BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ ÖZÜRLÜ HİZMET BİRİMLERİ YÖNETMELİĞİ



(Resmi Gazete Tarihi: 16.08.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26261)

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ ÖZÜRLÜ HİZMET BİRİMLERİ YÖNETMELİĞİ


BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
                Amaç
                MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; büyükşehir belediyesi ve mücavir alanları içerisinde yaşayan özürlülerin, toplum hayatına katılımını kolaylaştıracak ve toplumsal fırsatlardan özürlü olmayan diğer bireyler gibi eşit faydalanmalarını sağlamak üzere; büyükşehir belediyelerinde özürlülerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri verecek olan özürlü hizmet birimlerinin kuruluş, işleyiş ve görevleri ile bu birimde çalışan personelin, yetki, sorumluluk ve görevlerine ilişkin usul ve esaslarını düzenlemektir.
                Kapsam
                MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, büyükşehir belediyelerinde oluşturulan özürlü hizmet birimlerini kapsar.
                Dayanak
                MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun Ek 1 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
                Tanımlar
                MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte yer alan:
                a) Bakım: Durumları gereği toplum içerisinde bağımsız yaşama becerilerini kazanamayan veya kaybeden, rehabilitasyondan yararlandığı halde özel ilgi destek ve korunmaya gereksinim duyan bireylere verilen hizmetleri,
                b) Birim: Büyükşehir belediyelerinde özürlülerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetlerini vermek amacıyla oluşturulmuş özürlü hizmet birimini,
                c) Bilgilendirme: Özürlülerle ilgili mevcut programları ve hizmetleri içeren bilgilerin; özürlülere, ailelere ve bu konuda çalışan kişilere sağlanmasını,
                ç) Bilinçlendirme: Özürlülerin diğer insanlarla aynı haklara ve yükümlülüklere sahip olduklarını, toplumsal hayata tam katılımlarına yönelik engelleri ortadan kaldırmak amacıyla yapılan çalışmaları,
                d) Danışmanlık: Birimden yararlanan özürlü bireylerin ve ailelerin özürlülükten kaynaklanan bireysel, ailevi, sosyal, hukuksal sorunları ve hakları konusundaki hizmetleri ile özürlülerin ve ailelerinin problemlerine gerçekçi çözümler üretilmesi için yapılan çalışmaları,
                e) Mesleki rehabilitasyon: Fiziksel, zihinsel ve duygusal yetersizlik sonucu emniyetli ve uygun bir işe ihtiyacı olan özürlü bireylerin yaşanılan bölgenin işgücü talebi dikkate alınarak iş ve meslek sahibi olmasını, uygun çalışma becerileri kazanmasını, yerleştirildiği iş yerinde izlenmesi ve uyumu çalışmalarını,
                f) Özürlü: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiyi,
                g) Sosyal rehabilitasyon: Özürlü bireyin ve ailesinin sosyal hayatta karşılaştığı her türlü sorunlarının tanımlanmasına ve çözümlenmesine yönelik çalışmalarla, özürlü ve ailesinin sosyal hayata katılımlarını amaçlayan çalışmaları,
                ğ) Sosyal yardım: Yoksulluk içinde olup da temel ihtiyaçlarını karşılayamayan ve yaşamlarını en düşük seviyede dahi sürdürmekte güçlük çeken özürlülere ve ailelerine yapılan ayni ve nakdi yardımları,
                h) Toplum temelli rehabilitasyon: Özürlülerin rehabilitasyonunda halkın sorumluluk alması, hizmet dağılımının geliştirilmesi, eşit fırsatlar sağlanması ve özürlü haklarının iyileştirilmesi ve korunmasını hedefleyen çalışmaları,
                ı) Yönlendirme: Özürlü bireylerin toplum içinde rehabilitasyonu, sosyal uyumu ve fırsatların eşitlenmesini sağlamaya yönelik, özürlü ailelerin kendi kendilerine yardım grupları geliştirmelerine ve özürlü olmayan bireylerin özürlüler hakkındaki olumsuz tutumlarının değiştirilmesine yönelik yapılan çalışmaları
                ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Özürlü Hizmet Birimi
                Birimin kurulması
                MADDE 5 – (1) Birim, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 21 inci maddesi gereğince, büyükşehir belediyelerinde belediye meclisi kararı ile norm kadro ilke ve esaslarına uygun olarak kurulur. Birim, meclis kararında gösterilmek kaydıyla büyükşehir belediyesinin nüfus, ihtiyaç ve bütçe imkanlarına göre bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, eğitim, danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri ile özürlülerin yaşamlarını kolaylaştırıcı hiyerarşik kademelerden meydana gelir.
                Birimin temel çalışma ilkeleri
                MADDE 6 – (1) Özürlülerin çağdaş hizmet anlayışı ile kentsel imkanlardan yararlanarak, yaşamlarını güven, sağlık ve mutluluk içinde sürdürmelerini gerçekleştirmede;
                a) Temel insan haklarına saygılı ve insan onuruna yakışır olmasını,
                b) Toplumsal bütünleşmeyi sağlayıcı olmasını,
                c) Katılımcı ve paylaşımcılığın esas alınmasını,
                ç) Fırsat eşitliğine dayalı olmasını,
                d) Hizmetlerin etkin, verimli, kaliteli, sürdürülebilir, ulaşılabilir, erişilebilir, ücretsiz veya indirimli olmasını
                sağlamak birimin temel çalışma ilkeleridir.
                Birimin işleyişi
                MADDE 7 – (1) Birim, büyükşehir belediye başkanı veya genel sekreterin belirleyeceği esaslar çerçevesinde kuruluş şemasında gösterilen genel sekreter yardımcısı veya ilgili diğer amire bağlı olarak çalışır.
                (2) Birim, çalışma alanları ile ilgili olarak büyükşehir belediyesinin yetkili organlarında görüşülecek konular hakkında ön bilgi hazırlayarak ilgililere sunar.
                (3) Birim ilgili kurum ve kuruluşlarla, üniversitelerle, meslek odalarıyla veya sivil toplum kuruluşlarıyla özürlülere yönelik yapılacak bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, eğitim, danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri ile özürlülerin yaşamlarını kolaylaştırıcı çalışmaları koordine eder.
                Birimin görevleri
                MADDE 8 – (1) Birimin görevleri şunlardır:
                a) Özürlü bireylerle ilgili veri tabanı oluşturmak.
                b) Özürlülerin toplum hayatı ile bütünleşmelerini sağlayıcı ve kolaylaştırıcı çalışmaları yürütmek, sportif, sosyal ve kültürel aktiviteler yapmak, teşvik etmek ve yaygınlaştırmak.
                c) Üniversiteler, özel kuruluşlar, özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarıyla ortak çalışmalar yaparak özürlülere yönelik toplum temelli rehabilitasyon programlarını uygulamak.
                ç) Birime başvuran özürlü ve ailelerine psiko-sosyal danışmanlık ve rehberlik hizmetleri vermek, özürlülükle ilgili konularda eğitilmelerini, bilgilendirilmelerini ve bilinçlenmelerini sağlayıcı, konferans, seminer, sempozyum gibi etkinlikler düzenlemek.
                d) Özürlülüğü önlemeye yönelik kitap, dergi, broşür gibi basılı, sesli ve görsel yayınları hazırlamak, yayımlamak ve dağıtmak.
                e) Özürlü ve aileleri için bilgilendirme, bilinçlendirme hizmetleri vermek, bu hizmetleri verecek personelin teknik bilgi ve beceriye sahip olması için gerekli eğitimi almasını sağlamak.
                f) Özürlüleri nitelikli işgücü haline getirerek, çalışma yaşamına katılmalarını sağlamak üzere mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları için başvuran özürlüleri değerlendirerek uygun mesleki rehabilitasyon ve mesleki eğitimleri vermek.
                g) Ekonomik durumu yetersiz özürlülere ayni ve nakdi yardım yapmak.
                ğ) İhtiyaç halinde özürlülerin durumlarına uygun araçlarla bulundukları mekanlardan hastane, okul ve rehabilitasyon merkezi gibi yerlere ulaşımlarını sağlamak.
                h) Bakıma muhtaç özürlülere ve yaşlılara bakım hizmeti sunmak veya bu hizmeti ilgili mevzuat gereğince satın almak.
                Birim personeli
                MADDE 9 – (1) Birimde; norm kadro ilke ve esasları çerçevesinde sosyal çalışmacı, psikolog veya psikolojik danışmanlık ve rehberlik uzmanı, eğitimci, teknik öğretmen görevlendirilmesi asıldır. Bunun dışında birimde ihtiyaca göre diğer teknik, idari ve yardımcı hizmetler alanında personel görevlendirilebilir.
                Birim personelinin nitelik, görev, yetki ve sorumlulukları
                MADDE 10 – (1) Birim personelinin nitelik, görev, yetki ve sorumlulukları ile personelde aranacak şartlar aşağıda belirtilmiştir:
                a) Birim amiri, özürlüler alanında en az beş yıl çalışmış ve yüksek okul mezunu olup, aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
                1) Mevzuat çerçevesinde verilen bütün görevleri noksansız olarak yapmak ve yaptırmak.
                2) Özürlülere ve ailelerine verilen bütün hizmetlerin en iyi ve birimin amacına uygun bir şekilde yapılmasını sağlamak.
                3) Özürlülerin fiziksel ve ruhsal sağlıkları, kazalardan korunmaları, yeterli ilgi ve yardımı görmeleri hususunda gerekli tedbirleri almak.
                4) Birim ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli tedbirleri almak, araç ve gereçler ile demirbaşların bakımlı, temiz her an hizmete hazır şekilde bulundurulmasını, kayıtlarının ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılmasını sağlamak.
                5) Birim personel ihtiyaçlarını zamanında tespit etmek, ilgili bölüme bildirmek,
                6) Personelin hizmetine ilişkin eğitim imkanlarının geliştirilmesini ve hizmet içi eğitimin uygulanmasını sağlamak.
                7) Birimin işleyişi, ihtiyaçları ve karşılaşılan sorunları kapsayan aylık ve yıllık periyodik faaliyet raporu hazırlamak.
                8) Mevzuatla verilen diğer görevleri yapmak.
                b) Sosyal çalışmacı; sosyal hizmet alanında yüksek öğrenim görmüş olup, aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
                1) Birime başvuruları kabul edilen özürlülerin sosyal incelemesini yapmak.
                2) Özürlülerin ihtiyacını tespit etmek, ilgili yerlere yönlendirmek.
                3) Kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve gönüllüler ile işbirliği yapılmasını sağlamak.
                4) Özürlülerin, toplum tarafından kabullenilmesi için gerekli mesleki çalışmaları yapmak.
                5) Bölgenin sosyal gelişim planlamalarını ilgili meslek elemanlarıyla işbirliğinde yapmak.
                6) Mesleki inceleme ve araştırmalar yapmak, hizmetlerin geliştirilmesini düzenleyerek izlemek.
                c) Psikolog veya psikolojik danışmanlık ve rehberlik uzmanı; alanında yüksek öğrenim görmüş olup, aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
                1) Özürlülük nedeniyle aile ve çevre ilişkilerinde ortaya çıkan psikolojik sorunları çözmek için özürlü ve aileleri ile gerekli çalışmaları yapmak.
                2) Özürlü ve ailelerini bilgilendirme ve bilinçlendirmeye yönelik faaliyetleri yapmak.
                3) Özürlülerin ihtiyacını tespit etmek, ilgili yerlere yönlendirmek.
                4) Birime başvuran özürlülerin yetenek ve ilgilerine göre çeşitli işlerle meşgul olmalarını sağlayacak etkinlikleri programlamak ve uygulamak.
                5) Özürlülerin ve ailelerinin zihinsel, duygusal ve sosyal yönden üst düzeyde gelişmesine yardımcı olmak, kazandıkları bu bilgi birikimini, mesleki, sosyal ve özel yaşamlarında etkin bir şekilde kullanmalarını sağlamak.
                6) Mesleki inceleme ve araştırmalar yapmak, hizmetlerin geliştirilmesini düzenleyerek izlemek.
                ç) Eğitimci; özel eğitim alanında yüksek öğrenim görmüş olup, aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
                1) Özürlülerin günlük aktivitelerini bağımsız olarak yapabilmeleri için uygun programlar hazırlamak, geliştirmek ve uygulamak.
                2) Özürlülerin iş, beceri ve uğraşıları ile ilgili programları hazırlamak.
                3) Ailelere özel eğitim teknik, yöntem ve materyali ile bunların amaca uygun olarak evde kullanılması konusunda rehberlik etmek.
                4) Mesleki inceleme ve araştırmalar yapmak, hizmetlerin geliştirilmesini düzenleyerek izlemek.
                d) Teknik öğretmen; alanında yüksek öğrenim görmüş olup, aşağıdaki görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirir:
                1) Özürlüye belli iş dallarında temel bilgi ve beceri kazandırıp, bir iş edinebilmelerini sağlamak.
                2) Mesleki rehabilitasyon ve eğitim programlarının hazırlanması ve uygulanmasını sağlamak.
                3) Özürlülerin performansları düzeyinde mesleki eğitim çalışmalarını yürütmek.
                4) Mesleki inceleme ve araştırmalar yapmak, hizmetlerin geliştirilmesini düzenleyerek izlemek.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
                Hizmetlerden yararlanmak için istenecek belgeler
                MADDE 11 – (1) Birime hizmet almak için başvuranlardan istenecek belgeler aşağıda gösterilmiştir:
                a) Talep veya kayıt formu,
                b) Sağlık kurulu raporu veya Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından verilmiş özürlü kimlik kartı,
                c) İkametgah belgesi,
                ç) Nüfus cüzdanı fotokopisi.
                (2) Özür oranı nüfus cüzdanına işlenmiş olanlardan (b) bendindeki belgeler istenmez.
                Yardım esasları
                MADDE 12 – (1) Birimin sosyal yardımlarından yararlanacak olan özürlü ve ailelerine yapılacak yardımlarda; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarından yardım alanlarda aranan ölçütlerin aranması asıldır.
                Özürlülere yönelik gönüllü hizmetler
                MADDE 13 – (1) Birim özürlülere yönelik olarak; üniversiteler, özel kuruluşlar, özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile işbirliği halinde, 9/10/2005 tarihli ve 25961 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İl Özel İdaresi ve Belediye Hizmetlerine Gönüllü Katılım Yönetmeliği hükümlerine göre gönüllülük esasına dayanan hizmetlerin yapılmasını temin eder.
                Düzenleme yapma yetkisi
                MADDE 14 – (1) Büyükşehir belediyeleri, bu Yönetmelikle ilgili hususlarda, bu Yönetmeliğe aykırı olmamak kaydıyla belediye meclisinin kararı ile düzenleme yapabilir.
                Yürürlük
                MADDE 15 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
                Yürütme
                MADDE 16 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini İçişleri Bakanı yürütür.


GENEL GEREKÇE
7/7/2005 tarihli ve 25868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 40 ıncı maddesi ile 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa eklenen ek 1 inci maddesinde;
Büyükşehir belediyelerinde özürlülerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek üzere özürlü hizmet birimleri oluşturulur. Bu birimler, faaliyetlerini özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşlarıyla işbirliği halinde sürdürürler. Özürlü hizmet birimlerinin kuruluş, görev, yetki, sorumluluk ve işleyişine ilişkin usul ve esaslar Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.” hükmü bulunmaktadır.
Ayrıca, Büyükşehir Belediyesi Kanununun 18 inci maddesinde, büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri arasında, “Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, özürlülerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere özürlü merkezleri oluşturmak.” hükmü yer almıştır.
Bireyin söz konusu olduğu her yerde özürlülük ve özürlüler söz konusu edilebilmektedir. Geniş açıdan bakıldığında özürlüler konusu çok çeşitli disiplinleri ilgilendirdiğinden hizmet türü ve alanı da bu oranda çeşitlilik gösterir.
Özürlüler toplumun saygın bir üyesi sıfatıyla yer almak durumundadır. Aynı şekilde sağlıklı ve dengeli bir toplumun oluşturulabilmesi bütün bireylerin maddi ve manevi varlıklarının korunup geliştirildiği, sosyal hayatın her alanına serbestçe girip çıkabilen, kendisi, ailesi ve toplumla barışık geleceğe güvenle bakan bireyler yetiştirmekle mümkün olmaktadır.
Özürlülük konusu, herkesin olduğu gibi sağlık, eğitim ve çalışma gibi temel alanları, ekonomik yönden desteklenmeyi, sosyal hizmetleri, fiziksel çevrenin özürlülere uygun düzenlenmesi ve sosyal etkinlikler olmak üzere geniş bir alanı ilgilendirmektedir.
Türkiye nüfusunun % 80’i toplam sayıları 3225 olan belediye alanlarında yaşamaktadır. Bu nüfusun yaklaşık yarısının ise 16 büyükşehir belediyesi sınırları içinde bulunduğu kabul edilir. Sonuç olarak, özürlülerin % 40 ının 16 büyükşehirde yaşadığını söylemek mümkündür.
1950 yılından itibaren yoğun gelişme kaydeden şehirleşme 1980 de % 45.4, 1990 yılında % 55.4’ e ulaşmıştır. Günümüzde ise Devlet Planlama Teşkilatının kabulüne göre Türkiye’nin şehirleşme oranı % 66 dır. Dolayısıyla, şehirleşme artış kaydettikçe büyükşehirler de gelişmeye paralel olarak kentsel alan ve nüfus açısından büyümektedir. Belirtilen oranlara göre gelecekte özürlülerin ekseriyetinin büyükşehirlerde yaşayacak olması kaçınılmaz görülmektedir.
Özürlülerin en çok zorlandığı yerler; özellikle büyükşehirlerdir. Büyükşehirlerin alan ve nüfus bakımından artış kaydetmesi hizmet sunumunda birtakım değişimleri zorunlu kılmıştır. Bu değişimlerden önemli olanlarından biri de, önceleri merkezi yönetimin yetkisindeki bazı hizmetlerin belediyelere görev olarak verilmesi şeklinde kendini göstermiştir. Bu çerçevede bazı büyükşehirlerdeki yöneticilerin ilgileri oranında gerçekleşen özürlü hizmetleri, 5378 sayılı Kanunla Büyükşehir Belediyesi Kanununa eklenen hükümle mali kaynak, araç - gereç ve personel yönünden daha donanımlı olan büyükşehirler için yasal bir yükümlülük haline getirilmiştir.
Büyükşehirlere verilen önem ve diğer belediyelere oranla güçlü konumda olmaları nedeniyle sağlık, eğitim, ulaştırma, sosyal hizmet ve yardımlar gibi geniş uygulama alanlı kamu hizmetlerini yerel ve bölgesel düzeyde en iyi yapabilecek kurumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerek kentsel alanın büyüklüğü, gerekse nüfusun önemli bir bölümünü barındırması açısından büyükşehirlere özürlüler politikasında, özürlülere verilen hizmetlerde ve özürlülükle mücadele programlarının uygulanmasında büyük görevler düşmektedir. Büyükşehir belediyeleri öteden beri gönüllülük esasıyla özürlülere yönelik olarak, merkezi yönetimin ilgi alanında bulunan yoksulluk ve yoksunluk içindeki kişilere sosyal hizmet ve yardımlar kapsamında; aşevleri açmak, burs vermek, ücretsiz veya indirimli toplutaşım hizmeti sunmak, danışma ve rehabilitasyon hizmeti sağlamak, sokak çocukları koruma merkezi kurmak, mesleki rehabilitasyon merkezleri açmak, meslek kursları ve huzurevleri açıp işletmek gibi geniş bir sosyal alanda hizmet sunumunu gerçekleştirmektedir. Bu Yönetmelikle de butür çalışmalar daha kurumsal hale getirilmektedir.
Yönetmeliğin hazırlanmasında, Kanunun görüş alınmasını emrettiği kurum olan Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüş ve öneriler esas alınmıştır. Bununla birlikte, büyükşehir belediyelerinin deneyimlerinden yararlanılmış ve Yönetmelik Taslağı hakkında görüşleri alınmıştır.
Yönetmelikte, hizmetlerde stardart birliğinin sağlanması, hizmet sunumunda gözetilecek ilkeler ve özürlüler için nelerin yapılabileceği hususlarına yönelik olarak, özürlülerin kentsel yaşamdaki ihtiyaçları göz önünde bulundurmak suretiyle özürlü hizmet birimlerinin görev tanımları yapılmıştır.
Bu Yönetmelikle, büyükşehirlerde yaşayan özürlülerin maddi ve manevi varlıklarının korunup geliştirildiği, sosyal hayatın her alanına serbestçe girip çıkabilen, üretken, kendisi, ailesi ve toplumla barışık geleceğe güvenle bakan bireyler olması amaçlanmıştır.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

SEDEF HASTALIĞI ÜZERİNE BİR SÖYLEŞİ