ÖMSS'ye Hazırlık : İnkilap Tarihi Ders Notları
GİRİŞ
II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1918)
· Meşrutiyet, hükümdar ile birlikte bir meclisin ülke yönetiminde bulunmasıdır.
· Osmanlı Devleti’nde I. Meşruiyet, 23 Aralık 1876’da Jön Türklerin baskısıyla II. Abdülhamit tarafından ilan edilmişti.
· İlk Osmanlı Mebusan Meclisi 20 Mart 1877’de açıldı.
· İlk Osmanlı anayasası, Kanun-i Esâsî yürürlüğe girdi.
· I. Meşruiyet Dönemi, fazla uzun sürmedi.
· 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nın çıkması ve azınlık milletvekillerinin yıkıcı faaliyetleri üzerine Sultan II. Abdülhamit, Meşrutiyet’i kaldırdı ve Mebusan Meclisi’ni kapattı.
· Meşruiyet taraftarı olan Jön Türkler, İttihad-ı Osmânî Cemiyeti’ni kurdular. Sonra bu cemiyet, İttihat ve Terakki Cemiyeti adını aldı (1889).
· Osmanlıcılık fikrini savunan bu cemiyet, Makedonya’da örgütlendiler.
· İngiltere ve Rusya’nın 10 Haziran 1908’de Reval’de bir araya gelerek Makedonya’nın özerkliğine karar vermeleri İttihatçıları harekete geçirdi.
· Osmanlı Devleti’nin parçalanacağından endişe eden İttihatçılar, II. Abdülhamit’e Meşrutiyet’i ilan etmesi için baskı yaptılar ve Rumeli'de ayaklandılar.
· Hürriyet Taburları kurularak halk ayaklandırıldı.
· Resneli Niyazi ve Enver Paşa’nın isyanları üzerine, ülkenin iç savaşa sürüklenmesini istemeyen II. Abdülhamit, Meşrutiyet’i tekrar ilan etmek zorunda kaldı (1908).
· Kanun-i Esâsî tekrar yürürlüğe kondu.
· Osmanlı Mebusan Meclisi, tekrar oluşturuldu.
· Seçimlerde, İttihat ve Terakki üyeleri başarılı oldu.
Not:
İttihatçıların, Meşrutiyet ve ülke yönetimi için ciddi bir hazırlığı olmadığından beklenen sonuçlar alınamamış, Meşrutiyet’e geçişte iktidar boşluğu ve kargaşa yaşanmıştır.
31 Mart Olayı
· İttihat ve Terakki içinde zamanla farklı görüşler belirdi.
· Muhalifler, Ahrar adıyla yeni cemiyet kurdular.
· Muhalefetin Volkan Gazetesi ve Serbesti Gazetesi ile yürüttüğü muhalefet İttihat ve Terakki’yi bunalttı.
· Her iki gazetenin başyazarları Derviş Vahdet ve Hasan Fehmi, Galata Köprüsü’nde öldürüldüler.
· Bu gelişmeler üzerine, muhalifler İstanbul’da gösterilere başladılar. Gösterilere engel olmayan Avcı Taburları da, harekete destek verdiler. 31 Mart günü, (13 Nisan 1909) Mebusan Meclis’ine gelerek, hükümet yetkililerinin idamını istediler.
· İsyanı bastıramayan hükümet, istifa etti.
· Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığı’nı Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a geldi.
· Hareket Ordusu, 31 Mart Ayaklanması’nı bastırdı.
· II. Abdülhamit, tahttan indirildi, yerine V. Mehmet (Reşat) tahta çıkarıldı (1909).
II. Meşrutiyet’e geçiş sürecinde;
· Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
· Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna-Hersek’i topraklarına katmıştır.
· Girit, Yunanistan’a bağlanma kararı almıştır.
Notlar:
· II. Abdülhamit’in tahttan indirilmesinden sonra ülkede huzur sağlanamadı.
· Balkan Savaşı sonrası, Londra Görüşmeleri devam ederken İttihatçılar, Bâb-ı Âlî Baskını'nı gerçekleştirmiş ve yönetimi tamamen ele geçirmişlerdir (1913).
Trablusgarp Savaşı (1911-1912)
İtalya’nın Trablusgarp’ı İşgalinin Nedenleri
1.Birliğini geç kuran İtalya’nın ham madde ve pazar arayışı
Açıklama: Birliğini geç tamamlayan İtalya sömür*gecilik yarışında geç kalmıştır. 1896’da Habeşis*tan’a saldırdıysa da; İtalya’nın bu saldırısı başarı*sızlıkla sonuçlanmıştır.
2.Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması
3.Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı savunacak gücünün olmaması
Açıklamalar:
· Osmanlı Devleti, Trablusgarp’a karadan yardım edemezdi; çünkü Mısır, İtalya’nın Trablusgarp’ı işgalini onayla*yan İngiltere’nin elindeydi.
· Osmanlı Devleti, donanmasının güçsüzlüğünden dolayı da Trablusgarp’a denizden yardım edemezdi.
4.İtalya’nın, Trablusgarp’ın işgali için, Avrupa devletlerinin onayını alması
Açıklamalar:
· 1900’de, Fransa, Fas’ı almasına yar*dımcı olduğu takdirde Trablusgarp’ı İtalya’nın işgal etmesine razı olabilece*ğini açıkladı.
· 1902’de ise Avusturya, Bosna-Hersek üzerindeki emellerini İtalya’ya kabul ettirdiği için; İtalya’nın Trablusgarp’a yönelik olan emellerini kabul etti.
· Fransa’nın işgali altındaki Tunus ile kendi işgali altındaki Mı*sır arasında Trablusgarp’ı tampon bölge olarak gören ve İtalya’yı bloklaşmada ya*nında tutmak iste*yen İngiltere de İtalya’nın Trablusgarp’a yöne*lik emellerini olumlu karşıladı.
· İtalya’nın Rusya’nın Boğazlara yönelik olan plan*larını desteklemesinden dolayı; Rusya da İtalya’nın Trablusgarp’a yönelik olan emellerini onayladı.
· Almanya ise oluşan blok*laşma hareketinde İtalya’yı kaybetmek istemedi*ğinden dolayı İtalya’nın Trab*lusgarp’a yönelik olan emellerini kabul etti.
5.İtalya’nın, Trablusgarp’ın uygarlıkta geri bırakıl*dığı ve burada İtal*yanlara kötü davranıldığı iddi*ası.
6.İtalya’nın Habeşistan’daki başarısızlığını telafi etmek istemesi
7.İtalyan hükümetinin, kendi halkı karşısında, saygınlığını ar*tırmak istemesi.
Trablusgarp’ın İşgali
· Büyük devletlerle gizli görüşmeler yaparak Trablusgarp’ı ele geçirme serbestliği elde eden İtalya, haklı bir gerekçe göstermeden 28 Eylül 1911’de Trablusgarp üzerine harekete geçti.
· Osmanlı böl*geyi savunabilecek durumda olmadığından dolayı bir grup vatansever subay (Mustafa Kemal, Enver Paşa) halkı teşkilatlandırmak için Trablusgarp’a gitti. Bölgeye giden subaylardan Mustafa Kemal Derne ve Tobruk’u; Enver Paşa da Bingazi’yi teşkilatlandırdı.
· İtalyanlar, teşkilatlanmış olan asker ve Ömer Muhtar liderliğinde ayaklanan Araplar karşısında başarısız duruma düştüler.
· İtalya, Trablusgaprp’ta başarılı olamayaca*ğını anla*yınca; Osmanlı’yı barışa zorlamak için On İki Ada’yı işgal etti. Osmanlı buna rağmen barışa yanaşmamıştır.
· Fakat 8 Ekim 1912’de Bal*kan Devletleri Osmanlı’ya saldırınca; Osmanlı Devleti, İtalya ile Uşi Antlaşması’nı imzalamak zorunda kal*mıştır.
Uşi (Quchy) Antlaşması (18 Ekim 1912)
1.Trablusgarp İtalyanlara verilecek.
2.On İki Ada, Yunan işgali ihtimaline karşı, geçici olarak, İtalyanlara bırakılacak.
Açıklamalar:
· Balkan Savaşlarından sonra Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması On İki Ada meselesini küllen*dirdi. Savaş esnasında ise İtilaf Devletleri gizli anlaşmalarla On İki Ada’yı İtalya’ya bıraktılar.
· Lozan Antlaşması ile adalara resmen sahip olan İtalya II. Dünya Savaşından sonra ise bölgeyi Yu*nanis*tan’a bıraktı.
Uyarı: On İki Ada meselesi Balkan Savaşları esna*sında gün*deme gelmemiştir.
3.İtalya Osmanlı Devletine kapitülasyonların kaldı*rılması konusunda destek verecek.
4.Trablusgarp, dini bakımdan halifeye bağlı kala*cak. (Böylelikle Osmanlı Devleti, Araplarla olan dini bağını sürdürmeyi hedefle*miştir.)
Trablusgarp Savaşı’nın Sonuçları
1.İtalyanlar, Trablusgarp’ı ele geçiremeyince Os*manlı Devleti’ni barışa zorlamak için On İki adayı işgal etti.
2.Balkan Savaşı’nın başlaması üzerine Osmanlı Devleti İtalya ile anlaşma yapmak zorunda kaldı.
3.Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasını İtalya’ya verdi.
4.Mustafa Kemal, Trablusgarp’ta kazandığı başarılar (Derne-Tobruk) sonucu binbaşı oldu.
5.Kuzey Afrika’da İtalyan sömürgesi başladı
6.On İki Ada fiilen Osmanlı’nın elinden çıktı.
7.İtalyanlar ilk defa Ege Denizi’ne yerleşti.
8.Balkan devletlerinin Osmanlı üzerine harekete geçişi kolaylaştı
9.İttihat ve Terakki Partisi saygınlığını kaybetti.
Not Mustafa Kemal, ilk defa sömürgeciliğe karşı savaştı.
Not: Uşi, İsviçre’de bir kenttir.
Balkan Savaşları
Birinci Balkan Savaşı (1912-1913)
Savaşın Nedenleri
1.Rusya’nın Balkanlarda takip ettiği Panslavist politika
2.Balkanlardaki gelişmelerin, Osmanlı tarafından, takip edilememesi
3.Fransız ihtilalinin etkisi (Milliyetçilik ve bağım*sızlık)
4.Türklerin Balkanlardan tamamen atılmak isten*mesi
Açıklama: Savaş başlamadan önce; Arnavutluk, Make*donya, Selanik ve Yanya Osmanlı’nın elin*deydi.
5.Trablusgarp Savaşı esnasında, Osmanlı Dev*leti’nin güçsüz olduğunun anlaşılması
6.Kiliseler sorununun Balkan devletlerinin lehine sonuçlanması
7.Balkan devletlerinin Osmanlı’ya karşı ittifak kur*maları
8.İngiltere’nin, 1908’de Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmeler sonucunda, Rusya’yı Balkan politikasında serbest bırakması
Katılan Devletler ve Savaşın Sonucu
· Karadağ, Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan Osmanlı Devleti’ne karşı savaştılar.
· Bu devletlerin Bulgaristan önderliğinde birleşip; Osmanlı’ya saldırmasında Rusya etkili oldu.
· Savaş, 8 Ekim 1912’de Karadağ’ın Osmanlı topraklarına saldırması ile başladı.
· Bulgarlar Çatalca’ya kadar gelmeyi başa*rırken; Rauf Orbay’ın Hamidiye Kruvazörü ile yap*tığı başarılı mücadelelere rağmen Yunanlılar, Ege Adalarını işgal etmişlerdir.
· Osmanlı Devleti, bütün cephelerde yenilerek Ça*talca’ya kadar geriledi
Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaşları’ndaki Başarısızlığının Nedenleri
1.Ordunun siyasete ka*rışması
2.Savaştan önce askerlerin bir bölümünün terhis edilmesi
3.Ordunun savaşa hazır olmaması
4.Osmanlı donanmasının yetersiz olması
5.Avrupa devletlerinin Balkan uluslarını desteklemesi
6.İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Balkan sınırlarının değişmeyeceğine dair verdikleri teminata güvenen Osmanlı’nın Balkanlar’da gelişen olayları takip etmemesi.
7.Balkan devletlerinin birlikte hareket etmesi
8.Balkan devletlerinin ulaşım ve iletişim imkânlarını etkisiz hale getirmelerinden dolayı Osmanlı ordusunda iletişim ve ulaşım bozukluğu olması.
9.Osmanlı’nın siyasal yalnızlık içinde olması.
Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913)
1.Midye-Enez çizgisinin batısındaki topraklar, Balkan devletlerine bırakıldı. (Osmanlı, Gelibolu Yarımadası hariç olmak üzere, Doğu Trakya ve Balkan topraklarının tamamını kaybetti.)
2.Ege adalarının durumu ve Arnavutluğun sınır durumu büyük devletlerin kararına bırakıldı
Açıklama: Ege Adaları fiilen elden çıkmıştır. Birinci Dünya Savaşı başlayınca; Ege Adaları meselesi askıya alınmış; Lozan Antlaşması ile Ege Adaları resmen Yunanistan’a verilmiştir.
Birinci Balkan Savaşı’nın Sonuçları
1.Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’daki varlığı tamamen sona erdi.
2.Edirne ve Kırklareli Bulgaristan’a bırakıldı
3.Gökçe Ada ve Bozca Ada hariç, Ege Adaları fiilen elden çıktı
4.28 Kasım 1912’de, Arnavutluk, bağımsızlığını ilan etti. Bu durum İslamcılık politikasını da olumsuz etkiledi.
*Osmanlı Devleti’nden ayrılan son Balkan devleti Arnavutluk’tur.
5.İttihat ve Terakki Partisi, 23 Ocak 1913’de düzenlediği Bâb-ı Âli Baskını sonucunda hükümeti tam olarak ele geçirdi. (Bu partinin resmî iktidar dönemi başladı.)
Açıklama: İttihat ve Terakki Partisi 1889’da kurulan II. Meşrutiyetin ilanında etkili olan, 31 Mart Olayı’ndan itibaren yönetimde etkili olmaya başlayan, II. Meşrutiyet Döneminde Türkçülüğü devletin siyasi düşüncesi haline getiren, Osmanlı Devleti’ni I. Dünya Savaşına sokan bir partidir.
6.Mustafa Kemal’in ordunun siyasete girmemesi şeklindeki görüşünün doğruluğu ispatlandı.
7.Bulgaristan, Ege Denizi’ne ulaştı.
8.Balkan devletleri arasındaki anlaşmazlık sonucunda İkinci Balkan Savaşı çıkmıştır.
9.Balkanlar’dan Anadolu’ya göç başladı
10.Mustafa Kemal, siyaseti bırakmıştır.
Açıklamalar:
· Birinci Balkan Savaşı’nda İstanbul tehdit altına girmiştir.
· Londra Antlaşması, İkinci Balkan Savaşı’nın çıkması üzerine yürürlükten kalkmıştır.
İkinci Balkan Savaşı
Savaşın Nedenleri
1.Bulgaristan’ın Birinci Balkan Savaşı sonucunda en büyük payı alması (Özellikle Makedonya üzerindeki anlaşmazlıklar) ve Ege Denizine ulaşmasından dolayı Balkan devletlerinin aralarında anlaşmazlığa düşmesi.
2.Bulgaristan’ın Ege Denizi’ne kadar genişlemesini Yunanistan’ın uygun görmeyişi.
3.Osmanlı Devleti’nin bölgeden çekilmesiyle meydana gelen otorite boşluğu
Yunanistan’ın çalışmaları sonucunda Sırbistan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a karşı birleşmiştir. Bulgaristan’ın zor durumda olduğunu gören Enver Paşa harekete geçerek, Edirne ve Kırklareli’ni Bulgarlardan almıştır.
İkinci Balkan Savaşı sonucunda Bulgaristan yenildi.
Savaş Sonucunda Yapılan Antlaşmalar
1. Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913): Balkan devletleri arasında yapıldı.
Açıklamalar:
1.Bulgaristan, Birinci Balkan Savaşı’nda aldığı toprakla*rın büyük bir kısmını kaybetti.
2.Bükreş Antlaşması, Balkanlarda huzuru sağlaya*madı.
3.Bu antlaşmaya Osmanlı Devleti katılmadı.
4.Bulgaristan, Ege Denizi ile bağlantısını devam ettirdi.
2. İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913)
İstanbul Antlaşması Osmanlı Devleti ile Bulgaris*tan arasında imza*landı.
Antlaşmanın İçeriği:
1.Meriç nehri iki ülke arasında sınır kabul edildi.
2.Edirne, Kırklareli Dimetoka ve Kırkağaç Osmanlı Devle*tinde kaldı.
3.Bulgaristan’daki Türklerin yasal hakları garanti altına alındı.
4.Bulgaristan’daki Türklerin; isterlerse dört yıl içe*risinde Türkiye’ ye göç edebilecekleri karalaştırıldı.
Açıklamalar:
· Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısı kesil*medi.
· Bu günkü Türk-Bulgar sınırı yaklaşık olarak çizildi.
· Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı öncesinde; sa*vaş esnasında Bulgaristan üzerinden Almanya ile kara bağlantısı kurabilmek için Dimetoka’yı Bulga*ristan’a bıraktı.
3. Atina Antlaşması (14 Kasım 1913):
Atina Antlaşması Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında imza*landı.
Antlaşmanın İçeriği:
1.Yunanistan’daki Türklerin hakları güvence altına alındı.
2.Yanya, Girit ve Selanik Yunanistan’a bırakıldı.
3.Ege Adalarının durumu büyük devletlerin kara*rına bırakıldı.
Not: Büyük devletler 16 Kasım 1913’te aldıkları karar ile İmroz, Bozcaada ve Meis dışındaki Ege Adalarını Yunanistan’a, On İki Ada’yı da İtalyanlara verdiler.
4. İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914):
İstanbul Antlaşması Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında imzalandı. Osmanlı’nın Sırbistan ile sınırı olmadığı için; bu antlaşma ile yal*nızca Sırbistan’da kalan Türklerin hakları görü*şüldü.
İkinci Balkan Savaşı’nın Sonuçları
1. Balkanlar’da azınlık durumuna düşen Türklerin hakları imzalanan antlaşmalarla güvence altına alındı
2. Edirne ve Kırklareli Bulgaristan’dan geri alındı.
3. Bulgaristan mağlubiyetini telâfi etmek için Birinci Dünya Savaşı’na girdi.
Açıklamalar:
· İttihat ve Terakki Partisi savaştan sonra; orduyu, gençleştirmek ve Almanya’dan subaylar getirerek modernize etmek için hare*kete geçtiyse de; Birinci Dünya Savaşı başladığı için İttihat ve Terakki Parti*sinin düşüncesi sonuçsuz kaldı.
· Mustafa Kemal, Edirne’nin kurtuluşuna katılmıştır
· Arnavutluk, Balkan Savaşları’na katılmamıştır
· Balkan Savaşları’ndan sonra Balkanlarda Rusya, Osmanlı yerine Avusturya ile karşı karşıya geldi
· Osmanlı’nın Almanya’dan faydalanarak orduyu ıslah etmek istemesi Osmanlı ile Almanya’yı birbi*rine daha fazla yaklaştır*mıştır.
· Türk ordusu, İkinci Balkan Savaşı’nda sadece Bulga*ristan ile savaşmıştır
· İkinci Balkan Savaşı esnasında Avrupalı devletlerin tepkisinden çekindiği için Osmanlı ordusu Meriç’in batısına geçmemiştir.
· Balkan Savaşları Osmanlı’nın Birinci Dünya Savaşı’na girmesinde etkili olmuştur.
Birinci Dünya Savaşı (1914-1918)
Savaşın Genel Nedenleri
1.Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan düşünce*lerin hızla yayılması
2.Sanayi İnkılâbı sonucunda gelişen sanayi, berabe*rinde hammadde ve pazar ihtiyacını da ortaya çı*karmıştı. Hammadde ve pazar ihtiyacı ise sömür*geci devletleri karşı karşıya getirdi.
3.Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini kurma*ları sonucunda Avrupa’nın siyasi dengesinin bo*zulması
4.Bloklar arası silahlanma yarışının hızlanması
Açıklamalar:
· Almanya, Fransa’dan Alsas-Loren böl*gesini al*dıktan sonra kendisini Fransa karşısında güvensiz hissetmeye başladı ve kendini güvende hissetmek için ittifaklar ve bloklaşmalar döne*mini başlattı.
· Devletlerarası bu çıkar çatışmaları sonucunda Avrupa bloklara ayrılmıştır.1883’te Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya arasında üçlü itti*fak (Bağlaşma Devletleri) kurulmuştur.
· Savaş başla*dıktan sonra kendine Anadolu’dan pay verilen İtalya bu gruptan ay*rılmış; ancak bu boşluk Os*manlı Devleti ve Bulgaristan’ın ittifak bloğuna katılmasıyla dol*durulmaya çalışılmıştır.
· 1907’de ise İngiltere, Fransa ve Rusya arasında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) kurulmuş bu gruba daha sonra Japonya, Sırbistan, Romanya, Belçika, Portekiz, Brezilya, ABD ve Yuna*nis*tan gibi dev*letler de katılmıştır.
Bloklaşmanın Önemi:
1.Devletlerarası gerilim arttı.
2.Fransa ile Almanya arasında 19. yüzyıl sonla*rında başlaması muhtemel olan ikili savaş ertelendi.
3.Silah ve bloklu tehdide dayalı zoraki barış dö*nemi oluştu.
4.Avusturya ile Sırbistan arasında 28 Temmuz 1914’de başlayan özel savaş dünya savaşına dö*nüştü.
Savaşın Özel Nedenleri
1.Almanya ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasi ve ekonomik rekabet
Açıklama: Özel sebepler arasında en etkili sebep bu sebeptir. Sömürgeleri kendi topraklarının 104 katına çıkan İngiltere, Almanya’yı sömürgeleri için bir tehdit unsuru olarak görüyordu. Almanya’nın İngiltere aleyhine büyümek istemesine rağmen; İngiltere mevcut durumunu korumak istiyordu.
2.Fransa’nın Sedan Savaşı sonucunda Almanya’ya kaptırdığı Alsas-Loren bölgesini geri almak istemesi
Açıklama: Almanya 1871 yılında, taş kömürü yönünden zengin olan Alsas-Loren ’i Sedan Savaşı ile Fransa’dan almıştı.
3.Boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek isteyen Rusya’nın Almanya ve Avusturya-Macaristan’ı etkisiz hale getirme düşüncesi.
4.Rusların Slavları birleştirme (Panslavizm) politikasının Avusturya-Macaristan’ı etkilemesi (Slav-Germen çatışması)
5.Rusya’nın Balkanlara yönelik politikasının Balkanlar üzerinden Orta Doğu’ya açılmak isteyen Almanya’yı tedirgin etmesi.
6.Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın yeni sömürgeler ele geçirmek ve Akdeniz’de etkili olmak istemesi.
Açıklama: İtalya Akdeniz’e yönelik emelleri için Avusturya ile karşı karşıya geliyordu ki bu durum İtalya’nın Birinci Dünya Savaşı başladıktan sonra İttifak Grubu’nu terk ederek İngiltere’nin yanına geçmesinde de etkili oldu.
7.Dini ve kültürel yayılma yarışı
Açıklama: Sömürgeci devletler sömürmek istedikleri bölgelerde öncelikle dinlerini ve kültürlerini yaymaya çalışıyordu
8.Hanedanlar arası mücadeleler
Savaşın Başlaması
· Avusturya-Macaristan veliahdının Bosna-Hersek ziyareti sırasında öldürülmesi savaşın başlaması için bir kıvılcım olmuştur. Bu olaydan sonra Avusturya Sırbistan’a savaş açmıştır. Bunun üzerine Rusya Sırbistan’ın; Almanya da Avusturya’nın ya-nında yer almış ve İngiltere ile Fransa’nın da devreye girmesiyle Birinci Dünya Savaşı başlamıştır.
· Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Japonya da savaşa girmiş; Uzakdoğu’daki Alman sömürgelerini ele geçirerek kısa süre içinde amacına ulaşmış ve savaştan çekilmiştir.
İttifak (Bağlaşma) Grubu
1.Avusturya-Macaristan İmparatorluğu,
2.Almanya,
3.İtalya
(İtalya savaş başlamadan önce İttifak Grubu’ndaysa da savaş başladıktan sonra; Avusturya ile çıkarları çatıştığı, Almanya’dan beklediği başarıyı bulamadığı, isteklerine İtilaf Grubu’nda ulaşacağına inandığı ve Gizli Antlaşmalar’la kendisine yapılan teklifleri cazip bulduğu için 1915’den itibaren İtilaf bloğuna geçmiştir.)
4.Osmanlı Devleti
5.Bulgaristan
(Bulgaristan’ın savaşa girmesi ile Almanya ile Osmanlı arasında kara bağlantısı kurulmuştur.)
Not: Balkan Savaşları, Osmanlı ile Bulgaristan’ın Birinci Dünya Savaşı’na girmesinde etkili olan ortak sebeptir.
İtilaf (Anlaşma) Grubu
1.İngiltere
2.Fransa
3.Rusya
4.İtalya
5.Japonya
6.Sırbistan (Savaştan sonra Yugoslavya’nın çatısı altında siyasi varlığı sona erdi)
7.Romanya (Rusya’nın baskıları ve Avusturya topraklarındaki emellerinin bir sonucu olarak savaşa girdi)
8.Belçika (Almanya’nın Fransa’ya saldırırken Belçika üzerinden geçmesi, Belçika’yı savaşın içine çekti.)
9.Karadağ (Savaştan sonra Yugoslavya çatısı altında siyasi varlığı sona erdi.)
10.Yunanistan (Savaşın başlangıcında, gidişatında ve sonucunda önemli bir etkisi olmayan Yunanistan; savaşa en son katılan devlettir.)
11.Portekiz
12.ABD (ABD, Almanya’nın ticaret ve yolcu gemilerini batırması ve ABD ile arasında gerginlik bulunan Meksika ile işbirliği yapması üzerine 2 Nisan 1917’de savaşa katıldı. ABD'’in savaşa girmesiyle savaşın dengesi itilaf lehine bir şekil aldı. Savaşın başlangıcında etkili olmayan ABD savaşın sonucunda etkili olmuştur. ABD savaşa girerken Wilson Prensiplerini yayınladı. ABD’nin savaşa girmesi savaşın süresinin kısalmasında, savaşın İtilaf Devletleri lehine sonuçlanmasında, Rusya’nın savaştan çekilmesinden dolayı oluşan boşluğun doldurulmasında etkili oldu. ABD savaşa girmekle tarafsızlık politikasını da bozmuş oldu).
13.Brezilya
Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni Yanına Çekmek İstemesinin Nedenleri
Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumundan faydalanarak;
1.Savaşı Ortadoğu’ya kaydırarak Avrupa’da rahatlamak
2.Rusya’nın dikkatini Avrupa dışına çekmek
3.İngilizlerin sömürge yollarını kesmek (Süveyş Kanalı...)
4.Rusya ile İtilaf Devletleri’nin bağlantılarını kesmek.
Osmanlı’nın halifelik gücünden faydalanarak;
1.Sömürgelerdeki Müslümanları İngiltere ve Fransa’ya karşı kışkırtmak
2.Rus hâkimiyeti altında yaşayan Müslüman Türkleri Rusya’ya karşı kışkırtmak
Açıklama: Çok iyi teçhiz edilip hazırlandığı takdirde Osmanlı ordusunun savaşabileceğine inanan Almanya’nın gerek bu beklentisi; gerekse Osmanlı’nın jeopolitik durumuna yönelik olan beklentisi büyük oranda gerçekleşti. Fakat Almanya, halifelik müessesesinden umduğunu bulamadı.
Not: Almanya, Osmanlı’ya ait olan Musul-Kerkük petrollerinden de faydalanmak istemiştir.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Giriş Nedenleri
1.Son dönemlerde kaybettiği toprakları geri almak.
2.Siyasi yalnızlıktan kurtulmak (İtilaf grubu savaş esnasında Osmanlı’nın yükünü çekmemek ve Rusya’yı küstürmemek için Osmanlı’yı yanlarına almamışlardır.)
3.İttihat ve Terakki Partisi’nin; Alman hayranlığı ve Alman desteğiyle ülkenin kalkınabileceği düşüncesi
4.Kapitülasyonlar ve dış borçlar nedeniyle artan İngiliz ve Fransız baskısından kurtulmak.
5.2 Ağustos 1914’te Almanya ile Osmanlı arasında gizli bir antlaşma yapılması
6.19 Ağustos 1914’te Bulgaristan ile Osmanlı arasında bir dostluk antlaşması imzalanması
7.Turan İmparatorluğu kurma fikri.
Not: Enver Paşa, Osmanlı bayrağı altında bütün Türk dünyasını birleştirmeyi hayal ediyordu. Osmanlı Devleti’nin bütünlüğünü koruyamadığı bir dönemde Turancılık’ın düşünülmesi İttihatçıların hayalciliğini gösterir.
8.Almanya’nın savaşı kazanacağına inanılması
9.Yunanlıların “Megali İdea”sını sonuçsuz bırakmak
10.Almanya ile gizli ittifak yapılmış olması.
11.Rus, İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki Türk ve İslam ülkelerinin istiklale kavuşturulacağı düşüncesi
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesi
· İngilizlerden kaçan Goben ve Breslav adlı Alman gemileri Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır. Osmanlı Devleti bu gemileri satın aldığını açıklamış ve gemilere Yavuz ve Midilli isimlerini vermiştir.
· Bu gemilerin Rusya’nın Sivastopol ve Odesa limanlarını bombalamaları üzerine Osmanlı Devleti savaşa girmek zorunda kalmıştır.
· Rusya, İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’ne savaş açınca; Osmanlı Devleti de 14 Kasım 1914’tde Kutsal Cihat ilan etmiştir.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesinin Sonuçları
1.Yeni cepheler açılmıştır.
2.Savaş daha geniş alana yayılmış ve uzamıştır.
3.Almanya ve müttefikleri avantaj sağlamıştır.
4.İngiltere Kıbrıs’ı kendi topraklarına kattığını açıklamıştır.
5.Savaş Orta Doğu’ya kaymıştır.
6.Almanya Avrupa’da rahatlamıştır.
7.Gizli antlaşmalar gündeme gelmiştir.
8.İngiliz sömürge yolları tehlike altına girmiştir.
9.Rusya’nın İtilaf devletleri ile bağlantısı zedelenmiştir.
Osmanlı’nın Savaş Öncesi Durumu
1.Osmanlı Devleti İttihat ve Terakki Partisi tarafından yönetilmektedir.
2.Ordu Almanya’nın desteği ile modernize edilmeye çalışılmaktadır.
3.Suriye, Filistin, Irak, Lübnan ve Hicaz Osmanlı’nın elindedir.
4.Ege adalarının durumu belirsizdir.
5.Oniki Ada hâlâ İtalya’nın elindedir.
6.Kıbrıs İngiltere’nin elindedir.
7.Balkan Savaşlarından çıkan Osmanlı Devleti savaşa hazır değildir.
İtilaf Grubu’nun Osmanlı’nın Savaşa Girmesini İstememe Nedenleri
1.Savaşın alanının genişleyecek olması.
2.İngiliz sömürge yollarının tehlikeye girecek olması.
3.Rusya ile İtilaf devletlerinin bağlantılarının kesilecek olması
4.Şark meselesinin karışık bir ortama gelecek olması
5.Sömürgelerdeki Müslümanların İngiltere ve Fransa’ya isyan etme ihtimalinin olması.
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti
· Trablusgarp ve Balkan savaşlarından yıpranmış olarak çıkan Osmanlı Devleti, savaşın başında tarafsızlığını ilan etmiş, boğazları kapatmış, seferberlik ilan etmiş (seferberlik ilanı; devletin savaşa gireceğinin bir habercisidir) ve kapitülasyonları da tek taraflı olarak kaldırarak meclisi de tatil etmiştir.
· Kapitülasyonların kaldırılmasına en büyük tepki Almanya ve Avusturya-Macaristan’dan gelmiştir. İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti’nin ittifak tekliflerini kabul etmedikleri gibi kapitülasyonların kaldırılmasına da önemli bir tepkide bulunmamıştır.
· İttifak teklifi İngiltere ve Fransa tarafından reddedilen Osmanlı Devleti, Almanya’ya daha fazla yakınlaşmıştır. Almanya da bu durumu değerlendirerek Osmanlı’yı kendi yanına çekme gayretini artırmıştır.
· Savaş başladıktan sonra İngilizlerin önünden kaçan Goeben ve Breslav isimli Alman gemilerini Osmanlı; uluslararası hukuka aykırı olmasına rağmen, Marmara’ya aldı. Bu gemilerin İngilizlerin Osmanlı’dan parasını aldığı halde, Osmanlı siparişi olan Sultan Osman ve Reşadiye gemilerine karşılık satın alındığı bildirildi. 11 Ağustos 1914’de meydana gelen bu olay halka da kabul ettirildi. Fakat halk devletin savaşa gireceğinden habersizdi.
· Yavuz ve Midilli adları verilerek Türk bayrağı çekilmiş olan Alman gemileri, Enver Paşanın emri ile Alman komutan Amiral Souchon komutasında Karadeniz’e çıkarıldı. Bu gemiler, 28-29 Ekim 1914 gecesi Rusya’nın Odesa ve Sivastopol limanlarını bombaladılar. Rusya bunun üzerine Osmanlı’ya 1 Kasım 1914’de savaş ilan etti.
· Tarafsızlığını 12 Kasım 1914’e kadar koruyan Osmanlı; bu tarihte Rusya’ya savaş ilan etti.
Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler
Kafkas Cephesi:
Cephenin Açılma Sebepleri:
1.Başlamış olan Rus taarruzunu durdurmak
2.Bakü petrol bölgelerini el geçirme düşüncesi
3.Orta Asya Türk dünyası ile irtibatlaşarak Rusya’yı zor duruma düşürmek
4.İngiltere’nin Hint sömürge yollarını kesmek
5.Enver Paşanın Turan imparatorluğu kurma fikri
6.Avrupa’da rahatlamak isteyen Almanya’nın Osmanlı’yı kışkırtması.
· 1 Kasım’da harekete geçmiş olan Rus birliklerine karşı Osmanlı 22 Aralıkta harekete geçti. Osmanlı’nın Ruslar karşısında Azapköy ve Köprüköy savaşlarında kazandığı başarılar geçici oldu.
· Bölgeye yazlık elbiselerle gönderilen ve yardım getiren geminin Ruslar tarafından batırılmasından dolayı desteksiz kalan Osmanlı askeri, Rusya’nın teknik üstünlüğü ve bölgenin ağır kış şartları karşısında büyük bir mağlubiyet aldı.
· Erzurum, Erzincan, Bitlis, Muş, Van ve Trabzon Rusların eline geçti.
· Çanakkale savaşlarından sonra Kafkas cephesine atanan Mustafa Kemal, 1916’da Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı.
· Rusya’da Bolşevik İhtilali’nin başlaması (Ekim Devrimi/1917) Kafkas Cephesi’nde Osmanlı lehine sonuçlar ortaya çıkarmış; Ruslarla Osmanlı arasında 15 Aralık 1917’de Erzincan Mütarekesi; Ruslar ile İttifak devletleri ve Osmanlı arasında 3 Mart 1918 ise Brest-Litowsk Antlaşması imzalanmıştır.
Brest-Litovsk Antlaşması (3 Aralık 1918)
Rusya Kafkas cephesini terk ederek Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı’ya geri verdi.
Önemi:
1.Kafkas, Galiçya, Makedonya ve Romanya cephesi kapandı
2.Berlin Antlaşması ile kaybedilen Elviye-i Selase (Üç İl: Kars, Ardahan, Batum) Rusya’dan geri alındı
3.Osmanlı askerî yönden rahatladı
4.İtilaf bloğu sarsıldı.
Açıklamalar:
1.Brest-Litowsk Antlaşmasını İtilaf Devletleri onaylamadı.
2.Ruslar Kafkaslardan çekilince; Gümrü civarında, İngilizlerin desteğiyle Ermeni Devleti kuruldu.
3.Türkler antlaşmadan sonra geçici olarak Hazar’a kadar ilerlemiştir.
4.Ruslar Elviye-i Selase’de halkoylaması yapılmasını istemiştir.
Cephenin Özellikleri:
1.Osmanlı’nın savaştığı ilk taarruz cephesidir.
2.Osmanlı, mağlup olduğu halde, bu cephede toprak kazandı.
3.Ruslar tarafından Osmanlı’ya karşı kullanılmaya çalışıldığından dolayı; bölgedeki Ermeniler 14 Mayıs 1915’de çıkarılan tehcir kanunu ile Suriye bölgesine gönderildi.
Kanal Cephesi
Cephenin Açılma Sebepleri:
1.İngiltere’nin Hint sömürge yolarını kontrol altına almak.
2.Mısır’ı İngiltere’den geri almak.
3.İslam âlemini İngilizlere karşı harekete geçirmek.
4.Almanya’nın telkinleri.
Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu İngilizler karşısında tutunamayarak Filistin’e çekilmiştir.
Cephenin Özellikleri:
1.Osmanlı’nın ikinci taarruz cephesidir.
2.Osmanlı’nın ilk kapanan cephesidir.
3.Türk ordusu Tih sahrasında sıcaktan kırılmıştır.
4.İngilizler deniz yoluyla sömürgelerinden yardım almıştır.
5.Cephe, 14 Ocak 1915’de açılmıştır.
6. Almanlar Osmanlı’ya destek göndermiştir.
7.Cephenin açılmasında bölgenin jeopolitik özelliği etkili olmuştur.
8.Osmanlı, bazı Arap topluluklarından beklediği yardımı alamamıştır.
Irak Cephesi
Açılma Sebepleri:
1.İngilizler, Hint Deniz yolunun güvenliğini sağlayarak bölgedeki Alman tehlikesini ortadan kaldırmak istemiştir.
2.İngilizler Musul-Kerkük petrollerini ele geçirmek ve Kuzeye çıkarak Rusya’ya yardım etmek istemiştir.
3.İngilizler Almanların Orta Doğu’daki etkisini kırmak istemiştir.
Not: Çanakkale Cephesinin açılış sebeplerinden biri de Rusya’ya yardım etmekti.
Cephenin Özellikleri:
1.İngilizler, 24 Kasım 1915’de Ktesifon; 29 Nisan 1916’da Kutü’lamare’de Türklere mağlup olmuş ve İngiliz General Towsend Türklere esir olmuştur.
2.İngilizler 17 Mart 1917’de Bağdat’a girmeyi başarmıştır.
Çanakkale Cephesi
İtilaf devletleri tarafından açılmıştır.
Açılma nedenleri:
1.İstanbul ve boğazları ele geçirerek Osmanlı Devleti’ni saf dışı bırakmak
Açıklama: Savaşın alanını daraltmak ve süresini kısaltmak
2.Rusya’ya askeri ve ekonomik yardım götürmek
3.Savaşı kısa zamanda sonuçlandırmak
4.Balkan uluslarını savaşın içine çekmek
İtilaların Balkanları Savaşa Sokma Nedenleri:
a-Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısını kesmek.
b-Rusya ile karadan bağlantı kurmak.
c-Avusturya’yı Balkanlarda zor duruma düşürmek.
Açıklama: İtilaf Devletleri, bu cephede başarılı olunduğu takdirde, Balkan devletlerinin bu başarıdan cesaretlenerek Osmanlı ve Avusturya’dan pay almak için harekete geçebileceklerini tahmin ediyordu.
5.Osmanlı ordularının Kafkas ve Kanal cephelerinden çekilmesini sağlamak
6.Balkanlarda yeni cephe açarak ittifak devletlerinin birbirine olan irtibatını zayıflatmak.
7.İngiltere’ni Kanal Cephesindeki yükünü hafifletmek.
8.İngiliz sömürge yollarının kontrolünü sağlamak
9.Osmanlı ile Almanya’nın bağlantılarını kesmek.
10.Rus buğdayının Avrupa’ya naklini sağlamak.
İngiliz ve Fransız donanmalarının saldırısıyla 19 Şubat 1915’te denizde başlayan savaş 18 Mart 1915’de Osmanlı’nın zaferi ile sonuçlanmış (Seddülbahir ve Kumkale başarısı); 25 Nisan’da başlayan kara savaşları da ittifak devletlerinin mağlubiyeti ile sonuçlanmıştır.
Açıklama: Askerlerine “Ben size taarruzu değil ölmeyi emrediyorum” diyen, 19. Tümen komutanı Mustafa Kemal’in Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu’nda kazandığı başarılar onun tanınmasına ve ileride millî mücadelenin başına geçmesinde etkili olmuştur.
Not: Nusret mayın gemisinin boğaza döşediği mayınların zaferdeki payı büyüktür.
Çanakkale Zaferi’nin Sonuçları:
1.Birinci Dünya Savaşı uzadı.
2.Rusya’ya yardım götürülemediğinden dolayı Rusya’da artan ekonomik kriz Bolşevik İhtilâli’ne zemin hazırlandı.
3.İngiltere ve Fransa itibar kaybetti ve büyük zarar gördü.
4.İttifak devletleri safında Sırbistan ve Yunanistan’a karşı savaşa giren Bulgaristan Osmanlı ile Almanya arasında kara bağlantısı kurdu. (Bulgaristan Rusya’nın başarılı olarak Balkanlar’a inmesini de istemiyordu).
5.Türk ulusunun kendine olan güveni arttı. Bu güven milli mücadeleye taşındı
6.Yaklaşık yarım milyon insan hayatını kaybetti
7.Askerlerine “Ben size Taarruzu değil ölmeyi emrediyorum” diyen Mustafa Kemal, bu cephede kazandığı başarılarla tanınmış, generalliğe terfi etmiş ve Milli Mücadele’de önder olarak kabul edilmiştir.
8.Osmanlı’nın saygınlığı arttı.
9.İngiliz ve Fransız donanmalarının da mağlup olabileceği görüldü
10.Sömürge altındaki milletler cesaretlenmiştir.
11.Yunanistan ve Romanya’nın savaşa girip girmeme konusundaki tereddütleri artmıştır.
12.İngiltere ve Fransa’nın boğazlara saldırmasını çıkarlarına uygun bulmayan Rusya’nın; boğazlar kendisine terk edilmediği takdirde Almanya ile barışacağını ileri sürerek İngiltere ve Fransa’yı tehdit etmesi, ilk defa gizli antlaşmaları gündeme getirdi.
Cephenin Özellikleri:
1.Osmanlı’nın zaferi ile sonuçlanan tek cephedir.
2.İstanbul’u tehdit eden tek cephedir.
3.Saldırının İstanbul’u tehdit etmesi Türk milletinin savunma azmini artırmıştır.
4.Mustafa Kemal, savaş esnasında albay; savaş sonrasında ise general olmuştur.
Hicaz ve Yemen Cephesi
Osmanlı Devleti; bu cephede kutsal yerleri korumak için savaşmış; ancak Arapların İngilizlerle beraber hareket etmesinden dolayı başarılı olamamıştır. İngilizlerin 1917’de Akabe’yi ele geçirmeleri sonucunda bölgedeki Osmanlı hâkimiyeti sona ermiştir.
Cephenin Özellikleri:
1.Araplar arasında milliyetçiliğin güçlendiği ve İslamcılık fikrinin etkili olmadığı görülmüştür.
Açıklamalar:
1.Fahrettin Paşa’nın Medine savunması meşhurdur.
2.I.Dünya Savaşından sonra Arap bölgelerinde İngiltere ve Fransa mandater sistemler kurmuştur.
Filistin ve Suriye Cephesi
Kanal harekâtının başarısız olması üzerine karşı taarruza geçen İngilizler Kudüs’ü Osmanlı’dan almıştır. İngiliz ilerleyişi Mustafa Kemal Paşa tarafından Halep’in kuzeyinde durdurulmuştur.
Cephenin genel komutanı Alman Liman Von Sanders idi. Mondros Mütarekesi imzalanınca; Yıldırım Orduları Komutanlığı Liman Von Sanders’ten alınarak Mustafa Kemal’e verilmiştir. Mustafa Kemal, bundan sonra bölgede savunma tedbirleri almaya başladıysa da; bir süre sonra İstanbul’a geri çağrılmıştır.
Cephenin Özellikleri:
1.I.Dünya Savaşı esnasında Mustafa Kemal’in savaştığı son cephedir.
2.Bu cephede savaşlar sürerken, Mondros Mütarekesi imzalandı.
3.Mustafa Kemal’in mütareke sonrasında Türk ordusunu hızlı bir şekilde Anadolu’ya çekmesi, mütareke gereğince İtilaf Devletleri’ne teslim edilmesi gereken Türk askerinin, teslim olmasını önledi ki bu askerler Kurtuluş Savaşı’nın askeri gücünü oluşturdu.
Not: Bu cepheye İtalyanlar ve Fransızlar da asker göndermiştir.
Galiçya-Makedonya-Romanya Cepheleri
Osmanlı Devleti, bu cephelerde müttefiklerine yardım etmek ve Makedonya üzerinden geçen ve Almanya ile kara bağlantısını sağlayan demiryolunun güvenliğini sağlamak için savaşmıştır.
Osmanlı Devleti, bu cephelerde Rus, Sırp, Romen ve Fransız güçlerine karşı savaşmıştır. Brest-Litowsk Antlaşması ile bu cephe kapanmıştır. Bu cepheler, Osmanlı’nın toprakları dışında savaştığı cephelerdir.
Savaşı Bitiren Ateşkes Antlaşmaları
1.Bulgaristan ile: (Selanik, 29 Eylül 1918)
2.Osmanlı ile: (Mondros, 30 Ekim 1918)
3.Avusturya ile: (Villagusti, 3 Kasım 1918)
4.Almanya ile: (Redhondes, 11Kasım 1918 )
Açıklamalar:
1.Almanya’da 9 Kasım 1918’de cumhuriyet ilan edildi.
2.Avusturya’nın savaştan çekilmesinde kendisine bağlı azınlıkların isyan etmeleri etkili oldu.
3.Romanya, Rusya savaştan çekilince savaştan çekildi
4.Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi Osmanlı ile Al-manya’nın kara bağlantısını kesti.
Barış Antlaşmaları
1.Versailles / Versay Antlaşması (28 Haziran 1919)
Versay Antlaşması, Almanya ile imzalanmıştır.
Bazı Maddeleri:
1.Almanya Alsac bölgesi ve Saar bölgesini Fransa’ya; deniz aşırı bölgelerini İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya’ya bıraktı.
2.Kiel Kanalı ve Alman nehirleri uluslararası hale getirildi.
3.Almanya, Avusturya ile birleşmemeyi garanti etti.
4.Almanya, Yugoslavya ve Çekoslovakya’yı tanıdı.
5.Askerlik mecburi olmaktan çıkarıldı
6.Almanya ekonomik yükümlülüklere uyacağını ve savaş tazminatını vereceğini kabul etti.
Önemi:
1.İngiltere en güçlü rakibinden kurtuldu
2.Almanya, uzun süre savaşamayacak hale getirildi
3.Antlaşma hükümlerini uygun bulmayan Almanya, II. Dünya Savaşının çıkmasında etkili oldu
4.Alman sömürgeleri, İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya arasında paylaşıldı.
2.Saint Germain Antlaşması (10 Eylül 1919)
Bu antlaşma, Avusturya ile imzalanmıştır.
Bazı Maddeleri:
1.Avusturya Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya’yı tanıdı
2.Almanya ile birleşmemeyi garanti etti
3.Mağlubiyetin gerektirdiği yükümlülükleri kabul etti.
Not: Avusturya’nın denizle bağlantısı kesildi.
3.Neuilly (Nöyyi) Antlaşması (27 Kasım 1917)
Bu antlaşma Bulgaristan ile imzalanmıştır.
Bazı maddeleri:
1.Bulgaristan Gümülcine ve Dedeağaç’ı Yunanistan’a; Dobruca’yı Romanya’ya bıraktı.
2.Mağlubiyetin getirdiği yükümlülükleri kabul etti.
3.Ordu 25.000 ile sınırlandırıldı.
Not: Bulgaristan’ın Ege ile bağlantısı kesildi.
4.Trianon (Triyanon)Antlaşması (6 Haziran 1920)
Macaristan’daki rejim değişikliği nedeniyle bu antlaşmanın imzalanması gecikmiştir. Macaristan bu antlaşma ile bağımsız bir devlet olarak tanınmakla beraber denize çıkışı olmayan küçük bir devlet haline gelmiştir.
Not: Macaristan’a mağlup devlet muamelesi yapılmıştır.
Barış Antlaşmalarının Özellikleri:
1.Yeni devletler kuruldu
2.Askeri ve ekonomik sınırlamalar getirildi
3.Sınırlar değiştirildi.
İtilaf Grubu’nun Savaştaki Dezavantajları
1.Rusya’nın savaştan çekilmesi
2.Sömürgelerde bıkkınlık görülmesi
3.Çanakkale’nin geçilememesi
4.Osmanlı’nın savaşı Orta Doğu’ya çekmesi
5.Bulgaristan’ın İttifak Grubuna girmesi
İttifak Grubu’nun Savaştaki Dezavantajları
1.İngilizlerin denizlerde güçlü olması
2.İngiltere’nin sömürgelerinden destek alması
3.Avusturya ve Osmanlı’nın etnik problemlerle uğraşması
4.ABD’nin İtilaf Grubunda savaşa girmesi
5.İtalya’nın İtilaf Grubuna geçmesi
Rusya’nın Savaştan Çekilmesinin Sonuçları
1.İngilizler, Anadolu için Yunanlıları ön plana çıkarmaya başladı
2.Ermenilerin koruyuculuğu ABD’ye verildi
3.Gizli antlaşmalar değişti
4.Brest-Litowsk Antlaşması imzalandı
5.Kafkas, Galiçya, Romanya ve Makedonya cepheleri kapandı
6.Osmanlı Kars, Ardahan ve Batum’u geri aldı
7.İtilaf bloğunda oluşan boşluk önce İtalya ile sonra ise ABD ile doldurulmaya çalışıldı
Birinci Dünya Savaşı’nın Genel Sonuçları
1.Avrupa’daki mevcut dengeler değişti
2.Rakiplerini etkisiz hale getiren İngiltere ve Fransa en kazançlı devletler olurken; galipler safında yer alan İtalya ve Rusya hedefledikleri amaçlarına ulaşamamışlardır.
3.Osmanlı ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu parçalanmış; Çarlık Rusya’sı yıkılmıştır.
4.Türkiye, Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Letonya, Litvanya ve Ukrayna gibi yeni devletler kurulmuştur.
Açıklama:
Yugoslavya, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek, Makedonya ve Slovenya’nın birleşmesi sonucunda kurulmuştur.
5.Cemiyet-i Akvam kurulmuştur(1920).
6.Sömürgecilik yerini manda ve himayeye bırakmıştır.
7.Barış Antlaşmalarında milliyetçilik prensibine dikkat edilmemesi azınlık sorununun ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
8.Merkezi İmparatorlukların parçalanması sonucu Avrupa ve Ortadoğu’da denge boşlukları ortaya çıkmıştır.
9.Komünizm, Faşizm, Nazizm gibi, demokratik olmayan, totaliter rejimler ortaya çıkmıştır.
10.Sivil savunma düşüncesi ortaya çıkmış; böylece cephe gerisindeki sivil halkın korunması amaçlanmıştır.
11.Barış Antlaşmaları devletlerin eşitliği ilkesine aykırı olduğu için sürekli bir barış ortamı sağlanamamış, bu yüzden İkinci Dünya Savaşı çıkmıştır.
12.Bazı devletler ekonomik krizlere girdi
13.Ümmetçilik ve Turancılık iflas etti.
14.Milliyetçilik güçlendi ve ulusal devletlerin kuruluşu hızlandı
15.Deniz altı gemileri önem kazandı
16.ABD tekrar içine kapandı
17.İngiltere ve Fransa Ortadoğu kaynaklarını ele geçirdi
18.Suriye, Irak, Lübnan ve Hicaz Osmanlı’dan ayrıldı.
19.Irak, Suriye, Lübnan ve Filistin’de mandater yönetimler kuruldu.
20-İttihat ve Terakki Partisi dağıldı.
Açıklamalar:
1.Birinci Dünya Savaşı’nda ilk defa tank ve kimyasal silah kullanıldı.
2.Savaştan sonra sınırlar çizilirken milliyetlerin dağılımı dikkate alınmadığından dolayı savaştan sonra da milliyet olayları devam etti.
3.İtalya savaş başlamadan önce Fransa ile gizli antlaşma yaptı
4.Paris Konferansı’nda Doğu Trakya Yunanistan’a verildi.
5.ABD I. ve II. Dünya Savaşı’nın bitmesinde etkili oldu.
6.ABD savaşa girerken uluslararası dengede yerini almak istedi.
7.ABD savaşa 2 Şubat 1918’de fiilen girdi.
8.Savaştan sonra; Almanya’nın güçlenmemesi İngiltere ve Fransa için temel politika oldu.
9.Versay, Nöyyi, Sen-Jermen ve Trianon antlaşmaları II. Dünya Savaşı’nın çıkması ile yürürlükten kalktı
10.Osmanlı, ABD, Yunanistan, Bulgaristan, Japonya ve Romanya savaşın başlangıcında etkili olmamıştır.
11.Boğazların Osmanlı Devleti’nin elinde olması; Mustafa Kemal’e göre Osmanlı Devleti’ni savaşa sokabilecek stratejik bir etkendi.
12.Rusya’da Bolşevik ihtilali çıkınca; Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan bağımsız oldu.
13.Ukrayna 22 Ocak 1918’de bağımsız oldu
14.Savaştan önce İngiliz sömürgeleri kendisinin 104 katı, Fransız sömürgeleri ise kendisinin 20 katıdır.
15.Osmanlı’yı paylaşmak savaşın başlangıç sebeplerinden değildir.
16.Mağlup devletlerin bir daha savaşmaya cesaret edememesi için antlaşmalara ağır maddeler kondu.
17.Birinci Dünya Savaşı’nda Danimarka, Norveç, İsveç, İsviçre ve İspanya tarafsız kalmıştır.
II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1918)
· Meşrutiyet, hükümdar ile birlikte bir meclisin ülke yönetiminde bulunmasıdır.
· Osmanlı Devleti’nde I. Meşruiyet, 23 Aralık 1876’da Jön Türklerin baskısıyla II. Abdülhamit tarafından ilan edilmişti.
· İlk Osmanlı Mebusan Meclisi 20 Mart 1877’de açıldı.
· İlk Osmanlı anayasası, Kanun-i Esâsî yürürlüğe girdi.
· I. Meşruiyet Dönemi, fazla uzun sürmedi.
· 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nın çıkması ve azınlık milletvekillerinin yıkıcı faaliyetleri üzerine Sultan II. Abdülhamit, Meşrutiyet’i kaldırdı ve Mebusan Meclisi’ni kapattı.
· Meşruiyet taraftarı olan Jön Türkler, İttihad-ı Osmânî Cemiyeti’ni kurdular. Sonra bu cemiyet, İttihat ve Terakki Cemiyeti adını aldı (1889).
· Osmanlıcılık fikrini savunan bu cemiyet, Makedonya’da örgütlendiler.
· İngiltere ve Rusya’nın 10 Haziran 1908’de Reval’de bir araya gelerek Makedonya’nın özerkliğine karar vermeleri İttihatçıları harekete geçirdi.
· Osmanlı Devleti’nin parçalanacağından endişe eden İttihatçılar, II. Abdülhamit’e Meşrutiyet’i ilan etmesi için baskı yaptılar ve Rumeli'de ayaklandılar.
· Hürriyet Taburları kurularak halk ayaklandırıldı.
· Resneli Niyazi ve Enver Paşa’nın isyanları üzerine, ülkenin iç savaşa sürüklenmesini istemeyen II. Abdülhamit, Meşrutiyet’i tekrar ilan etmek zorunda kaldı (1908).
· Kanun-i Esâsî tekrar yürürlüğe kondu.
· Osmanlı Mebusan Meclisi, tekrar oluşturuldu.
· Seçimlerde, İttihat ve Terakki üyeleri başarılı oldu.
Not:
İttihatçıların, Meşrutiyet ve ülke yönetimi için ciddi bir hazırlığı olmadığından beklenen sonuçlar alınamamış, Meşrutiyet’e geçişte iktidar boşluğu ve kargaşa yaşanmıştır.
31 Mart Olayı
· İttihat ve Terakki içinde zamanla farklı görüşler belirdi.
· Muhalifler, Ahrar adıyla yeni cemiyet kurdular.
· Muhalefetin Volkan Gazetesi ve Serbesti Gazetesi ile yürüttüğü muhalefet İttihat ve Terakki’yi bunalttı.
· Her iki gazetenin başyazarları Derviş Vahdet ve Hasan Fehmi, Galata Köprüsü’nde öldürüldüler.
· Bu gelişmeler üzerine, muhalifler İstanbul’da gösterilere başladılar. Gösterilere engel olmayan Avcı Taburları da, harekete destek verdiler. 31 Mart günü, (13 Nisan 1909) Mebusan Meclis’ine gelerek, hükümet yetkililerinin idamını istediler.
· İsyanı bastıramayan hükümet, istifa etti.
· Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığı’nı Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a geldi.
· Hareket Ordusu, 31 Mart Ayaklanması’nı bastırdı.
· II. Abdülhamit, tahttan indirildi, yerine V. Mehmet (Reşat) tahta çıkarıldı (1909).
II. Meşrutiyet’e geçiş sürecinde;
· Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
· Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna-Hersek’i topraklarına katmıştır.
· Girit, Yunanistan’a bağlanma kararı almıştır.
Notlar:
· II. Abdülhamit’in tahttan indirilmesinden sonra ülkede huzur sağlanamadı.
· Balkan Savaşı sonrası, Londra Görüşmeleri devam ederken İttihatçılar, Bâb-ı Âlî Baskını'nı gerçekleştirmiş ve yönetimi tamamen ele geçirmişlerdir (1913).
Trablusgarp Savaşı (1911-1912)
İtalya’nın Trablusgarp’ı İşgalinin Nedenleri
1.Birliğini geç kuran İtalya’nın ham madde ve pazar arayışı
Açıklama: Birliğini geç tamamlayan İtalya sömür*gecilik yarışında geç kalmıştır. 1896’da Habeşis*tan’a saldırdıysa da; İtalya’nın bu saldırısı başarı*sızlıkla sonuçlanmıştır.
2.Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması
3.Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı savunacak gücünün olmaması
Açıklamalar:
· Osmanlı Devleti, Trablusgarp’a karadan yardım edemezdi; çünkü Mısır, İtalya’nın Trablusgarp’ı işgalini onayla*yan İngiltere’nin elindeydi.
· Osmanlı Devleti, donanmasının güçsüzlüğünden dolayı da Trablusgarp’a denizden yardım edemezdi.
4.İtalya’nın, Trablusgarp’ın işgali için, Avrupa devletlerinin onayını alması
Açıklamalar:
· 1900’de, Fransa, Fas’ı almasına yar*dımcı olduğu takdirde Trablusgarp’ı İtalya’nın işgal etmesine razı olabilece*ğini açıkladı.
· 1902’de ise Avusturya, Bosna-Hersek üzerindeki emellerini İtalya’ya kabul ettirdiği için; İtalya’nın Trablusgarp’a yönelik olan emellerini kabul etti.
· Fransa’nın işgali altındaki Tunus ile kendi işgali altındaki Mı*sır arasında Trablusgarp’ı tampon bölge olarak gören ve İtalya’yı bloklaşmada ya*nında tutmak iste*yen İngiltere de İtalya’nın Trablusgarp’a yöne*lik emellerini olumlu karşıladı.
· İtalya’nın Rusya’nın Boğazlara yönelik olan plan*larını desteklemesinden dolayı; Rusya da İtalya’nın Trablusgarp’a yönelik olan emellerini onayladı.
· Almanya ise oluşan blok*laşma hareketinde İtalya’yı kaybetmek istemedi*ğinden dolayı İtalya’nın Trab*lusgarp’a yönelik olan emellerini kabul etti.
5.İtalya’nın, Trablusgarp’ın uygarlıkta geri bırakıl*dığı ve burada İtal*yanlara kötü davranıldığı iddi*ası.
6.İtalya’nın Habeşistan’daki başarısızlığını telafi etmek istemesi
7.İtalyan hükümetinin, kendi halkı karşısında, saygınlığını ar*tırmak istemesi.
Trablusgarp’ın İşgali
· Büyük devletlerle gizli görüşmeler yaparak Trablusgarp’ı ele geçirme serbestliği elde eden İtalya, haklı bir gerekçe göstermeden 28 Eylül 1911’de Trablusgarp üzerine harekete geçti.
· Osmanlı böl*geyi savunabilecek durumda olmadığından dolayı bir grup vatansever subay (Mustafa Kemal, Enver Paşa) halkı teşkilatlandırmak için Trablusgarp’a gitti. Bölgeye giden subaylardan Mustafa Kemal Derne ve Tobruk’u; Enver Paşa da Bingazi’yi teşkilatlandırdı.
· İtalyanlar, teşkilatlanmış olan asker ve Ömer Muhtar liderliğinde ayaklanan Araplar karşısında başarısız duruma düştüler.
· İtalya, Trablusgaprp’ta başarılı olamayaca*ğını anla*yınca; Osmanlı’yı barışa zorlamak için On İki Ada’yı işgal etti. Osmanlı buna rağmen barışa yanaşmamıştır.
· Fakat 8 Ekim 1912’de Bal*kan Devletleri Osmanlı’ya saldırınca; Osmanlı Devleti, İtalya ile Uşi Antlaşması’nı imzalamak zorunda kal*mıştır.
Uşi (Quchy) Antlaşması (18 Ekim 1912)
1.Trablusgarp İtalyanlara verilecek.
2.On İki Ada, Yunan işgali ihtimaline karşı, geçici olarak, İtalyanlara bırakılacak.
Açıklamalar:
· Balkan Savaşlarından sonra Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması On İki Ada meselesini küllen*dirdi. Savaş esnasında ise İtilaf Devletleri gizli anlaşmalarla On İki Ada’yı İtalya’ya bıraktılar.
· Lozan Antlaşması ile adalara resmen sahip olan İtalya II. Dünya Savaşından sonra ise bölgeyi Yu*nanis*tan’a bıraktı.
Uyarı: On İki Ada meselesi Balkan Savaşları esna*sında gün*deme gelmemiştir.
3.İtalya Osmanlı Devletine kapitülasyonların kaldı*rılması konusunda destek verecek.
4.Trablusgarp, dini bakımdan halifeye bağlı kala*cak. (Böylelikle Osmanlı Devleti, Araplarla olan dini bağını sürdürmeyi hedefle*miştir.)
Trablusgarp Savaşı’nın Sonuçları
1.İtalyanlar, Trablusgarp’ı ele geçiremeyince Os*manlı Devleti’ni barışa zorlamak için On İki adayı işgal etti.
2.Balkan Savaşı’nın başlaması üzerine Osmanlı Devleti İtalya ile anlaşma yapmak zorunda kaldı.
3.Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasını İtalya’ya verdi.
4.Mustafa Kemal, Trablusgarp’ta kazandığı başarılar (Derne-Tobruk) sonucu binbaşı oldu.
5.Kuzey Afrika’da İtalyan sömürgesi başladı
6.On İki Ada fiilen Osmanlı’nın elinden çıktı.
7.İtalyanlar ilk defa Ege Denizi’ne yerleşti.
8.Balkan devletlerinin Osmanlı üzerine harekete geçişi kolaylaştı
9.İttihat ve Terakki Partisi saygınlığını kaybetti.
Not Mustafa Kemal, ilk defa sömürgeciliğe karşı savaştı.
Not: Uşi, İsviçre’de bir kenttir.
Balkan Savaşları
Birinci Balkan Savaşı (1912-1913)
Savaşın Nedenleri
1.Rusya’nın Balkanlarda takip ettiği Panslavist politika
2.Balkanlardaki gelişmelerin, Osmanlı tarafından, takip edilememesi
3.Fransız ihtilalinin etkisi (Milliyetçilik ve bağım*sızlık)
4.Türklerin Balkanlardan tamamen atılmak isten*mesi
Açıklama: Savaş başlamadan önce; Arnavutluk, Make*donya, Selanik ve Yanya Osmanlı’nın elin*deydi.
5.Trablusgarp Savaşı esnasında, Osmanlı Dev*leti’nin güçsüz olduğunun anlaşılması
6.Kiliseler sorununun Balkan devletlerinin lehine sonuçlanması
7.Balkan devletlerinin Osmanlı’ya karşı ittifak kur*maları
8.İngiltere’nin, 1908’de Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmeler sonucunda, Rusya’yı Balkan politikasında serbest bırakması
Katılan Devletler ve Savaşın Sonucu
· Karadağ, Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan Osmanlı Devleti’ne karşı savaştılar.
· Bu devletlerin Bulgaristan önderliğinde birleşip; Osmanlı’ya saldırmasında Rusya etkili oldu.
· Savaş, 8 Ekim 1912’de Karadağ’ın Osmanlı topraklarına saldırması ile başladı.
· Bulgarlar Çatalca’ya kadar gelmeyi başa*rırken; Rauf Orbay’ın Hamidiye Kruvazörü ile yap*tığı başarılı mücadelelere rağmen Yunanlılar, Ege Adalarını işgal etmişlerdir.
· Osmanlı Devleti, bütün cephelerde yenilerek Ça*talca’ya kadar geriledi
Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaşları’ndaki Başarısızlığının Nedenleri
1.Ordunun siyasete ka*rışması
2.Savaştan önce askerlerin bir bölümünün terhis edilmesi
3.Ordunun savaşa hazır olmaması
4.Osmanlı donanmasının yetersiz olması
5.Avrupa devletlerinin Balkan uluslarını desteklemesi
6.İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Balkan sınırlarının değişmeyeceğine dair verdikleri teminata güvenen Osmanlı’nın Balkanlar’da gelişen olayları takip etmemesi.
7.Balkan devletlerinin birlikte hareket etmesi
8.Balkan devletlerinin ulaşım ve iletişim imkânlarını etkisiz hale getirmelerinden dolayı Osmanlı ordusunda iletişim ve ulaşım bozukluğu olması.
9.Osmanlı’nın siyasal yalnızlık içinde olması.
Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913)
1.Midye-Enez çizgisinin batısındaki topraklar, Balkan devletlerine bırakıldı. (Osmanlı, Gelibolu Yarımadası hariç olmak üzere, Doğu Trakya ve Balkan topraklarının tamamını kaybetti.)
2.Ege adalarının durumu ve Arnavutluğun sınır durumu büyük devletlerin kararına bırakıldı
Açıklama: Ege Adaları fiilen elden çıkmıştır. Birinci Dünya Savaşı başlayınca; Ege Adaları meselesi askıya alınmış; Lozan Antlaşması ile Ege Adaları resmen Yunanistan’a verilmiştir.
Birinci Balkan Savaşı’nın Sonuçları
1.Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’daki varlığı tamamen sona erdi.
2.Edirne ve Kırklareli Bulgaristan’a bırakıldı
3.Gökçe Ada ve Bozca Ada hariç, Ege Adaları fiilen elden çıktı
4.28 Kasım 1912’de, Arnavutluk, bağımsızlığını ilan etti. Bu durum İslamcılık politikasını da olumsuz etkiledi.
*Osmanlı Devleti’nden ayrılan son Balkan devleti Arnavutluk’tur.
5.İttihat ve Terakki Partisi, 23 Ocak 1913’de düzenlediği Bâb-ı Âli Baskını sonucunda hükümeti tam olarak ele geçirdi. (Bu partinin resmî iktidar dönemi başladı.)
Açıklama: İttihat ve Terakki Partisi 1889’da kurulan II. Meşrutiyetin ilanında etkili olan, 31 Mart Olayı’ndan itibaren yönetimde etkili olmaya başlayan, II. Meşrutiyet Döneminde Türkçülüğü devletin siyasi düşüncesi haline getiren, Osmanlı Devleti’ni I. Dünya Savaşına sokan bir partidir.
6.Mustafa Kemal’in ordunun siyasete girmemesi şeklindeki görüşünün doğruluğu ispatlandı.
7.Bulgaristan, Ege Denizi’ne ulaştı.
8.Balkan devletleri arasındaki anlaşmazlık sonucunda İkinci Balkan Savaşı çıkmıştır.
9.Balkanlar’dan Anadolu’ya göç başladı
10.Mustafa Kemal, siyaseti bırakmıştır.
Açıklamalar:
· Birinci Balkan Savaşı’nda İstanbul tehdit altına girmiştir.
· Londra Antlaşması, İkinci Balkan Savaşı’nın çıkması üzerine yürürlükten kalkmıştır.
İkinci Balkan Savaşı
Savaşın Nedenleri
1.Bulgaristan’ın Birinci Balkan Savaşı sonucunda en büyük payı alması (Özellikle Makedonya üzerindeki anlaşmazlıklar) ve Ege Denizine ulaşmasından dolayı Balkan devletlerinin aralarında anlaşmazlığa düşmesi.
2.Bulgaristan’ın Ege Denizi’ne kadar genişlemesini Yunanistan’ın uygun görmeyişi.
3.Osmanlı Devleti’nin bölgeden çekilmesiyle meydana gelen otorite boşluğu
Yunanistan’ın çalışmaları sonucunda Sırbistan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a karşı birleşmiştir. Bulgaristan’ın zor durumda olduğunu gören Enver Paşa harekete geçerek, Edirne ve Kırklareli’ni Bulgarlardan almıştır.
İkinci Balkan Savaşı sonucunda Bulgaristan yenildi.
Savaş Sonucunda Yapılan Antlaşmalar
1. Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913): Balkan devletleri arasında yapıldı.
Açıklamalar:
1.Bulgaristan, Birinci Balkan Savaşı’nda aldığı toprakla*rın büyük bir kısmını kaybetti.
2.Bükreş Antlaşması, Balkanlarda huzuru sağlaya*madı.
3.Bu antlaşmaya Osmanlı Devleti katılmadı.
4.Bulgaristan, Ege Denizi ile bağlantısını devam ettirdi.
2. İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913)
İstanbul Antlaşması Osmanlı Devleti ile Bulgaris*tan arasında imza*landı.
Antlaşmanın İçeriği:
1.Meriç nehri iki ülke arasında sınır kabul edildi.
2.Edirne, Kırklareli Dimetoka ve Kırkağaç Osmanlı Devle*tinde kaldı.
3.Bulgaristan’daki Türklerin yasal hakları garanti altına alındı.
4.Bulgaristan’daki Türklerin; isterlerse dört yıl içe*risinde Türkiye’ ye göç edebilecekleri karalaştırıldı.
Açıklamalar:
· Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısı kesil*medi.
· Bu günkü Türk-Bulgar sınırı yaklaşık olarak çizildi.
· Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı öncesinde; sa*vaş esnasında Bulgaristan üzerinden Almanya ile kara bağlantısı kurabilmek için Dimetoka’yı Bulga*ristan’a bıraktı.
3. Atina Antlaşması (14 Kasım 1913):
Atina Antlaşması Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında imza*landı.
Antlaşmanın İçeriği:
1.Yunanistan’daki Türklerin hakları güvence altına alındı.
2.Yanya, Girit ve Selanik Yunanistan’a bırakıldı.
3.Ege Adalarının durumu büyük devletlerin kara*rına bırakıldı.
Not: Büyük devletler 16 Kasım 1913’te aldıkları karar ile İmroz, Bozcaada ve Meis dışındaki Ege Adalarını Yunanistan’a, On İki Ada’yı da İtalyanlara verdiler.
4. İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914):
İstanbul Antlaşması Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında imzalandı. Osmanlı’nın Sırbistan ile sınırı olmadığı için; bu antlaşma ile yal*nızca Sırbistan’da kalan Türklerin hakları görü*şüldü.
İkinci Balkan Savaşı’nın Sonuçları
1. Balkanlar’da azınlık durumuna düşen Türklerin hakları imzalanan antlaşmalarla güvence altına alındı
2. Edirne ve Kırklareli Bulgaristan’dan geri alındı.
3. Bulgaristan mağlubiyetini telâfi etmek için Birinci Dünya Savaşı’na girdi.
Açıklamalar:
· İttihat ve Terakki Partisi savaştan sonra; orduyu, gençleştirmek ve Almanya’dan subaylar getirerek modernize etmek için hare*kete geçtiyse de; Birinci Dünya Savaşı başladığı için İttihat ve Terakki Parti*sinin düşüncesi sonuçsuz kaldı.
· Mustafa Kemal, Edirne’nin kurtuluşuna katılmıştır
· Arnavutluk, Balkan Savaşları’na katılmamıştır
· Balkan Savaşları’ndan sonra Balkanlarda Rusya, Osmanlı yerine Avusturya ile karşı karşıya geldi
· Osmanlı’nın Almanya’dan faydalanarak orduyu ıslah etmek istemesi Osmanlı ile Almanya’yı birbi*rine daha fazla yaklaştır*mıştır.
· Türk ordusu, İkinci Balkan Savaşı’nda sadece Bulga*ristan ile savaşmıştır
· İkinci Balkan Savaşı esnasında Avrupalı devletlerin tepkisinden çekindiği için Osmanlı ordusu Meriç’in batısına geçmemiştir.
· Balkan Savaşları Osmanlı’nın Birinci Dünya Savaşı’na girmesinde etkili olmuştur.
Birinci Dünya Savaşı (1914-1918)
Savaşın Genel Nedenleri
1.Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan düşünce*lerin hızla yayılması
2.Sanayi İnkılâbı sonucunda gelişen sanayi, berabe*rinde hammadde ve pazar ihtiyacını da ortaya çı*karmıştı. Hammadde ve pazar ihtiyacı ise sömür*geci devletleri karşı karşıya getirdi.
3.Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini kurma*ları sonucunda Avrupa’nın siyasi dengesinin bo*zulması
4.Bloklar arası silahlanma yarışının hızlanması
Açıklamalar:
· Almanya, Fransa’dan Alsas-Loren böl*gesini al*dıktan sonra kendisini Fransa karşısında güvensiz hissetmeye başladı ve kendini güvende hissetmek için ittifaklar ve bloklaşmalar döne*mini başlattı.
· Devletlerarası bu çıkar çatışmaları sonucunda Avrupa bloklara ayrılmıştır.1883’te Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya arasında üçlü itti*fak (Bağlaşma Devletleri) kurulmuştur.
· Savaş başla*dıktan sonra kendine Anadolu’dan pay verilen İtalya bu gruptan ay*rılmış; ancak bu boşluk Os*manlı Devleti ve Bulgaristan’ın ittifak bloğuna katılmasıyla dol*durulmaya çalışılmıştır.
· 1907’de ise İngiltere, Fransa ve Rusya arasında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) kurulmuş bu gruba daha sonra Japonya, Sırbistan, Romanya, Belçika, Portekiz, Brezilya, ABD ve Yuna*nis*tan gibi dev*letler de katılmıştır.
Bloklaşmanın Önemi:
1.Devletlerarası gerilim arttı.
2.Fransa ile Almanya arasında 19. yüzyıl sonla*rında başlaması muhtemel olan ikili savaş ertelendi.
3.Silah ve bloklu tehdide dayalı zoraki barış dö*nemi oluştu.
4.Avusturya ile Sırbistan arasında 28 Temmuz 1914’de başlayan özel savaş dünya savaşına dö*nüştü.
Savaşın Özel Nedenleri
1.Almanya ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasi ve ekonomik rekabet
Açıklama: Özel sebepler arasında en etkili sebep bu sebeptir. Sömürgeleri kendi topraklarının 104 katına çıkan İngiltere, Almanya’yı sömürgeleri için bir tehdit unsuru olarak görüyordu. Almanya’nın İngiltere aleyhine büyümek istemesine rağmen; İngiltere mevcut durumunu korumak istiyordu.
2.Fransa’nın Sedan Savaşı sonucunda Almanya’ya kaptırdığı Alsas-Loren bölgesini geri almak istemesi
Açıklama: Almanya 1871 yılında, taş kömürü yönünden zengin olan Alsas-Loren ’i Sedan Savaşı ile Fransa’dan almıştı.
3.Boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek isteyen Rusya’nın Almanya ve Avusturya-Macaristan’ı etkisiz hale getirme düşüncesi.
4.Rusların Slavları birleştirme (Panslavizm) politikasının Avusturya-Macaristan’ı etkilemesi (Slav-Germen çatışması)
5.Rusya’nın Balkanlara yönelik politikasının Balkanlar üzerinden Orta Doğu’ya açılmak isteyen Almanya’yı tedirgin etmesi.
6.Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın yeni sömürgeler ele geçirmek ve Akdeniz’de etkili olmak istemesi.
Açıklama: İtalya Akdeniz’e yönelik emelleri için Avusturya ile karşı karşıya geliyordu ki bu durum İtalya’nın Birinci Dünya Savaşı başladıktan sonra İttifak Grubu’nu terk ederek İngiltere’nin yanına geçmesinde de etkili oldu.
7.Dini ve kültürel yayılma yarışı
Açıklama: Sömürgeci devletler sömürmek istedikleri bölgelerde öncelikle dinlerini ve kültürlerini yaymaya çalışıyordu
8.Hanedanlar arası mücadeleler
Savaşın Başlaması
· Avusturya-Macaristan veliahdının Bosna-Hersek ziyareti sırasında öldürülmesi savaşın başlaması için bir kıvılcım olmuştur. Bu olaydan sonra Avusturya Sırbistan’a savaş açmıştır. Bunun üzerine Rusya Sırbistan’ın; Almanya da Avusturya’nın ya-nında yer almış ve İngiltere ile Fransa’nın da devreye girmesiyle Birinci Dünya Savaşı başlamıştır.
· Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Japonya da savaşa girmiş; Uzakdoğu’daki Alman sömürgelerini ele geçirerek kısa süre içinde amacına ulaşmış ve savaştan çekilmiştir.
İttifak (Bağlaşma) Grubu
1.Avusturya-Macaristan İmparatorluğu,
2.Almanya,
3.İtalya
(İtalya savaş başlamadan önce İttifak Grubu’ndaysa da savaş başladıktan sonra; Avusturya ile çıkarları çatıştığı, Almanya’dan beklediği başarıyı bulamadığı, isteklerine İtilaf Grubu’nda ulaşacağına inandığı ve Gizli Antlaşmalar’la kendisine yapılan teklifleri cazip bulduğu için 1915’den itibaren İtilaf bloğuna geçmiştir.)
4.Osmanlı Devleti
5.Bulgaristan
(Bulgaristan’ın savaşa girmesi ile Almanya ile Osmanlı arasında kara bağlantısı kurulmuştur.)
Not: Balkan Savaşları, Osmanlı ile Bulgaristan’ın Birinci Dünya Savaşı’na girmesinde etkili olan ortak sebeptir.
İtilaf (Anlaşma) Grubu
1.İngiltere
2.Fransa
3.Rusya
4.İtalya
5.Japonya
6.Sırbistan (Savaştan sonra Yugoslavya’nın çatısı altında siyasi varlığı sona erdi)
7.Romanya (Rusya’nın baskıları ve Avusturya topraklarındaki emellerinin bir sonucu olarak savaşa girdi)
8.Belçika (Almanya’nın Fransa’ya saldırırken Belçika üzerinden geçmesi, Belçika’yı savaşın içine çekti.)
9.Karadağ (Savaştan sonra Yugoslavya çatısı altında siyasi varlığı sona erdi.)
10.Yunanistan (Savaşın başlangıcında, gidişatında ve sonucunda önemli bir etkisi olmayan Yunanistan; savaşa en son katılan devlettir.)
11.Portekiz
12.ABD (ABD, Almanya’nın ticaret ve yolcu gemilerini batırması ve ABD ile arasında gerginlik bulunan Meksika ile işbirliği yapması üzerine 2 Nisan 1917’de savaşa katıldı. ABD'’in savaşa girmesiyle savaşın dengesi itilaf lehine bir şekil aldı. Savaşın başlangıcında etkili olmayan ABD savaşın sonucunda etkili olmuştur. ABD savaşa girerken Wilson Prensiplerini yayınladı. ABD’nin savaşa girmesi savaşın süresinin kısalmasında, savaşın İtilaf Devletleri lehine sonuçlanmasında, Rusya’nın savaştan çekilmesinden dolayı oluşan boşluğun doldurulmasında etkili oldu. ABD savaşa girmekle tarafsızlık politikasını da bozmuş oldu).
13.Brezilya
Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni Yanına Çekmek İstemesinin Nedenleri
Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumundan faydalanarak;
1.Savaşı Ortadoğu’ya kaydırarak Avrupa’da rahatlamak
2.Rusya’nın dikkatini Avrupa dışına çekmek
3.İngilizlerin sömürge yollarını kesmek (Süveyş Kanalı...)
4.Rusya ile İtilaf Devletleri’nin bağlantılarını kesmek.
Osmanlı’nın halifelik gücünden faydalanarak;
1.Sömürgelerdeki Müslümanları İngiltere ve Fransa’ya karşı kışkırtmak
2.Rus hâkimiyeti altında yaşayan Müslüman Türkleri Rusya’ya karşı kışkırtmak
Açıklama: Çok iyi teçhiz edilip hazırlandığı takdirde Osmanlı ordusunun savaşabileceğine inanan Almanya’nın gerek bu beklentisi; gerekse Osmanlı’nın jeopolitik durumuna yönelik olan beklentisi büyük oranda gerçekleşti. Fakat Almanya, halifelik müessesesinden umduğunu bulamadı.
Not: Almanya, Osmanlı’ya ait olan Musul-Kerkük petrollerinden de faydalanmak istemiştir.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Giriş Nedenleri
1.Son dönemlerde kaybettiği toprakları geri almak.
2.Siyasi yalnızlıktan kurtulmak (İtilaf grubu savaş esnasında Osmanlı’nın yükünü çekmemek ve Rusya’yı küstürmemek için Osmanlı’yı yanlarına almamışlardır.)
3.İttihat ve Terakki Partisi’nin; Alman hayranlığı ve Alman desteğiyle ülkenin kalkınabileceği düşüncesi
4.Kapitülasyonlar ve dış borçlar nedeniyle artan İngiliz ve Fransız baskısından kurtulmak.
5.2 Ağustos 1914’te Almanya ile Osmanlı arasında gizli bir antlaşma yapılması
6.19 Ağustos 1914’te Bulgaristan ile Osmanlı arasında bir dostluk antlaşması imzalanması
7.Turan İmparatorluğu kurma fikri.
Not: Enver Paşa, Osmanlı bayrağı altında bütün Türk dünyasını birleştirmeyi hayal ediyordu. Osmanlı Devleti’nin bütünlüğünü koruyamadığı bir dönemde Turancılık’ın düşünülmesi İttihatçıların hayalciliğini gösterir.
8.Almanya’nın savaşı kazanacağına inanılması
9.Yunanlıların “Megali İdea”sını sonuçsuz bırakmak
10.Almanya ile gizli ittifak yapılmış olması.
11.Rus, İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki Türk ve İslam ülkelerinin istiklale kavuşturulacağı düşüncesi
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesi
· İngilizlerden kaçan Goben ve Breslav adlı Alman gemileri Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır. Osmanlı Devleti bu gemileri satın aldığını açıklamış ve gemilere Yavuz ve Midilli isimlerini vermiştir.
· Bu gemilerin Rusya’nın Sivastopol ve Odesa limanlarını bombalamaları üzerine Osmanlı Devleti savaşa girmek zorunda kalmıştır.
· Rusya, İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’ne savaş açınca; Osmanlı Devleti de 14 Kasım 1914’tde Kutsal Cihat ilan etmiştir.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesinin Sonuçları
1.Yeni cepheler açılmıştır.
2.Savaş daha geniş alana yayılmış ve uzamıştır.
3.Almanya ve müttefikleri avantaj sağlamıştır.
4.İngiltere Kıbrıs’ı kendi topraklarına kattığını açıklamıştır.
5.Savaş Orta Doğu’ya kaymıştır.
6.Almanya Avrupa’da rahatlamıştır.
7.Gizli antlaşmalar gündeme gelmiştir.
8.İngiliz sömürge yolları tehlike altına girmiştir.
9.Rusya’nın İtilaf devletleri ile bağlantısı zedelenmiştir.
Osmanlı’nın Savaş Öncesi Durumu
1.Osmanlı Devleti İttihat ve Terakki Partisi tarafından yönetilmektedir.
2.Ordu Almanya’nın desteği ile modernize edilmeye çalışılmaktadır.
3.Suriye, Filistin, Irak, Lübnan ve Hicaz Osmanlı’nın elindedir.
4.Ege adalarının durumu belirsizdir.
5.Oniki Ada hâlâ İtalya’nın elindedir.
6.Kıbrıs İngiltere’nin elindedir.
7.Balkan Savaşlarından çıkan Osmanlı Devleti savaşa hazır değildir.
İtilaf Grubu’nun Osmanlı’nın Savaşa Girmesini İstememe Nedenleri
1.Savaşın alanının genişleyecek olması.
2.İngiliz sömürge yollarının tehlikeye girecek olması.
3.Rusya ile İtilaf devletlerinin bağlantılarının kesilecek olması
4.Şark meselesinin karışık bir ortama gelecek olması
5.Sömürgelerdeki Müslümanların İngiltere ve Fransa’ya isyan etme ihtimalinin olması.
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti
· Trablusgarp ve Balkan savaşlarından yıpranmış olarak çıkan Osmanlı Devleti, savaşın başında tarafsızlığını ilan etmiş, boğazları kapatmış, seferberlik ilan etmiş (seferberlik ilanı; devletin savaşa gireceğinin bir habercisidir) ve kapitülasyonları da tek taraflı olarak kaldırarak meclisi de tatil etmiştir.
· Kapitülasyonların kaldırılmasına en büyük tepki Almanya ve Avusturya-Macaristan’dan gelmiştir. İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti’nin ittifak tekliflerini kabul etmedikleri gibi kapitülasyonların kaldırılmasına da önemli bir tepkide bulunmamıştır.
· İttifak teklifi İngiltere ve Fransa tarafından reddedilen Osmanlı Devleti, Almanya’ya daha fazla yakınlaşmıştır. Almanya da bu durumu değerlendirerek Osmanlı’yı kendi yanına çekme gayretini artırmıştır.
· Savaş başladıktan sonra İngilizlerin önünden kaçan Goeben ve Breslav isimli Alman gemilerini Osmanlı; uluslararası hukuka aykırı olmasına rağmen, Marmara’ya aldı. Bu gemilerin İngilizlerin Osmanlı’dan parasını aldığı halde, Osmanlı siparişi olan Sultan Osman ve Reşadiye gemilerine karşılık satın alındığı bildirildi. 11 Ağustos 1914’de meydana gelen bu olay halka da kabul ettirildi. Fakat halk devletin savaşa gireceğinden habersizdi.
· Yavuz ve Midilli adları verilerek Türk bayrağı çekilmiş olan Alman gemileri, Enver Paşanın emri ile Alman komutan Amiral Souchon komutasında Karadeniz’e çıkarıldı. Bu gemiler, 28-29 Ekim 1914 gecesi Rusya’nın Odesa ve Sivastopol limanlarını bombaladılar. Rusya bunun üzerine Osmanlı’ya 1 Kasım 1914’de savaş ilan etti.
· Tarafsızlığını 12 Kasım 1914’e kadar koruyan Osmanlı; bu tarihte Rusya’ya savaş ilan etti.
Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler
Kafkas Cephesi:
Cephenin Açılma Sebepleri:
1.Başlamış olan Rus taarruzunu durdurmak
2.Bakü petrol bölgelerini el geçirme düşüncesi
3.Orta Asya Türk dünyası ile irtibatlaşarak Rusya’yı zor duruma düşürmek
4.İngiltere’nin Hint sömürge yollarını kesmek
5.Enver Paşanın Turan imparatorluğu kurma fikri
6.Avrupa’da rahatlamak isteyen Almanya’nın Osmanlı’yı kışkırtması.
· 1 Kasım’da harekete geçmiş olan Rus birliklerine karşı Osmanlı 22 Aralıkta harekete geçti. Osmanlı’nın Ruslar karşısında Azapköy ve Köprüköy savaşlarında kazandığı başarılar geçici oldu.
· Bölgeye yazlık elbiselerle gönderilen ve yardım getiren geminin Ruslar tarafından batırılmasından dolayı desteksiz kalan Osmanlı askeri, Rusya’nın teknik üstünlüğü ve bölgenin ağır kış şartları karşısında büyük bir mağlubiyet aldı.
· Erzurum, Erzincan, Bitlis, Muş, Van ve Trabzon Rusların eline geçti.
· Çanakkale savaşlarından sonra Kafkas cephesine atanan Mustafa Kemal, 1916’da Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı.
· Rusya’da Bolşevik İhtilali’nin başlaması (Ekim Devrimi/1917) Kafkas Cephesi’nde Osmanlı lehine sonuçlar ortaya çıkarmış; Ruslarla Osmanlı arasında 15 Aralık 1917’de Erzincan Mütarekesi; Ruslar ile İttifak devletleri ve Osmanlı arasında 3 Mart 1918 ise Brest-Litowsk Antlaşması imzalanmıştır.
Brest-Litovsk Antlaşması (3 Aralık 1918)
Rusya Kafkas cephesini terk ederek Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı’ya geri verdi.
Önemi:
1.Kafkas, Galiçya, Makedonya ve Romanya cephesi kapandı
2.Berlin Antlaşması ile kaybedilen Elviye-i Selase (Üç İl: Kars, Ardahan, Batum) Rusya’dan geri alındı
3.Osmanlı askerî yönden rahatladı
4.İtilaf bloğu sarsıldı.
Açıklamalar:
1.Brest-Litowsk Antlaşmasını İtilaf Devletleri onaylamadı.
2.Ruslar Kafkaslardan çekilince; Gümrü civarında, İngilizlerin desteğiyle Ermeni Devleti kuruldu.
3.Türkler antlaşmadan sonra geçici olarak Hazar’a kadar ilerlemiştir.
4.Ruslar Elviye-i Selase’de halkoylaması yapılmasını istemiştir.
Cephenin Özellikleri:
1.Osmanlı’nın savaştığı ilk taarruz cephesidir.
2.Osmanlı, mağlup olduğu halde, bu cephede toprak kazandı.
3.Ruslar tarafından Osmanlı’ya karşı kullanılmaya çalışıldığından dolayı; bölgedeki Ermeniler 14 Mayıs 1915’de çıkarılan tehcir kanunu ile Suriye bölgesine gönderildi.
Kanal Cephesi
Cephenin Açılma Sebepleri:
1.İngiltere’nin Hint sömürge yolarını kontrol altına almak.
2.Mısır’ı İngiltere’den geri almak.
3.İslam âlemini İngilizlere karşı harekete geçirmek.
4.Almanya’nın telkinleri.
Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu İngilizler karşısında tutunamayarak Filistin’e çekilmiştir.
Cephenin Özellikleri:
1.Osmanlı’nın ikinci taarruz cephesidir.
2.Osmanlı’nın ilk kapanan cephesidir.
3.Türk ordusu Tih sahrasında sıcaktan kırılmıştır.
4.İngilizler deniz yoluyla sömürgelerinden yardım almıştır.
5.Cephe, 14 Ocak 1915’de açılmıştır.
6. Almanlar Osmanlı’ya destek göndermiştir.
7.Cephenin açılmasında bölgenin jeopolitik özelliği etkili olmuştur.
8.Osmanlı, bazı Arap topluluklarından beklediği yardımı alamamıştır.
Irak Cephesi
Açılma Sebepleri:
1.İngilizler, Hint Deniz yolunun güvenliğini sağlayarak bölgedeki Alman tehlikesini ortadan kaldırmak istemiştir.
2.İngilizler Musul-Kerkük petrollerini ele geçirmek ve Kuzeye çıkarak Rusya’ya yardım etmek istemiştir.
3.İngilizler Almanların Orta Doğu’daki etkisini kırmak istemiştir.
Not: Çanakkale Cephesinin açılış sebeplerinden biri de Rusya’ya yardım etmekti.
Cephenin Özellikleri:
1.İngilizler, 24 Kasım 1915’de Ktesifon; 29 Nisan 1916’da Kutü’lamare’de Türklere mağlup olmuş ve İngiliz General Towsend Türklere esir olmuştur.
2.İngilizler 17 Mart 1917’de Bağdat’a girmeyi başarmıştır.
Çanakkale Cephesi
İtilaf devletleri tarafından açılmıştır.
Açılma nedenleri:
1.İstanbul ve boğazları ele geçirerek Osmanlı Devleti’ni saf dışı bırakmak
Açıklama: Savaşın alanını daraltmak ve süresini kısaltmak
2.Rusya’ya askeri ve ekonomik yardım götürmek
3.Savaşı kısa zamanda sonuçlandırmak
4.Balkan uluslarını savaşın içine çekmek
İtilaların Balkanları Savaşa Sokma Nedenleri:
a-Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısını kesmek.
b-Rusya ile karadan bağlantı kurmak.
c-Avusturya’yı Balkanlarda zor duruma düşürmek.
Açıklama: İtilaf Devletleri, bu cephede başarılı olunduğu takdirde, Balkan devletlerinin bu başarıdan cesaretlenerek Osmanlı ve Avusturya’dan pay almak için harekete geçebileceklerini tahmin ediyordu.
5.Osmanlı ordularının Kafkas ve Kanal cephelerinden çekilmesini sağlamak
6.Balkanlarda yeni cephe açarak ittifak devletlerinin birbirine olan irtibatını zayıflatmak.
7.İngiltere’ni Kanal Cephesindeki yükünü hafifletmek.
8.İngiliz sömürge yollarının kontrolünü sağlamak
9.Osmanlı ile Almanya’nın bağlantılarını kesmek.
10.Rus buğdayının Avrupa’ya naklini sağlamak.
İngiliz ve Fransız donanmalarının saldırısıyla 19 Şubat 1915’te denizde başlayan savaş 18 Mart 1915’de Osmanlı’nın zaferi ile sonuçlanmış (Seddülbahir ve Kumkale başarısı); 25 Nisan’da başlayan kara savaşları da ittifak devletlerinin mağlubiyeti ile sonuçlanmıştır.
Açıklama: Askerlerine “Ben size taarruzu değil ölmeyi emrediyorum” diyen, 19. Tümen komutanı Mustafa Kemal’in Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu’nda kazandığı başarılar onun tanınmasına ve ileride millî mücadelenin başına geçmesinde etkili olmuştur.
Not: Nusret mayın gemisinin boğaza döşediği mayınların zaferdeki payı büyüktür.
Çanakkale Zaferi’nin Sonuçları:
1.Birinci Dünya Savaşı uzadı.
2.Rusya’ya yardım götürülemediğinden dolayı Rusya’da artan ekonomik kriz Bolşevik İhtilâli’ne zemin hazırlandı.
3.İngiltere ve Fransa itibar kaybetti ve büyük zarar gördü.
4.İttifak devletleri safında Sırbistan ve Yunanistan’a karşı savaşa giren Bulgaristan Osmanlı ile Almanya arasında kara bağlantısı kurdu. (Bulgaristan Rusya’nın başarılı olarak Balkanlar’a inmesini de istemiyordu).
5.Türk ulusunun kendine olan güveni arttı. Bu güven milli mücadeleye taşındı
6.Yaklaşık yarım milyon insan hayatını kaybetti
7.Askerlerine “Ben size Taarruzu değil ölmeyi emrediyorum” diyen Mustafa Kemal, bu cephede kazandığı başarılarla tanınmış, generalliğe terfi etmiş ve Milli Mücadele’de önder olarak kabul edilmiştir.
8.Osmanlı’nın saygınlığı arttı.
9.İngiliz ve Fransız donanmalarının da mağlup olabileceği görüldü
10.Sömürge altındaki milletler cesaretlenmiştir.
11.Yunanistan ve Romanya’nın savaşa girip girmeme konusundaki tereddütleri artmıştır.
12.İngiltere ve Fransa’nın boğazlara saldırmasını çıkarlarına uygun bulmayan Rusya’nın; boğazlar kendisine terk edilmediği takdirde Almanya ile barışacağını ileri sürerek İngiltere ve Fransa’yı tehdit etmesi, ilk defa gizli antlaşmaları gündeme getirdi.
Cephenin Özellikleri:
1.Osmanlı’nın zaferi ile sonuçlanan tek cephedir.
2.İstanbul’u tehdit eden tek cephedir.
3.Saldırının İstanbul’u tehdit etmesi Türk milletinin savunma azmini artırmıştır.
4.Mustafa Kemal, savaş esnasında albay; savaş sonrasında ise general olmuştur.
Hicaz ve Yemen Cephesi
Osmanlı Devleti; bu cephede kutsal yerleri korumak için savaşmış; ancak Arapların İngilizlerle beraber hareket etmesinden dolayı başarılı olamamıştır. İngilizlerin 1917’de Akabe’yi ele geçirmeleri sonucunda bölgedeki Osmanlı hâkimiyeti sona ermiştir.
Cephenin Özellikleri:
1.Araplar arasında milliyetçiliğin güçlendiği ve İslamcılık fikrinin etkili olmadığı görülmüştür.
Açıklamalar:
1.Fahrettin Paşa’nın Medine savunması meşhurdur.
2.I.Dünya Savaşından sonra Arap bölgelerinde İngiltere ve Fransa mandater sistemler kurmuştur.
Filistin ve Suriye Cephesi
Kanal harekâtının başarısız olması üzerine karşı taarruza geçen İngilizler Kudüs’ü Osmanlı’dan almıştır. İngiliz ilerleyişi Mustafa Kemal Paşa tarafından Halep’in kuzeyinde durdurulmuştur.
Cephenin genel komutanı Alman Liman Von Sanders idi. Mondros Mütarekesi imzalanınca; Yıldırım Orduları Komutanlığı Liman Von Sanders’ten alınarak Mustafa Kemal’e verilmiştir. Mustafa Kemal, bundan sonra bölgede savunma tedbirleri almaya başladıysa da; bir süre sonra İstanbul’a geri çağrılmıştır.
Cephenin Özellikleri:
1.I.Dünya Savaşı esnasında Mustafa Kemal’in savaştığı son cephedir.
2.Bu cephede savaşlar sürerken, Mondros Mütarekesi imzalandı.
3.Mustafa Kemal’in mütareke sonrasında Türk ordusunu hızlı bir şekilde Anadolu’ya çekmesi, mütareke gereğince İtilaf Devletleri’ne teslim edilmesi gereken Türk askerinin, teslim olmasını önledi ki bu askerler Kurtuluş Savaşı’nın askeri gücünü oluşturdu.
Not: Bu cepheye İtalyanlar ve Fransızlar da asker göndermiştir.
Galiçya-Makedonya-Romanya Cepheleri
Osmanlı Devleti, bu cephelerde müttefiklerine yardım etmek ve Makedonya üzerinden geçen ve Almanya ile kara bağlantısını sağlayan demiryolunun güvenliğini sağlamak için savaşmıştır.
Osmanlı Devleti, bu cephelerde Rus, Sırp, Romen ve Fransız güçlerine karşı savaşmıştır. Brest-Litowsk Antlaşması ile bu cephe kapanmıştır. Bu cepheler, Osmanlı’nın toprakları dışında savaştığı cephelerdir.
Savaşı Bitiren Ateşkes Antlaşmaları
1.Bulgaristan ile: (Selanik, 29 Eylül 1918)
2.Osmanlı ile: (Mondros, 30 Ekim 1918)
3.Avusturya ile: (Villagusti, 3 Kasım 1918)
4.Almanya ile: (Redhondes, 11Kasım 1918 )
Açıklamalar:
1.Almanya’da 9 Kasım 1918’de cumhuriyet ilan edildi.
2.Avusturya’nın savaştan çekilmesinde kendisine bağlı azınlıkların isyan etmeleri etkili oldu.
3.Romanya, Rusya savaştan çekilince savaştan çekildi
4.Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi Osmanlı ile Al-manya’nın kara bağlantısını kesti.
Barış Antlaşmaları
1.Versailles / Versay Antlaşması (28 Haziran 1919)
Versay Antlaşması, Almanya ile imzalanmıştır.
Bazı Maddeleri:
1.Almanya Alsac bölgesi ve Saar bölgesini Fransa’ya; deniz aşırı bölgelerini İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya’ya bıraktı.
2.Kiel Kanalı ve Alman nehirleri uluslararası hale getirildi.
3.Almanya, Avusturya ile birleşmemeyi garanti etti.
4.Almanya, Yugoslavya ve Çekoslovakya’yı tanıdı.
5.Askerlik mecburi olmaktan çıkarıldı
6.Almanya ekonomik yükümlülüklere uyacağını ve savaş tazminatını vereceğini kabul etti.
Önemi:
1.İngiltere en güçlü rakibinden kurtuldu
2.Almanya, uzun süre savaşamayacak hale getirildi
3.Antlaşma hükümlerini uygun bulmayan Almanya, II. Dünya Savaşının çıkmasında etkili oldu
4.Alman sömürgeleri, İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya arasında paylaşıldı.
2.Saint Germain Antlaşması (10 Eylül 1919)
Bu antlaşma, Avusturya ile imzalanmıştır.
Bazı Maddeleri:
1.Avusturya Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya’yı tanıdı
2.Almanya ile birleşmemeyi garanti etti
3.Mağlubiyetin gerektirdiği yükümlülükleri kabul etti.
Not: Avusturya’nın denizle bağlantısı kesildi.
3.Neuilly (Nöyyi) Antlaşması (27 Kasım 1917)
Bu antlaşma Bulgaristan ile imzalanmıştır.
Bazı maddeleri:
1.Bulgaristan Gümülcine ve Dedeağaç’ı Yunanistan’a; Dobruca’yı Romanya’ya bıraktı.
2.Mağlubiyetin getirdiği yükümlülükleri kabul etti.
3.Ordu 25.000 ile sınırlandırıldı.
Not: Bulgaristan’ın Ege ile bağlantısı kesildi.
4.Trianon (Triyanon)Antlaşması (6 Haziran 1920)
Macaristan’daki rejim değişikliği nedeniyle bu antlaşmanın imzalanması gecikmiştir. Macaristan bu antlaşma ile bağımsız bir devlet olarak tanınmakla beraber denize çıkışı olmayan küçük bir devlet haline gelmiştir.
Not: Macaristan’a mağlup devlet muamelesi yapılmıştır.
Barış Antlaşmalarının Özellikleri:
1.Yeni devletler kuruldu
2.Askeri ve ekonomik sınırlamalar getirildi
3.Sınırlar değiştirildi.
İtilaf Grubu’nun Savaştaki Dezavantajları
1.Rusya’nın savaştan çekilmesi
2.Sömürgelerde bıkkınlık görülmesi
3.Çanakkale’nin geçilememesi
4.Osmanlı’nın savaşı Orta Doğu’ya çekmesi
5.Bulgaristan’ın İttifak Grubuna girmesi
İttifak Grubu’nun Savaştaki Dezavantajları
1.İngilizlerin denizlerde güçlü olması
2.İngiltere’nin sömürgelerinden destek alması
3.Avusturya ve Osmanlı’nın etnik problemlerle uğraşması
4.ABD’nin İtilaf Grubunda savaşa girmesi
5.İtalya’nın İtilaf Grubuna geçmesi
Rusya’nın Savaştan Çekilmesinin Sonuçları
1.İngilizler, Anadolu için Yunanlıları ön plana çıkarmaya başladı
2.Ermenilerin koruyuculuğu ABD’ye verildi
3.Gizli antlaşmalar değişti
4.Brest-Litowsk Antlaşması imzalandı
5.Kafkas, Galiçya, Romanya ve Makedonya cepheleri kapandı
6.Osmanlı Kars, Ardahan ve Batum’u geri aldı
7.İtilaf bloğunda oluşan boşluk önce İtalya ile sonra ise ABD ile doldurulmaya çalışıldı
Birinci Dünya Savaşı’nın Genel Sonuçları
1.Avrupa’daki mevcut dengeler değişti
2.Rakiplerini etkisiz hale getiren İngiltere ve Fransa en kazançlı devletler olurken; galipler safında yer alan İtalya ve Rusya hedefledikleri amaçlarına ulaşamamışlardır.
3.Osmanlı ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu parçalanmış; Çarlık Rusya’sı yıkılmıştır.
4.Türkiye, Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Letonya, Litvanya ve Ukrayna gibi yeni devletler kurulmuştur.
Açıklama:
Yugoslavya, Sırbistan, Karadağ, Bosna Hersek, Makedonya ve Slovenya’nın birleşmesi sonucunda kurulmuştur.
5.Cemiyet-i Akvam kurulmuştur(1920).
6.Sömürgecilik yerini manda ve himayeye bırakmıştır.
7.Barış Antlaşmalarında milliyetçilik prensibine dikkat edilmemesi azınlık sorununun ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
8.Merkezi İmparatorlukların parçalanması sonucu Avrupa ve Ortadoğu’da denge boşlukları ortaya çıkmıştır.
9.Komünizm, Faşizm, Nazizm gibi, demokratik olmayan, totaliter rejimler ortaya çıkmıştır.
10.Sivil savunma düşüncesi ortaya çıkmış; böylece cephe gerisindeki sivil halkın korunması amaçlanmıştır.
11.Barış Antlaşmaları devletlerin eşitliği ilkesine aykırı olduğu için sürekli bir barış ortamı sağlanamamış, bu yüzden İkinci Dünya Savaşı çıkmıştır.
12.Bazı devletler ekonomik krizlere girdi
13.Ümmetçilik ve Turancılık iflas etti.
14.Milliyetçilik güçlendi ve ulusal devletlerin kuruluşu hızlandı
15.Deniz altı gemileri önem kazandı
16.ABD tekrar içine kapandı
17.İngiltere ve Fransa Ortadoğu kaynaklarını ele geçirdi
18.Suriye, Irak, Lübnan ve Hicaz Osmanlı’dan ayrıldı.
19.Irak, Suriye, Lübnan ve Filistin’de mandater yönetimler kuruldu.
20-İttihat ve Terakki Partisi dağıldı.
Açıklamalar:
1.Birinci Dünya Savaşı’nda ilk defa tank ve kimyasal silah kullanıldı.
2.Savaştan sonra sınırlar çizilirken milliyetlerin dağılımı dikkate alınmadığından dolayı savaştan sonra da milliyet olayları devam etti.
3.İtalya savaş başlamadan önce Fransa ile gizli antlaşma yaptı
4.Paris Konferansı’nda Doğu Trakya Yunanistan’a verildi.
5.ABD I. ve II. Dünya Savaşı’nın bitmesinde etkili oldu.
6.ABD savaşa girerken uluslararası dengede yerini almak istedi.
7.ABD savaşa 2 Şubat 1918’de fiilen girdi.
8.Savaştan sonra; Almanya’nın güçlenmemesi İngiltere ve Fransa için temel politika oldu.
9.Versay, Nöyyi, Sen-Jermen ve Trianon antlaşmaları II. Dünya Savaşı’nın çıkması ile yürürlükten kalktı
10.Osmanlı, ABD, Yunanistan, Bulgaristan, Japonya ve Romanya savaşın başlangıcında etkili olmamıştır.
11.Boğazların Osmanlı Devleti’nin elinde olması; Mustafa Kemal’e göre Osmanlı Devleti’ni savaşa sokabilecek stratejik bir etkendi.
12.Rusya’da Bolşevik ihtilali çıkınca; Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan bağımsız oldu.
13.Ukrayna 22 Ocak 1918’de bağımsız oldu
14.Savaştan önce İngiliz sömürgeleri kendisinin 104 katı, Fransız sömürgeleri ise kendisinin 20 katıdır.
15.Osmanlı’yı paylaşmak savaşın başlangıç sebeplerinden değildir.
16.Mağlup devletlerin bir daha savaşmaya cesaret edememesi için antlaşmalara ağır maddeler kondu.
17.Birinci Dünya Savaşı’nda Danimarka, Norveç, İsveç, İsviçre ve İspanya tarafsız kalmıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder