönüllü Katılım Yönetmeliği
hükümlerine göre gönüllülük esasına dayanan hizmetlerin yapılmasını temin eder.
Düzenleme yapma yetkisi
MADDE 14 – (1) Büyükşehir belediyeleri,
bu Yönetmelikle ilgili hususlarda, bu Yönetmeliğe aykırı olmamak
kaydıyla belediye meclisinin kararı ile düzenleme yapabilir.
Yürürlük
MADDE 15 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 16 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini İçişleri Bakanı yürütür.
GENEL GEREKÇE
7/7/2005 tarihli ve 25868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 40 ıncı maddesi ile 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa eklenen ek 1 inci maddesinde;
Büyükşehir belediyelerinde özürlülerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek üzere özürlü hizmet birimleri oluşturulur. Bu birimler, faaliyetlerini özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşlarıyla işbirliği halinde sürdürürler. Özürlü hizmet birimlerinin kuruluş, görev, yetki, sorumluluk ve işleyişine ilişkin usul ve esaslar Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.” hükmü bulunmaktadır.
Ayrıca, Büyükşehir Belediyesi Kanununun 18 inci maddesinde, büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri arasında, “Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, özürlülerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere özürlü merkezleri oluşturmak.” hükmü yer almıştır.
Bireyin söz konusu olduğu her yerde özürlülük ve özürlüler söz konusu edilebilmektedir. Geniş açıdan bakıldığında özürlüler konusu çok çeşitli disiplinleri ilgilendirdiğinden hizmet türü ve alanı da bu oranda çeşitlilik gösterir.
Özürlüler toplumun saygın bir üyesi sıfatıyla yer almak durumundadır. Aynı şekilde sağlıklı ve dengeli bir toplumun oluşturulabilmesi bütün bireylerin maddi ve manevi varlıklarının korunup geliştirildiği, sosyal hayatın her alanına serbestçe girip çıkabilen, kendisi, ailesi ve toplumla barışık geleceğe güvenle bakan bireyler yetiştirmekle mümkün olmaktadır.
Özürlülük konusu, herkesin olduğu gibi sağlık, eğitim ve çalışma gibi temel alanları, ekonomik yönden desteklenmeyi, sosyal hizmetleri, fiziksel çevrenin özürlülere uygun düzenlenmesi ve sosyal etkinlikler olmak üzere geniş bir alanı ilgilendirmektedir.
Türkiye nüfusunun % 80’i toplam sayıları 3225 olan belediye alanlarında yaşamaktadır. Bu nüfusun yaklaşık yarısının ise 16 büyükşehir belediyesi sınırları içinde bulunduğu kabul edilir. Sonuç olarak, özürlülerin % 40 ının 16 büyükşehirde yaşadığını söylemek mümkündür.
1950 yılından itibaren yoğun gelişme kaydeden şehirleşme 1980 de % 45.4, 1990 yılında % 55.4’ e ulaşmıştır. Günümüzde ise Devlet Planlama Teşkilatının kabulüne göre Türkiye’nin şehirleşme oranı % 66 dır. Dolayısıyla, şehirleşme artış kaydettikçe büyükşehirler de gelişmeye paralel olarak kentsel alan ve nüfus açısından büyümektedir. Belirtilen oranlara göre gelecekte özürlülerin ekseriyetinin büyükşehirlerde yaşayacak olması kaçınılmaz görülmektedir.
Özürlülerin en çok zorlandığı yerler; özellikle büyükşehirlerdir. Büyükşehirlerin alan ve nüfus bakımından artış kaydetmesi hizmet sunumunda birtakım değişimleri zorunlu kılmıştır. Bu değişimlerden önemli olanlarından biri de, önceleri merkezi yönetimin yetkisindeki bazı hizmetlerin belediyelere görev olarak verilmesi şeklinde kendini göstermiştir. Bu çerçevede bazı büyükşehirlerdeki yöneticilerin ilgileri oranında gerçekleşen özürlü hizmetleri, 5378 sayılı Kanunla Büyükşehir Belediyesi Kanununa eklenen hükümle mali kaynak, araç - gereç ve personel yönünden daha donanımlı olan büyükşehirler için yasal bir yükümlülük haline getirilmiştir.
Büyükşehirlere verilen önem ve diğer belediyelere oranla güçlü konumda olmaları nedeniyle sağlık, eğitim, ulaştırma, sosyal hizmet ve yardımlar gibi geniş uygulama alanlı kamu hizmetlerini yerel ve bölgesel düzeyde en iyi yapabilecek kurumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerek kentsel alanın büyüklüğü, gerekse nüfusun önemli bir bölümünü barındırması açısından büyükşehirlere özürlüler politikasında, özürlülere verilen hizmetlerde ve özürlülükle mücadele programlarının uygulanmasında büyük görevler düşmektedir. Büyükşehir belediyeleri öteden beri gönüllülük esasıyla özürlülere yönelik olarak, merkezi yönetimin ilgi alanında bulunan yoksulluk ve yoksunluk içindeki kişilere sosyal hizmet ve yardımlar kapsamında; aşevleri açmak, burs vermek, ücretsiz veya indirimli toplutaşım hizmeti sunmak, danışma ve rehabilitasyon hizmeti sağlamak, sokak çocukları koruma merkezi kurmak, mesleki rehabilitasyon merkezleri açmak, meslek kursları ve huzurevleri açıp işletmek gibi geniş bir sosyal alanda hizmet sunumunu gerçekleştirmektedir. Bu Yönetmelikle de butür çalışmalar daha kurumsal hale getirilmektedir.
Yönetmeliğin hazırlanmasında, Kanunun görüş alınmasını emrettiği kurum olan Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüş ve öneriler esas alınmıştır. Bununla birlikte, büyükşehir belediyelerinin deneyimlerinden yararlanılmış ve Yönetmelik Taslağı hakkında görüşleri alınmıştır.
Yönetmelikte, hizmetlerde stardart birliğinin sağlanması, hizmet sunumunda gözetilecek ilkeler ve özürlüler için nelerin yapılabileceği hususlarına yönelik olarak, özürlülerin kentsel yaşamdaki ihtiyaçları göz önünde bulundurmak suretiyle özürlü hizmet birimlerinin görev tanımları yapılmıştır.
Bu Yönetmelikle, büyükşehirlerde yaşayan özürlülerin maddi ve manevi varlıklarının korunup geliştirildiği, sosyal hayatın her alanına serbestçe girip çıkabilen, üretken, kendisi, ailesi ve toplumla barışık geleceğe güvenle bakan bireyler olması amaçlanmıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder